Öz
Makalede Kazak halkının geleneklerine göre kız çocuklarının aile içinde yetiştirilmesi ile ilgili yüzyıllar içinde meydana getirilmiş kavramlar ele alınmaktadır. Bir kızın dünyaya geldiği andan itibaren ona verilen terbiye, çeşitli batıl inançların ortaya çıkmasının nedenleri, kızın kendi evinde misafir olarak görülmesi, baba evinden ayrılana kadar evde ve akrabalar arasında verilen millî terbiyenin önemi, kızın davranışları, evlendiğinde kızın nelere dikkat etmesi gerektiği, kayın tarafında nasıl yürüyüp kalkması gerektiği gibi konular hakkında bilgiler verilmiştir. Başka bir eve gittiğinde ev sahibi tarafından evlenmemiş kızı baş köşeye oturtmaktadırlar. Misafire yemek dağıtıldığında kızlar için özel olarak kesilmiş hayvanın kuyruk eti ve saçları uzun olsun diye atın boyun eti verilmektedir. Bir kız evin en saygın köşesine oturtulursa o evin kutlu olacağına, eğer kapı eşiğine oturtulursa kızın talihsizliğinin ortadan kalkmayacağına inanılmaktadır. Kazak halkı her zaman kızların kaygılı olmasından korkmuştur. Böyle inanışlar sadece Kazak halkı arasında değil, Altay Türkleri arasında da bulunur. Makale ayrıca, yüzyıllar içinde şekillenen geleneklerin kırsal alanlarda hâlâ korunduğunu ve kentsel alanlarda unutulmasının ise nedenlerini ayrıntılarıyla göstermektedir.
Kaynakça
- 1. Кәмәлашұлы Б. Қазақ халқының туыс-туғандық жүйесі, ұрпақ өсіру, тәрбиелеу дәстүрі, үйлену ғұрыптары. –Алматы, Өнер. 2005. –120 б.
- 2. Кенжеханулы С. Казахские народные традиции и обряды (Перевод с казахского З.С.Кенжехановой). – Алматы: ТОО Изд-во «Ана тілі». –2001. –96 с.
- 3. Арғынбаев Х. Қазақтың отбасылық дәстүрлері. –Алматы: «Қайнар» баспасы, 2005. –216 б.
- 4. Қоңыратбаев Ә. Көп томдық шығармалар жинағы. Т.1. Фольклортану мәселелері. –Алматы: «МерСал» Баспа үйі,– 2004. –554 б.
- 5. Табылдиев Ә. Халық тағылымы (қазақтың халық педагогикасы және тәрбие). – Алматы: «Қазақ университеті», 1992. –200 б.
- 6. Плано Карпини и Гильом де Рубрук. Путешествие в Евразийские степи. – Алматы: ИД «Кочевники», 2003. –С.240.
- 7. Стасевич И.В. Социальный статус женщины у казахов: традиции и современность. –СПб.: Наука, 2011. –202 с.; ил.
- 8. Казахи. Историко-этнографическое исследование. –Алматы: Казахстан, 1995. – 352 с.
- 9. Мұқанов С. Халық мұрасы: Тарихтық-этнографиялық шолу. –Алматы: Жазушы, 2003. –304 б.
- 10. Қазақ фольклорының тарихилығы. –Алматы: Ғылым, 1993. – 328 б.
- 11. Диваев Ә. Тарту (Құрастырған, алғы сөзін және түсіндірмелерін жазған Ф.Оразаева). –Алматы: Ана тілі, 1992, –256 б.
- 12. Ерназаров Ж.Т. Семейная обрядность казахов: символ и ритуал. –Алматы, ТОО Курсив, 2003. –200 с.
- 13. Кыргыз адабиятынын тарихы: фольклористика. 1 том / А.Акматалиевдин жалпы ред. астында. 2-бас. –Б.: «Шам», 2004. –684 б.
- 14. Қалшабаева Б.К. Орта Азия қазақтары (тарихи-этнографиялық зерттеу). 07.00.07 – Этнография, этнология және антропология. Тарих ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертацияның авторефераты. Жұмыс әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің Археология және этнология кафедрасында орындалған. –Алматы, 2010.
