KİĞILI ŞEYH SELİM EFENDİ’NİN DÜNYA ALGISI

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 1, 9 - 28, 09.10.2018

Mahmut Gider

Öz

Tasavvufî şiirler, manevî kültürün aktarılması konusunda büyük bir önem taşı-
maktadır. Bu tematik çalışmada, Çapakçur (Bingöl) bölgesinin önemli âlim ve
şeyhlerinden biri olan Kiğılı Şeyh Selim Efendi’nin “Divan”ı incelenmiş, şiirlerinde hayatın idame ettirildiği yer ve imtihan mekânı olan “dünya”nın muhtelif tasavvurlara konu edildiği tespit edilmiştir. Dolayısıyla önce İslam’ın ana kaynakları (Kur’ân-ı Kerim ve hadis) ve tasavvufî anlayış bağlamında dünyanın ele alınma
biçimi, Kiğılı Şeyh Selim Efendi’nin hayatı, Divanı ve edebî yönü hakkında teorik
bilgiler verilmiş, akabinde şairin “dünya” algısı ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Dünya, Kiğılı Şeyh Selim Efendi’nin şiirlerinde daha çok geçici olma özelliğiyle
nazara sunulmuştur. Olumsuz kavram ve durumlarla (zindan, zalimlerin meydanı, sıkıntı veren fikir, yılanın zehri vb.) tavsif edilerek doğrudan ve göndermelerle âhiret ile karşılaştırılmış; aslî vatan olarak düşünülen âhirete göre de-
ğersiz görülmüştür. Soyut kavram ve durumlarla ilişkilendirilerek tasvir edilen
dünya, kozmik bir mekândan ziyade etik bir değer olarak ele alınmıştır.  

Anahtar Kelimeler

Divan, Tasavvuf, Kiğılı Şeyh Selim Efendi

Kaynakça

• Aclûnî, (İsmâîl b. Muhammed), Keşfü’l-Hafâ ve Müzîlü’l-İlbâs I-II, C. 2, Thk. Yûsuf b. Muhammed el-Hac Ahmed, Mektebetü’l-İlmi’l-Hadîs, Dımeşk 2001. Açıkalın, Bünyamin, Kur’an’da Dünya Hayatına Verilen Değer (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2005. Afîfî, (Ebu’l Alâ),Tasavvuf İslam’da Manevî Hayat, çev. Ekrem Demirli- Abdullah Kartal, İz Yay., İstanbul 2009. Ayiş, Mehmet Şirin, “Bingöl ve Çevresinde Hâlidîlik”, Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî ve Hâ- lidîliğin Bingöl ve Çevresi Üzerindeki Etkisi(Ulusal Sempozyum), (ed. Orhan Ba- şaran), Bingöl Üniversitesi Yay., Bingöl 2017, s. 263-302. Demir, Şehmus, Kur’an’ın Dünya Hayatına Bakışı ve Dünya Âhiret Münasebeti (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 1995. El-Çanî, Sebahattin, Ulemauna Mine’l-Müderrisine fi’l-Karni’l-İşrîne, Daru’r-Ravda, İstanbul 2016, s.186. En-Nedvî, (Abdu’l-Bârî ), Kitap ve Sünnetin Ruhuna Göre Tasavvuf ve Hayat, çev. Mustafa Ateş, Türk Diyanet Vakfı Yay., Ankara 2009. Eraydın, Selçuk, Tasavvuf ve Tarikatlar, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay., İstanbul 2008. Erginli, Zafer, “Temel Tasavvuf Klasiklerinde Dünyâ Algısına Toplu Bir Bakış”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 15, S. 2, Bursa 2006, s. 13-76. Gider, Mahmut, Bâkî ve Fuzûlî Divanlarında Mekân Tasavvuru (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ 2017. Karaman, Fikret vd., Dinî Kavramlar Sözlüğü, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., Ankara 2006. Murata, Sachiko – Chittick, William C., İslâm’ın Vizyonu, çev. Turan Koç, İnsan Yay., İstanbul 2015. İmâm Nevevî, Riyâzü’s-Sâlihîn Elçilerin Efendisi’nden Sözler, haz. Bekir Tuna, Konevi Yay., Konya 2006. İzzetbegoviç, Aliya, Doğu ve Batı Arasında İslam, terc. Salih Şaban, Klasik Yay., İstanbul 2011. İzutsu, Toshihiko, İbn-i Arabî’nin Fusûs’undaki Anahtar Kavramlar, çev. Ahmet Yüksel Özemre, Kaknüs Yay., İstanbul 2005. Karadaş, Cafer, Zaman ve Mekan İçinde İnsan ve Kaderi, Emin Yay., Bursa 2009. Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, Haz. Hayrettin Karaman vd., TDV Yay., İstanbul 2007. Özerol, Nazmi, “Hayâlî Bey’in “Dünya” Algısı”, Turkish Studies, C. 7, S.4, s. 2547-2559, Ankara 2012. Sefercioğlu, M. Nejat, Nev’î Divanı’nın Tahlîli, Akçağ Yay., Ankara 2001. Selimefendigil, Molla Halis, Kiğılı Şeyh Selim Efendi Divan, Kent Yay., İstanbul 2007. Uludağ, Süleyman, “Dünya”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 10, s. 22-25, TDV Yay., İstanbul 1994. Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yay., İstanbul 2005. Üstüner, Kaplan, Divan Şiirinde Tasavvuf, Birleşik Yay., Ankara 2007. Yıldırım, Nimet, Fars Mitolojisi Sözlüğü, Kabalcı Yay., İstanbul 2008.