AZERBAYCAN’IN KUZEYBATI BÖLGESİ HALKININ GELENEKSEL HALK OYUNLARINDA KADİM TÜRK FOLKLORUNUN İZLERİ

Yıl 2019, Sayı: 96, 77 - 86, 27.08.2019

E. Latifova

Öz

Türk halklarının tarihsel olarak Kafkasya’da eski kökleri bulunmaktadır. Türk dili, çok uluslu Kafkasya bölgesinde Orta Çağın başlarından itibaren yerli halklar arasında önemli bir iletişim aracı haline gelmiştir. Aynı zamanda Türkler kendi dilleriyle birlikte, eski halk gelenekleri de dahil olmak üzere kültürlerini bölge halkına aktarmışlardır.
Bunun ispatını Kafkasya’nın farklı bölgelerinin folklorunu araştırırken gözlemlemek mümkündür.
Bu çalışmamızda, farklı etnik özelliklere sahip Kafkasya bölgelerinden biri olan Kuzey Batı Azerbaycan halklarının halk oyunlarını ele alacağız.
Bahsedilen oyunların bir bölümü tarafımızdan 1996-2015 yılları arasında saha çalışması yapılan ve bahsi geçen bölgede hem gözlemlenmiş, hem de yerel nüfusun yaşlı temsilcileri ile görüşülerek kaydedilmiştir.
Araştırmamız gösteriyor ki, bölgenin etnik çeşitliliğine rağmen halk oyunlarında büyük yakınlık gözlemlenmektedir ve bu yakınlığın oluşmasında Türk kültürünün önemli rolü olmuştur. Öte yandan, oyunlarda kullanılan birçok araç gereç, özel söz vs. bu oyunlarla diğer Türk halklarının oyunları arasında büyük ilişki olduğunu göstermektedir. Hatta bu oyunların derinlemesine incelenmesinin eski Türk katmanlarını gözlemlemeye imkân vereceği kanaatindeyiz.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Türk, folklor, Tuğay Melik, Kafkasya

ӘЗЕРБАЙЖАННЫҢ СОЛТҮСТІК-БАТЫС АЙМАҒЫН МЕКЕНДЕГЕН ХАЛЫҚТАРЫНЫҢ ДӘСТҮРЛІ ХАЛЫҚТЫҚ ОЙЫНДАРЫНДАҒЫ КӨНЕ ТҮРІК ФОЛЬКЛОРЫНЫҢ ІЗДЕРІ

Öz

Тарихи тұрғыдан алғанда түркі халықтарының ежелгі тамыры Кавказ жерінде де бар. Осы орайда түрік тілі, көп ұлтты Кавказ аймағында орта ғасырдың басынан бері жергілікті халықтар арасында маңызды қарым-қатынас құралы болған. Сонымен қатар түріктердің тілімен бірге ежелгі халықтық дәстүрден бастау алған ұлттық мәдениеті де осы аймақтың халқына әсер еткенін Кавказдың әртүрлі аймақтарының фольклорын зерттеу кезінде байқадық. Мақалада түрлі этникалық топтар мекендейтін Кавказиядағы Солтүстік-Батыс Әзербайжан халқының ұлттық ойындары қарастырылды. Бұл ойындардың кейбірі 1996¬¬ - 2015 жж. аралығында аталған аймақта жүргізілген зерттеу барысында егде жастағы кісілермен сұхбат жүргізу барысында жазылып алынды. Біздің зерттеуіміз аймақтың этникалық ерекшелігіне қарамастан, ұлттық ойындарда үлкен ұқсастық байқалатындығын және түрік мәдениеті осы жақындықты қалыптастыруда маңызды рөл атқарғанын көрсетеді. Екінші жағынан, ойындарда қолданылатын көптеген құрал-жабдықтар, арнайы сөздер және т.б. ұқсастықтар түрік халықтарының ойындарымен байланысын көрсетеді. Шын мәнінде, бұл ойындарды терең талдау арқылы ежелгі түріктік қабаттарды байқай аламыз.