- 15. Материалы по казахскому обычному праву. Сборник 1. –Алматы, Издательство АН КазССР, 1948. – 351 с.
- 16. Қазақ фольклорының типологиясы. –Түркістан: "Тұран" баспасы, 2009. –376 б.
- 17. Yilmaz Ş. Kina Gecesi Ritüelinde Anlamsal Işleyiş: Çağrişimlar, Düşünyapilar, Dönüşümler / Milli folklor, 2020, Yil 32, Cill 16, Sayı 125.
- 18. Бутанаев В.Я. Бурханизм тюрков Саяно-Алтая. –Абакан: Изд-во Хакасского гос.унив-та им. Н.Ф.Катанова, 2003. –260 с.
- 19. Күйеу келтір, қыз ұзат, тойыңды қыл. Этнографиялық таным (Құрастырған Б.Әлімбаев, Е.Әбдірахманов). –Алматы, «Санат», 1994. –240 б.
- 20. Кочкунов А. Этнические традиции кыргызского народа (социокультурные аспекты и некоторые вопросы генезиса). –Б., Кыргыз Жер. 2013. –320 с.
Öz
The article deals with the idea of the Kazakh people about the upbringing of girls, as well as their upbringing in the family. Also, this study analyses the reasons for the appearance of various superstitions and beliefs associated with the birth of a girl, the attitude to the girl as a guest in the family, the importance of education received in the house from family and relatives before marriage, the behavior of the girl, what you need to know when entering into marriage and how to behave in the husband's house. Girls were not allowed to sit on the doorstep. In addition, if a young, unmarried girl came to visit someone, the owners of the house, welcoming her cordially, were seated in a place of honor. Distributing meat in trays, the girls were delivered a part of the animal in the coccyx area so that the girl's hair was long and strong, they were given the neck of the horse, where the mane grew. According to legends, if a girl came to the house and was seated in a place of honor, then happiness and prosperity come with her, but if she was seated at the doorstep, then all her misfortunes will remain in the house.Along with this, the article describes in detail the reasons why centuries-old national traditions are still preserved in rural areas, but are forgotten in cities.
Anahtar Kelimeler
Nomad Yurt Girl Saukele (Headdress) Ceremonial Hospitality Generic Relations Daughter
Kaynakça
- 1. Кәмәлашұлы Б. Қазақ халқының туыс-туғандық жүйесі, ұрпақ өсіру, тәрбиелеу дәстүрі, үйлену ғұрыптары. –Алматы, Өнер. 2005. –120 б.
- 2. Кенжеханулы С. Казахские народные традиции и обряды (Перевод с казахского З.С.Кенжехановой). – Алматы: ТОО Изд-во «Ана тілі». –2001. –96 с.
- 3. Арғынбаев Х. Қазақтың отбасылық дәстүрлері. –Алматы: «Қайнар» баспасы, 2005. –216 б.
- 4. Қоңыратбаев Ә. Көп томдық шығармалар жинағы. Т.1. Фольклортану мәселелері. –Алматы: «МерСал» Баспа үйі,– 2004. –554 б.
- 5. Табылдиев Ә. Халық тағылымы (қазақтың халық педагогикасы және тәрбие). – Алматы: «Қазақ университеті», 1992. –200 б.
- 6. Плано Карпини и Гильом де Рубрук. Путешествие в Евразийские степи. – Алматы: ИД «Кочевники», 2003. –С.240.
- 7. Стасевич И.В. Социальный статус женщины у казахов: традиции и современность. –СПб.: Наука, 2011. –202 с.; ил.
- 8. Казахи. Историко-этнографическое исследование. –Алматы: Казахстан, 1995. – 352 с.
- 9. Мұқанов С. Халық мұрасы: Тарихтық-этнографиялық шолу. –Алматы: Жазушы, 2003. –304 б.
- 10. Қазақ фольклорының тарихилығы. –Алматы: Ғылым, 1993. – 328 б.
- 11. Диваев Ә. Тарту (Құрастырған, алғы сөзін және түсіндірмелерін жазған Ф.Оразаева). –Алматы: Ана тілі, 1992, –256 б.
