Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

BAŞKURT TÜRKÇESİNDE EDATLARIN MORFOLOJİK İŞLEVİ

Yıl 2016, Sayı: 77, 35 - 40, 27.06.2016

Öz

Edatlar tek başlarına manaları olmayan, sadece gramer vazifeleri bulunan kelimelerdir. Hiçbir nesne veya hareketi karşılamazlar. Fakat manalı kelimelerle birlikte kullanılarak onları desteklemek suretiyle bir gramer vazifesi görürler. Onun için manalı kelimeler olan isimlerin ve fiillerin yanında edatlara da vazifeli kelimeler diyebiliriz. Cümlede kelimeleri birbirine bağlayan sözcüklere edat denir. Edatlar cümle öğesi olmazlar ve morfolojik değişikliğe uğramazlar. Cümle içinde kelimelerin anlamını, zaman, yer, amaç olarak belirtirler. Başkurt şekil bilgisinde edatlar çeşitlilik arz etmektedir. Mesela “üsün, kеwеk, hımak, şikеllе, tüšlü, mеnan, üta, hayın, aşa, buyı, buyınsa, buyına, arkahında, turahında” (için, gibi, ile, her, sayesinde, aracılığıyla, hakkında, diye) vb. edatlar yalın ve iyelik halinde kullanılırlar. Başkurt Türkçesi gramerinde edatların ismin yalın ve iyelik hallerinde kullanılan edatlar, yönelme hâlinde kullanılan edatlar ve ayrılma hâlinde kullanılan edatlar olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Ayrıca edatlar birleşik cümlede yan cümleye gelerek onu asıl cümleye bağlar. Cümleyi sentaks olarak tamamlar. Bildiride Başkurt Türkçesi morfolojisinde edatların kullanım şekli ve morfolojik işlevi, gramer içerisindeki morfolojik yeri incelenecektir.

Kaynakça

  • 1. Ergin, Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Boğaziçi Yayınları, 1980, İstanbul.
  • 2. Korkmaz, Zeynep, Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2007.
  • 3. Usmanova, M.Ğ.; Abdullina F.F.: Başkurt Tele Teoriya, Klas Yayınları, Ufa, 2013.
  • 4. Nаdrşinа, Fanuze: (yönetiminde), Başkurt Halık Makalder Hem Aytemder, Başkurtstan Kitap Neşriyatı, Ufa, 1980.
  • 5. Mustаfinа, R.D.: Yegеrmеnsе Bıwаttıñ Utızınsı Yıldаrındа, Başkurt Adabiyete, Başkurt Devlet Universitetı Neşriyatı, Ufa, 2010.
  • 6. Başkurt Devlet Universiteti, Başkurt Edebi Ğılimi Hem Tenkidi Tarihı, BDU Yayınları, Ufa, 2007.
  • 7. Bikbayev, Rawil, “Kamillık Katarına Kirgen Yakşı”, Ağidel Jurnalı, Sayı: 1087, Ekim 2013, Ufa, ss. 11-18.
  • 8. Zaynullin, Marat: Hezerge Başkurt Edebi Tele Morfologiya, Başkurt Devlet Universitetı, Ufa, 2002.
  • 9. Ğayetbay, Nail: “Üzük Yulkuk Hatireler”, Ağidel Jurnalı, Sayı: 1088, Aralık 2013, Ufa, ss. 107-133.
  • 10. Alsınbayev, Niyaz “İl Seginde Yaşağan Karttıñ Atı Yuğaldı”, Agidel Dergisi, Sayı: 1077, Ocak 2013, Ufa, ss. 80-99.
  • 11. Аldırhаnovа, Alnisa “Kuyun”, Ağidel Jurnalı, Sayı: 1088, Aralık 2013, Ufa, ss. 27-70.
  • 12. Eminev, Emir “Tukhanga Ayak Basganda”, Agidel Dergisi, Sayı: 1077, Ocak 2013, Ufa, s. 5.
  • 13. Abuşahmanov, Ehmed, “Satira hem Yumor”, Agidel Dergisi, Sayı: 1067, 2012, Ufa, ss. 185-190.
  • 14. Dayanova, Teskire, “Fereştem Minen”, Agidel Dergisi, Sayı: 1077, Ocak 2013, Ufa, ss. 32-53.
  • 15. Safin, Fidail, “Ruhıbız Tamırdarı”, Agidel Dergisi, Sayı: 1078, Şubat 2013, Ufa, ss. 173-179.
  • 16. Kadirova, Zifa, “Hagınırhın Min Bulmam”, Agidel Dergisi, Sayı: 1077, Ocak 2013, Ufa, ss. 5-62.

MORPHOLOGİCAL FUNCTION PREPOSITIONS OF THE BASHKİR LANGUAGE

Yıl 2016, Sayı: 77, 35 - 40, 27.06.2016

Öz

Edatlar tek başlarına manaları olmayan, sadece gramer vazifeleri bulunan kelimelerdir. Hiçbir nesne veya hareketi karşılamazlar. Fakat manalı kelimelerle birlikte kullanılarak onları desteklemek suretiyle bir gramer vazifesi görürler. Onun için manalı kelimeler olan isimlerin ve fiillerin yanında edatlara da vazifeli kelimeler diyebiliriz. Cümlede kelimeleri birbirine bağlayan sözcüklere edat denir. Edatlar cümle öğesi olmazlar ve morfolojik değişikliğe uğramazlar. Cümle içinde kelimelerin anlamını, zaman, yer, amaç olarak belirtirler. Başkurt şekil bilgisinde edatlar çeşitlilik arz etmektedir. Mesela “üsün, kеwеk, hımak, şikеllе, tüšlü, mеnan, üta, hayın, aşa, buyı, buyınsa, buyına, arkahında, turahında” (için, gibi, ile, her, sayesinde, aracılığıyla, hakkında, diye) vb. edatlar yalın ve iyelik halinde kullanılırlar. Başkurt Türkçesi gramerinde edatların ismin yalın ve iyelik hallerinde kullanılan edatlar, yönelme hâlinde kullanılan edatlar ve ayrılma hâlinde kullanılan edatlar olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Ayrıca edatlar birleşik cümlede yan cümleye gelerek onu asıl cümleye bağlar. Cümleyi sentaks olarak tamamlar. Bildiride Başkurt Türkçesi morfolojisinde edatların kullanım şekli ve morfolojik işlevi, gramer içerisindeki morfolojik yeri incelenecektir.

