İstanbul’da Halk Dilbilimi: Diyalektal Çeşitlilik Algısı

Year 2024, Volume: 3 Issue: 2, 149 - 166, 31.12.2024

Gizem Karaköse , Kamil Stachowski Translator: Gizem Karaköse , Translator: Kamil Stachowski

Abstract

Türkiye’nin kültürel çeşitliliğine rağmen, halk dilbilimi ve algısal diyalektoloji araştırma haritasında dikkate değer bir boşluk olarak kalmaktadır. Bu makale, İstanbul’da gerçekleştirilen ve çizim harita yöntemi kullanılan diyalektal varyasyon algısı üzerine bir pilot çalışmanın sonuçlarını sunmaktadır. Türkiye’deki büyük diyalektal çeşitlilik iddialarına rağmen, katılımcıların yalnızca küçük bir azınlığı kendilerinin bir diyalekt kullandığını kabul etmiştir. Bununla birlikte, bazı sosyodemografik değişkenlerin haritada belirli şehirlerin seçilmesiyle ilişkili olduğu bulunmuştur. Tartışma, yanıtları etkileyen olası dilbilimsel ve sosyolojik faktörleri, ayrıca genel olarak diyalektal varyasyon algısını incelemektedir. Maruz kalma, bilgi ve kültürel çeşitlilik arasındaki etkileşime vurgu yapılmakta ve Türkiye’deki sosyodilbilimsel bağlam ele alınmaktadır.

Keywords

Algısal diyalektoloji, Türkçe, toplum dilbilim, kültürel çeşitlilik, sosyal kimlik, stereotipler.

Folk Linguistics in Istanbul:The Perception of Dialectal Variation

Abstract

Despite its cultural diversity, Turkey remains a notable gap in the research map of folk linguistics and perceptual dialectology. This paper presents the results of a pilot study on the perception of dialectal variation conducted in Istanbul using the draw- a-map method. The proclamations of great dialectal diversity in Turkey notwithstanding, only a small minority of the respondents admitted to using a dialect themselves. Nonetheless, certain sociodemographic variables have been found to correlate with the selection of certain cities on the map. The discussion examines the potential linguistic and sociological factors influencing the responses, as well as the perception of dialectal variation in general. It emphasises the interplay between exposure, knowledge, and cultural diversity, and touches on the sociolinguistic context in Turkey.

Keywords

Perceptual dialectology, Turkish, sociolinguistics, cultural diversity, social identity, stereotypes.