- 12. Ерназаров Ж.Т. Семейная обрядность казахов: символ и ритуал. –Алматы, ТОО Курсив, 2003. –200 с.
- 13. Кыргыз адабиятынын тарихы: фольклористика. 1 том / А.Акматалиевдин жалпы ред. астында. 2-бас. –Б.: «Шам», 2004. –684 б.
- 14. Қалшабаева Б.К. Орта Азия қазақтары (тарихи-этнографиялық зерттеу). 07.00.07 – Этнография, этнология және антропология. Тарих ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертацияның авторефераты. Жұмыс әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің Археология және этнология кафедрасында орындалған. –Алматы, 2010.
- 15. Материалы по казахскому обычному праву. Сборник 1. –Алматы, Издательство АН КазССР, 1948. – 351 с.
- 16. Қазақ фольклорының типологиясы. –Түркістан: "Тұран" баспасы, 2009. –376 б.
- 17. Yilmaz Ş. Kina Gecesi Ritüelinde Anlamsal Işleyiş: Çağrişimlar, Düşünyapilar, Dönüşümler / Milli folklor, 2020, Yil 32, Cill 16, Sayı 125.
- 18. Бутанаев В.Я. Бурханизм тюрков Саяно-Алтая. –Абакан: Изд-во Хакасского гос.унив-та им. Н.Ф.Катанова, 2003. –260 с.
- 19. Күйеу келтір, қыз ұзат, тойыңды қыл. Этнографиялық таным (Құрастырған Б.Әлімбаев, Е.Әбдірахманов). –Алматы, «Санат», 1994. –240 б.
- 20. Кочкунов А. Этнические традиции кыргызского народа (социокультурные аспекты и некоторые вопросы генезиса). –Б., Кыргыз Жер. 2013. –320 с.
Öz
В статье анализируется представление казахского народа о воспитании девочек, а также об их воспитании в семье. В данном исследовании рассматриваются причины появления различных суеверий и верований, связанных с рождением девочки, а также говорится об отношении к девочке как к гостю в семье, важности воспитания, полученного в доме от семьи и родственников до замужества, поведении девушки, и о вещах, которые должна знать и помнить девушка при выходе замуж и после прибытия в дом мужа. Девочкам не разрешалось сидеть на пороге. Кроме того, если молодая, незамужняя девушка приходила к кому-либо в гости, то хозяева дома, радушно ее встретив, усаживали на почетное место. Раздавая гостям мясо в подносах, девушкам приносили часть животного в районе копчика, а чтобы волосы девушки были длиными и сильными, им давали шейную часть лошади, там где росла грива. Согласно поверьям, если в дом пришла девушка и ее усадили на почетное место, то вместе с ней приходит счастье и благополучие, но если ее усадили у порога, то все ее несчастья останутся в этом доме. Наряду с этим в статье подробно описаны причины, по которым многовековые национальные традиции все еще сохраняются в сельской местности, но забываются в городах.
Anahtar Kelimeler
Кочевник Юрта Воспитание девушки Саукеле (головной бор) Церемониал гостеприимство Родовые отношения Замужество дочери
Kaynakça
- 1. Кәмәлашұлы Б. Қазақ халқының туыс-туғандық жүйесі, ұрпақ өсіру, тәрбиелеу дәстүрі, үйлену ғұрыптары. –Алматы, Өнер. 2005. –120 б.
- 2. Кенжеханулы С. Казахские народные традиции и обряды (Перевод с казахского З.С.Кенжехановой). – Алматы: ТОО Изд-во «Ана тілі». –2001. –96 с.
- 3. Арғынбаев Х. Қазақтың отбасылық дәстүрлері. –Алматы: «Қайнар» баспасы, 2005. –216 б.
- 4. Қоңыратбаев Ә. Көп томдық шығармалар жинағы. Т.1. Фольклортану мәселелері. –Алматы: «МерСал» Баспа үйі,– 2004. –554 б.
- 5. Табылдиев Ә. Халық тағылымы (қазақтың халық педагогикасы және тәрбие). – Алматы: «Қазақ университеті», 1992. –200 б.