Kaynakça

  • 1. Ergin, Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Boğaziçi Yayınları, 1980, İstanbul.
  • 2. Korkmaz, Zeynep, Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2007.
  • 3. Usmanova, M.Ğ.; Abdullina F.F.: Başkurt Tele Teoriya, Klas Yayınları, Ufa, 2013.
  • 4. Nаdrşinа, Fanuze: (yönetiminde), Başkurt Halık Makalder Hem Aytemder, Başkurtstan Kitap Neşriyatı, Ufa, 1980.
  • 5. Mustаfinа, R.D.: Yegеrmеnsе Bıwаttıñ Utızınsı Yıldаrındа, Başkurt Adabiyete, Başkurt Devlet Universitetı Neşriyatı, Ufa, 2010.
  • 6. Başkurt Devlet Universiteti, Başkurt Edebi Ğılimi Hem Tenkidi Tarihı, BDU Yayınları, Ufa, 2007.
  • 7. Bikbayev, Rawil, “Kamillık Katarına Kirgen Yakşı”, Ağidel Jurnalı, Sayı: 1087, Ekim 2013, Ufa, ss. 11-18.
  • 8. Zaynullin, Marat: Hezerge Başkurt Edebi Tele Morfologiya, Başkurt Devlet Universitetı, Ufa, 2002.
  • 9. Ğayetbay, Nail: “Üzük Yulkuk Hatireler”, Ağidel Jurnalı, Sayı: 1088, Aralık 2013, Ufa, ss. 107-133.
  • 10. Alsınbayev, Niyaz “İl Seginde Yaşağan Karttıñ Atı Yuğaldı”, Agidel Dergisi, Sayı: 1077, Ocak 2013, Ufa, ss. 80-99.
  • 11. Аldırhаnovа, Alnisa “Kuyun”, Ağidel Jurnalı, Sayı: 1088, Aralık 2013, Ufa, ss. 27-70.
  • 12. Eminev, Emir “Tukhanga Ayak Basganda”, Agidel Dergisi, Sayı: 1077, Ocak 2013, Ufa, s. 5.
  • 13. Abuşahmanov, Ehmed, “Satira hem Yumor”, Agidel Dergisi, Sayı: 1067, 2012, Ufa, ss. 185-190.
  • 14. Dayanova, Teskire, “Fereştem Minen”, Agidel Dergisi, Sayı: 1077, Ocak 2013, Ufa, ss. 32-53.
  • 15. Safin, Fidail, “Ruhıbız Tamırdarı”, Agidel Dergisi, Sayı: 1078, Şubat 2013, Ufa, ss. 173-179.
  • 16. Kadirova, Zifa, “Hagınırhın Min Bulmam”, Agidel Dergisi, Sayı: 1077, Ocak 2013, Ufa, ss. 5-62.
Toplam 16 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Dilbilim
Bölüm Araştırma Makaleleri
Yazarlar

Ö. Küçükmehmetoğlu Bu kişi benim

Yayımlanma Tarihi 27 Haziran 2016
Yayımlandığı Sayı Yıl 2016 Sayı: 77

Kaynak Göster

APA Küçükmehmetoğlu, Ö. (2016). BAŞKURT TÜRKÇESİNDE EDATLARIN MORFOLOJİK İŞLEVİ. Türkoloji(77), 35-40.
AMA Küçükmehmetoğlu Ö. BAŞKURT TÜRKÇESİNDE EDATLARIN MORFOLOJİK İŞLEVİ. Türkoloji. Haziran 2016;(77):35-40.
Chicago Küçükmehmetoğlu, Ö. “BAŞKURT TÜRKÇESİNDE EDATLARIN MORFOLOJİK İŞLEVİ”. Türkoloji, sy. 77 (Haziran 2016): 35-40.
EndNote Küçükmehmetoğlu Ö (01 Haziran 2016) BAŞKURT TÜRKÇESİNDE EDATLARIN MORFOLOJİK İŞLEVİ. Türkoloji 77 35–40.
IEEE Ö. Küçükmehmetoğlu, “BAŞKURT TÜRKÇESİNDE EDATLARIN MORFOLOJİK İŞLEVİ”, Türkoloji, sy. 77, ss. 35–40, Haziran 2016.
ISNAD Küçükmehmetoğlu, Ö. “BAŞKURT TÜRKÇESİNDE EDATLARIN MORFOLOJİK İŞLEVİ”. Türkoloji 77 (Haziran 2016), 35-40.
JAMA Küçükmehmetoğlu Ö. BAŞKURT TÜRKÇESİNDE EDATLARIN MORFOLOJİK İŞLEVİ. Türkoloji. 2016;:35–40.
MLA Küçükmehmetoğlu, Ö. “BAŞKURT TÜRKÇESİNDE EDATLARIN MORFOLOJİK İŞLEVİ”. Türkoloji, sy. 77, 2016, ss. 35-40.
Vancouver Küçükmehmetoğlu Ö. BAŞKURT TÜRKÇESİNDE EDATLARIN MORFOLOJİK İŞLEVİ. Türkoloji. 2016(77):35-40.