References

• Alhazmi, L. (2017). A perceptual dialect map of Western Saudi Arabia. White Rose College of the Arts & Humanities. Student Journal 3, 2–16.
• Arslan, H.,Ç. (2022). Algısal Etimoloji ve Yeni Düşüncelerle Eski Türkçe ‘Imga’ ile ‘İl Imga’nın Kökeni. Túrkologıa 4(112), 74–91.
• Bingöl, O. (2022). An analysis of the failure of the Peace Process (2013–2015) with PKK through the Ripeness Theory. Gazi Akademik Bakış 15(30), 281–302.
• Bourdieu, P. (1977). The Economics of Linguistic Exchanges. Social Science Information 16, 645–668.
• Bourdieu, P. (1991). Language and Symbolic Power (J. Thompson, Ed.; G. Raymond & M. Adamson, Trans.). Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Çelik, H. (2008). Çokkültürlülük ve Türkiye'deki Görünümü. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 9(15), 319–332.
• del Carmen Morúa, M., & Serrano, J. (2004). Dos mil kilometros de por medio: dialectología perceptual contrastiva del español mexicano. In M. del Carmen Morúa Leyva, & R.M. Ortiz Ciscomani (Eds.), VII Encuentro Internacional de Lingüística en el Noroeste (s. 253–276). Hermosillo: UniSon.
• Demirci, M. (2002). Gender differences in the perception of Turkish regional dialects.” In D. Long, & D.R. Preston (Eds.), Handbook of perceptual dialectology (Vol. 2, s. 41–50). Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins.
• Demirci, M., & Kleiner, B. (1998). Gender and age-based variation in the perception of Turkish dialects. Language Awareness 7(4), 206–222.
• Demirci, M., & Kleiner, B. (1999). The perception of Turkish dialects.” In D. Long, & D.R. Preston (Eds.), Handbook of perceptual dialectology (Vol. 1, s. 263–281). Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins.
• Dündar, F. (2000). Türkiye Nüfus Sayımlarında Azınlıklar. İstanbul: Çiviyazıları.
• Głuszkowski, M., Grupa-Dolińska, M., & Miaskowska, A. (2022). W stronę frazeologii percepcyjnej. Badanie znajomości i oceny poprawności frazeologizmów u studentów kierunków społeczno-humanistycznych – uwagi wstępne. LingVaria 33, 21–38.
• Güreşci, E., & Yurttaş, Z. (2008). Kırsal Göçün Nedenleri ve Tarıma Etkileri Üzerine Bir Araştırma: Erzurum İli İspir İlçesi Kırık Bucağı Örneği. Tarım Ekonomisi Dergisi 14(2), 47–54.
• Işık, O., & Pınarcıoğlu, M. (2002). Nöbetleşe Yoksulluk: Gecekondulaşma ve Kent Yoksulları. Sultanbeyli Örneği. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karahan, L. (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Karahan, L. (2019). Suriye Türk(men) Ağızlarının Türkiye Türkçesi Ağızları İçindeki Yeri. Retrieved from https://www.academia.edu/67831553/SUR%C4%B0YE_T%C3%9CRK_MEN_A%C4%9EIZLARININ_T%C3%9CRK%C4%B0YE_T%C3%9CRK%C3%87ES%C4%B0_A%C4%9EIZLARI_%C4%B0%C3%87%C4%B0NDEK%C4%B0_YER%C4%B0.
• Karahan, L. (2021). Türkiye Türkçesi Ağız Gruplarının Sınırları Üzerine Düşünceler–2. In IX. Uluslararası Türk Dili Kurultayı. Bilge Tonyukuk Anısına (Ankara: 26–30 Eylül 2021) (Vol. 2, s. 1147–1156). Ankara: Türk Dili Kurumu Yayınları.
• Karahan, L. (2022). Türkiye Türkçesi Ağız Gruplarının Sınırları Üzerine Düşünceler–1. In Ş.H. Akalın, & E. Gürsoy-Naskali (Eds.), Geçmisten Günümüze Yazılmayan Türkçe – Türkçenin Art ve Eş Zamanlı Değişkeleri – 5. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kurultayı Bildirileri (11–12–13 Mayıs 2022) (s. 39–49). İstanbul. Elginkan Vakfı.
• Lustański, J. (2021). Wymiary potocznej świadomości językowej i relacje między nimi. Socjolingwistyka 35, 283–302. Montgomery, C., & Beal, J.C. (2011). Perceptual dialectology. In W. Maguire, & A. McMahon (Eds.), Analysing variation in English (s. 121–148). Cambridge: Cambridge University Press.
• Parker, A. (2018). The spatial stereotype: The representation and reception of urban films in Johannesburg. Urban Studies 55(9), 2057–2072.
• Preston, D.R. (1989). Perceptual Dialectology. Nonlinguists’ Views of Areal Linguistics. Dordrecht, Providence: Floris.
• Preston, D.R. (1996). Whaddayaknow?: The modes of folk linguistic awareness. Language Awareness 5(1), 40–74.
• Red’kva/Stachowski (2019) = Редьква, М., & Стаховський, К. Особливості сприйняття та розрізнення говорів української мови з погляду перцептивної діалектології (на основі анкетування, проведеного у м. чернівцях). Науковий вісник Чернівецького університету 812, 86–94.
• Saraçoğlu, C. (2010). The changing image of the Kurds in Turkish cities: Middle-class perceptions of Kurdish migrants in Izmir. Patterns of Prejudice 44(3), 239–260.
• Savran, A. (2020). The Peace Process between Turkey and the Kurdistan Worker's Party, 2009–2015. Journal of Balkan and Near Eastern Studies 22(6), 777–792.
• Schröder, S. (2015). Mental maps als Zugang zu sprachlichen Wissen. In R. Langhanke (Ed.), Sprache, Literatur, Raum. Festgabe für Willy Diercks (s. 163–181). Bielefeld: Verlag für Regionalgeschichte.
• Schwarz, C., & Stoeckle, P. (2017). Stadt, Land, Berg. Vom Zusammenspiel von Dialektwahrnehmung und Topographie. Linguistik online 85, 257–274.
• Seydi Ertek, M. (2016). Dil Algısı Bağlamında Ağız Konuşurlarının Olası Tutumları: ANADOK Örneği. Turkish Studies 11(4), 829–844.
• Sobotka, P. (2015). Etymologizowanie i etymologia. Od semantyki ontologicznej do etymologii hermeneutycznej. Warszawa: Polska Akademia Nauk.
• Stachowski, K. (2018). Przyczynek do dialektologii percepcyjnej Polski: Szczecin. Język polski 98(1), 5–17.
• Stachowski, M. (2021). Perceptual etymology, or three Turkish culinary terms in Croatian and Slovene, and a Polish social term inteligencja ‘intelligentsia’. Studia Linguistica Universitatis Iagellonicae Cracoviensis 138, 221–225.
• Stachowski, M. (2022). Perceptual etymology. A social aspect of etymological research. Studia Linguistica Universitatis Iagellonicae Cracoviensis 139, 61–67.
• Ünsal, F., & Şahin, H. (2014). Spikerlik ve Türkçe Kullanımı. Ankara: Özdoğan Matbaa Yayın.