- 6. Плано Карпини и Гильом де Рубрук. Путешествие в Евразийские степи. – Алматы: ИД «Кочевники», 2003. –С.240.
- 7. Стасевич И.В. Социальный статус женщины у казахов: традиции и современность. –СПб.: Наука, 2011. –202 с.; ил.
- 8. Казахи. Историко-этнографическое исследование. –Алматы: Казахстан, 1995. – 352 с.
- 9. Мұқанов С. Халық мұрасы: Тарихтық-этнографиялық шолу. –Алматы: Жазушы, 2003. –304 б.
- 10. Қазақ фольклорының тарихилығы. –Алматы: Ғылым, 1993. – 328 б.
- 11. Диваев Ә. Тарту (Құрастырған, алғы сөзін және түсіндірмелерін жазған Ф.Оразаева). –Алматы: Ана тілі, 1992, –256 б.
- 12. Ерназаров Ж.Т. Семейная обрядность казахов: символ и ритуал. –Алматы, ТОО Курсив, 2003. –200 с.
- 13. Кыргыз адабиятынын тарихы: фольклористика. 1 том / А.Акматалиевдин жалпы ред. астында. 2-бас. –Б.: «Шам», 2004. –684 б.
- 14. Қалшабаева Б.К. Орта Азия қазақтары (тарихи-этнографиялық зерттеу). 07.00.07 – Этнография, этнология және антропология. Тарих ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертацияның авторефераты. Жұмыс әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің Археология және этнология кафедрасында орындалған. –Алматы, 2010.
- 15. Материалы по казахскому обычному праву. Сборник 1. –Алматы, Издательство АН КазССР, 1948. – 351 с.
- 16. Қазақ фольклорының типологиясы. –Түркістан: "Тұран" баспасы, 2009. –376 б.
- 17. Yilmaz Ş. Kina Gecesi Ritüelinde Anlamsal Işleyiş: Çağrişimlar, Düşünyapilar, Dönüşümler / Milli folklor, 2020, Yil 32, Cill 16, Sayı 125.
- 18. Бутанаев В.Я. Бурханизм тюрков Саяно-Алтая. –Абакан: Изд-во Хакасского гос.унив-та им. Н.Ф.Катанова, 2003. –260 с.
- 19. Күйеу келтір, қыз ұзат, тойыңды қыл. Этнографиялық таным (Құрастырған Б.Әлімбаев, Е.Әбдірахманов). –Алматы, «Санат», 1994. –240 б.
- 20. Кочкунов А. Этнические традиции кыргызского народа (социокультурные аспекты и некоторые вопросы генезиса). –Б., Кыргыз Жер. 2013. –320 с.
Öz
Мақалада қазақ халқының ұлттық дәстүрінде қыз тәрбиесіне қатысты ғасырлар бойына қалыптасқан дәстүр ерекшелігі жайында сөз болады. Қыз бала дүниеге келген кезден бастап берілетін тәрбие, қолданылатын түрлі ырымдар мен сенімдердің шығу себептері, қызды өз үйінде қонақ ретінде сыйлауы, ұзатылған кезге шейін өз үйі мен туыстары арасында берілетін ұлттық тағылымның маңыздылығы, қыз баланың өзін ұстауы, тұрмысқа шыққан жағдайда нені ескеру керек, барған жерінде қалай жүріп-тұру керектігі турасында баяндалады. Сонымен бірге басқа бір үйге қыдырып барған жағдайда да тұрмысқа шықпаған қызды үй иесі сыйлап төрге отырғызған. Қонақтарға табақ-табақ ет тартылған кезде қыздарға арнайы сойылған малдың құйымшағын, шашы ұзын боп өссін деп піскен жылқының желкесін жегізетін болған. Қызды төрге отырғызса сол шаңыраққа құт қонады, егер босағаға отырғызса қыздың қырсықтығы сол босағадан кетпей қояды деп сенген. Қазақ халқы қай кезде де қыздың көңіліне қаяу түсіруден қорыққан. Мұндай ырым тек қана қазақ халқында емес, сондай-ақ Алтай түркілерінде де ұшырасады. Ғасырлар бойына қалыптасқан ұлттық дәстүрдің ауылды жерлерде әлі күнге сақталғандығы, қалалы жерлерде ұмытыла бастауының себептері де мақалада жан-жақты баяндалады.