Anahtar Kelimeler

Әзербайжан, Түрік, Фольклор, Кавказ, Туғай Мелик

TRACES OF ANCİENT TURKİSH FOLKLORE İN THE TRADİTİONAL FOLK DANCE OF THE PEOPLE OF THE NORTHWEST REGİON OF AZERBAİJAN

Öz

Historically, Turkic people have ancient roots in the Caucasus. The Turkic language has become an important way of communication among indigenous peoples since the beginning of the Middle Agesin the multinational Caucasus region. At the same time, the Turks, along with their own language, transferred their culture to the people of the region, including ancient folk traditions. The proof of this we can observe while researching the folklore of different regions of the Caucasus. In this study, we will discuss the folk dances of the people of North West Azerbaijan, one of the Caucasus regions with different ethnic characteristics. Some of these games were observed and recorded, from the words of elderly representatives of the local population in the region where the fieldwork was conducted between 1996 and 2015.
Our research shows that despite the ethnic diversity of the region, great similarity is observed in folk dances and Turkic culture has played an important role in the formation of this affinity. On the other hand, there are many tools used in games – materials, special words, etc. This shows that there is a great connection between these folk games and the games of other Turkic peoples. Moreover, deep examination of these games will allow us to better observe the old Turkic layers.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan, Turkic, folklore, Tugay Melik, Caucasus

СЛЕДЫ ДРЕВНЕГО ТЮРКСКОГО ФОЛЬКЛОРА В ТРАДИЦИОННЫХ НАРОДНЫХ ИГРАХ НАРОДОВ СЕВЕРО-ЗАПАДНОГО РЕГИОНА АЗЕРБАЙДЖАНА

Öz

Исторически тюркские народы имеют древние корни на Кавказе. С начала средневековья тюркский язык стал важным средством общения между коренными народами в многонациональном Кавказском регионе. В то же время тюрки, наряду с собственным языком, передали свою культуру жителям региона, в том числе и древние народные традиции. Доказательством этому можно наблюдать при исследовании фольклора разных регионов Кавказа.
В данном исследовании мы рассмотрим народные игры народов Северо-Западного Азербайджана, одного из кавказских регионов с различными этническими особенностями.
Некоторые из этих игр были замечены и зафиксированы, со слов пожилых представителей местного населения в регионе, где нами были проведен полевые работы в период с 1996 по 2015 год.
Наши исследования показывают, что, несмотря на этническое разнообразие региона, в народных играх наблюдается большое сходство, и тюркская культура сыграла важную роль в формировании этого родства. С другой стороны, есть много инструментов, используемых в играх – материалы, специальные слова, и т. д. Это показывает, что существует большая связь между этими народными играми и играми других тюркских народов. Более того, глубокое изучение этих игр позволит нам лучше рассмотреть древнетюркские пласты.

Anahtar Kelimeler

Азербайджан, Тюрок, Фольклор, Тугай Мелик, Кавказ

Kaynakça

• 1. Azerbaycan etnoqrafiyası. Bakü, I bölüm, 1988.
• 2. Teylor, E. Pervobıtnaya Kultura. Moskva, Nauka, 1939.
• 3. Arif, M. Azerbaycan Halk Teatrı. Trudı İnstituta Literaturı im.Nizami, t. I, Baku, 1954.
• 4. Tahirov R.A. O Nekotorıx Bıtovıx İqrax Severo-Zapadnıx Rayonov Azerbaydjana. Azerbaycanskiy Etnoqrafiçeskiy Sbornik, vıp.2, 1965, s.218-227
• 5. Fon-Plotto, A. Priroda i Lyudi Zakatalskogo Okruga . SSSKG, vıp.4. Tiflis, 1870.
• 6. Paradov, Q. Nekotoriye Podrobnosti Puteşestviya Musulma, 1903.
• 7. Canaşvili M. Kratkiy Oçerk Kaxskogo Uçastka. Trudı KOSX, 3, Tiflis, 1887
• 8. Azerbaycan Edebiyatı İncileri. Bayatı, Koşma, Tecnis (1988). Bakü, I bölüm
• 9. Veydenbaum N.G. Putevoditel po Kavkazu. Tiflis, Tipografiya glavnonaçalstvuyuşego grajdanskoy çastyu na Kavkaze, 1888. 434 s.
• 10. Latifova, E.M. Geçmiş İlisu Sultanlığı Ahalisinin Sözlü Halk Edebiyatı. Bakü Üniversitesi Haberleri, Sayı 4, 2000. s.72-82
• 11. Latifova, E.M. İlisuyskoye Sultanstvo. Baku, Şarq-Qarb, 2010. 400 s.
• 12. Zakatalskogo Okruga v Mekku. SMOMPK, vıp.32. Tiflis, s.25-27.