BAŞKURT TÜRKÇESİNDE EDATLARIN MORFOLOJİK İŞLEVİ

Year 2016, Issue: 77, 35 - 40, 27.06.2016

Ö. Küçükmehmetoğlu

Abstract

Edatlar tek başlarına manaları olmayan, sadece gramer vazifeleri bulunan kelimelerdir. Hiçbir nesne veya hareketi karşılamazlar. Fakat manalı kelimelerle birlikte kullanılarak onları desteklemek suretiyle bir gramer vazifesi görürler. Onun için manalı kelimeler olan isimlerin ve fiillerin yanında edatlara da vazifeli kelimeler diyebiliriz. Cümlede kelimeleri birbirine bağlayan sözcüklere edat denir. Edatlar cümle öğesi olmazlar ve morfolojik değişikliğe uğramazlar. Cümle içinde kelimelerin anlamını, zaman, yer, amaç olarak belirtirler. Başkurt şekil bilgisinde edatlar çeşitlilik arz etmektedir. Mesela “üsün, kеwеk, hımak, şikеllе, tüšlü, mеnan, üta, hayın, aşa, buyı, buyınsa, buyına, arkahında, turahında” (için, gibi, ile, her, sayesinde, aracılığıyla, hakkında, diye) vb. edatlar yalın ve iyelik halinde kullanılırlar. Başkurt Türkçesi gramerinde edatların ismin yalın ve iyelik hallerinde kullanılan edatlar, yönelme hâlinde kullanılan edatlar ve ayrılma hâlinde kullanılan edatlar olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Ayrıca edatlar birleşik cümlede yan cümleye gelerek onu asıl cümleye bağlar. Cümleyi sentaks olarak tamamlar. Bildiride Başkurt Türkçesi morfolojisinde edatların kullanım şekli ve morfolojik işlevi, gramer içerisindeki morfolojik yeri incelenecektir.

Keywords

Başkurt, Başkurt Türkçesi, edatlar, gramer

MORPHOLOGİCAL FUNCTION PREPOSITIONS OF THE BASHKİR LANGUAGE

Abstract

Edatlar tek başlarına manaları olmayan, sadece gramer vazifeleri bulunan kelimelerdir. Hiçbir nesne veya hareketi karşılamazlar. Fakat manalı kelimelerle birlikte kullanılarak onları desteklemek suretiyle bir gramer vazifesi görürler. Onun için manalı kelimeler olan isimlerin ve fiillerin yanında edatlara da vazifeli kelimeler diyebiliriz. Cümlede kelimeleri birbirine bağlayan sözcüklere edat denir. Edatlar cümle öğesi olmazlar ve morfolojik değişikliğe uğramazlar. Cümle içinde kelimelerin anlamını, zaman, yer, amaç olarak belirtirler. Başkurt şekil bilgisinde edatlar çeşitlilik arz etmektedir. Mesela “üsün, kеwеk, hımak, şikеllе, tüšlü, mеnan, üta, hayın, aşa, buyı, buyınsa, buyına, arkahında, turahında” (için, gibi, ile, her, sayesinde, aracılığıyla, hakkında, diye) vb. edatlar yalın ve iyelik halinde kullanılırlar. Başkurt Türkçesi gramerinde edatların ismin yalın ve iyelik hallerinde kullanılan edatlar, yönelme hâlinde kullanılan edatlar ve ayrılma hâlinde kullanılan edatlar olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Ayrıca edatlar birleşik cümlede yan cümleye gelerek onu asıl cümleye bağlar. Cümleyi sentaks olarak tamamlar. Bildiride Başkurt Türkçesi morfolojisinde edatların kullanım şekli ve morfolojik işlevi, gramer içerisindeki morfolojik yeri incelenecektir.

Keywords

Başkurt, Başkurt Türkçesi, edatlar, gramer

References

• 1. Ergin, Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Boğaziçi Yayınları, 1980, İstanbul.
• 2. Korkmaz, Zeynep, Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2007.
• 3. Usmanova, M.Ğ.; Abdullina F.F.: Başkurt Tele Teoriya, Klas Yayınları, Ufa, 2013.
• 4. Nаdrşinа, Fanuze: (yönetiminde), Başkurt Halık Makalder Hem Aytemder, Başkurtstan Kitap Neşriyatı, Ufa, 1980.
• 5. Mustаfinа, R.D.: Yegеrmеnsе Bıwаttıñ Utızınsı Yıldаrındа, Başkurt Adabiyete, Başkurt Devlet Universitetı Neşriyatı, Ufa, 2010.
• 6. Başkurt Devlet Universiteti, Başkurt Edebi Ğılimi Hem Tenkidi Tarihı, BDU Yayınları, Ufa, 2007.
• 7. Bikbayev, Rawil, “Kamillık Katarına Kirgen Yakşı”, Ağidel Jurnalı, Sayı: 1087, Ekim 2013, Ufa, ss. 11-18.
• 8. Zaynullin, Marat: Hezerge Başkurt Edebi Tele Morfologiya, Başkurt Devlet Universitetı, Ufa, 2002.
• 9. Ğayetbay, Nail: “Üzük Yulkuk Hatireler”, Ağidel Jurnalı, Sayı: 1088, Aralık 2013, Ufa, ss. 107-133.
• 10. Alsınbayev, Niyaz “İl Seginde Yaşağan Karttıñ Atı Yuğaldı”, Agidel Dergisi, Sayı: 1077, Ocak 2013, Ufa, ss. 80-99.
• 11. Аldırhаnovа, Alnisa “Kuyun”, Ağidel Jurnalı, Sayı: 1088, Aralık 2013, Ufa, ss. 27-70.
• 12. Eminev, Emir “Tukhanga Ayak Basganda”, Agidel Dergisi, Sayı: 1077, Ocak 2013, Ufa, s. 5.
• 13. Abuşahmanov, Ehmed, “Satira hem Yumor”, Agidel Dergisi, Sayı: 1067, 2012, Ufa, ss. 185-190.
• 14. Dayanova, Teskire, “Fereştem Minen”, Agidel Dergisi, Sayı: 1077, Ocak 2013, Ufa, ss. 32-53.
• 15. Safin, Fidail, “Ruhıbız Tamırdarı”, Agidel Dergisi, Sayı: 1078, Şubat 2013, Ufa, ss. 173-179.
• 16. Kadirova, Zifa, “Hagınırhın Min Bulmam”, Agidel Dergisi, Sayı: 1077, Ocak 2013, Ufa, ss. 5-62.