Anahtar Kelimeler
Көшпелі Киіз үй Қыз тәрбиесі Сәукеле Қонақкәде Рулық қатынас Қыз ұзату
Kaynakça
- 1. Кәмәлашұлы Б. Қазақ халқының туыс-туғандық жүйесі, ұрпақ өсіру, тәрбиелеу дәстүрі, үйлену ғұрыптары. –Алматы, Өнер. 2005. –120 б.
- 2. Кенжеханулы С. Казахские народные традиции и обряды (Перевод с казахского З.С.Кенжехановой). – Алматы: ТОО Изд-во «Ана тілі». –2001. –96 с.
- 3. Арғынбаев Х. Қазақтың отбасылық дәстүрлері. –Алматы: «Қайнар» баспасы, 2005. –216 б.
- 4. Қоңыратбаев Ә. Көп томдық шығармалар жинағы. Т.1. Фольклортану мәселелері. –Алматы: «МерСал» Баспа үйі,– 2004. –554 б.
- 5. Табылдиев Ә. Халық тағылымы (қазақтың халық педагогикасы және тәрбие). – Алматы: «Қазақ университеті», 1992. –200 б.
- 6. Плано Карпини и Гильом де Рубрук. Путешествие в Евразийские степи. – Алматы: ИД «Кочевники», 2003. –С.240.
- 7. Стасевич И.В. Социальный статус женщины у казахов: традиции и современность. –СПб.: Наука, 2011. –202 с.; ил.
- 8. Казахи. Историко-этнографическое исследование. –Алматы: Казахстан, 1995. – 352 с.
- 9. Мұқанов С. Халық мұрасы: Тарихтық-этнографиялық шолу. –Алматы: Жазушы, 2003. –304 б.
- 10. Қазақ фольклорының тарихилығы. –Алматы: Ғылым, 1993. – 328 б.
- 11. Диваев Ә. Тарту (Құрастырған, алғы сөзін және түсіндірмелерін жазған Ф.Оразаева). –Алматы: Ана тілі, 1992, –256 б.
- 12. Ерназаров Ж.Т. Семейная обрядность казахов: символ и ритуал. –Алматы, ТОО Курсив, 2003. –200 с.
- 13. Кыргыз адабиятынын тарихы: фольклористика. 1 том / А.Акматалиевдин жалпы ред. астында. 2-бас. –Б.: «Шам», 2004. –684 б.
- 14. Қалшабаева Б.К. Орта Азия қазақтары (тарихи-этнографиялық зерттеу). 07.00.07 – Этнография, этнология және антропология. Тарих ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертацияның авторефераты. Жұмыс әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің Археология және этнология кафедрасында орындалған. –Алматы, 2010.
- 15. Материалы по казахскому обычному праву. Сборник 1. –Алматы, Издательство АН КазССР, 1948. – 351 с.
- 16. Қазақ фольклорының типологиясы. –Түркістан: "Тұран" баспасы, 2009. –376 б.
- 17. Yilmaz Ş. Kina Gecesi Ritüelinde Anlamsal Işleyiş: Çağrişimlar, Düşünyapilar, Dönüşümler / Milli folklor, 2020, Yil 32, Cill 16, Sayı 125.
- 18. Бутанаев В.Я. Бурханизм тюрков Саяно-Алтая. –Абакан: Изд-во Хакасского гос.унив-та им. Н.Ф.Катанова, 2003. –260 с.
- 19. Күйеу келтір, қыз ұзат, тойыңды қыл. Этнографиялық таным (Құрастырған Б.Әлімбаев, Е.Әбдірахманов). –Алматы, «Санат», 1994. –240 б.
- 20. Кочкунов А. Этнические традиции кыргызского народа (социокультурные аспекты и некоторые вопросы генезиса). –Б., Кыргыз Жер. 2013. –320 с.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Kazakça |
|---|---|
| Konular | Türk Halk Bilimi |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Sayı: 106 |
Kaynak Göster
- Makale Dosyaları