TÜRK KÜLTÜRÜNDE KOMŞULUK VE “KİTAB-I MÜSTAKİM”E GÖRE KOMŞULUĞUN ESASLARI

Yıl 2022, Sayı: 17, 35 - 52, 28.12.2022

Mehmet Emin Bars

https://doi.org/10.53440/bad.1191684

Öz

Komşuluk insan ilişkilerinin en önemli parçalarından biridir. Komşular insanın ailesinden sonra sosyal hayatı en fazla paylaştığı kişilerdir. Ortak ihtiyaçlar komşuluğu zorunlu kılmaktadır. Komşuluk ilişkileri sosyal, kültürel, ekonomik özelliklere göre her millette farklı bir yapı sergiler. Türk kültüründe komşu ve komşuluk haklarına özel bir değer verilmiştir. Sözlü ve yazılı kaynaklarda komşulukla ilgili çok önemli bilgiler bulunmaktadır. Bu çalışmada öncelikle Türk kültüründe komşuluk kavramı ve bu kavramın insan ilişkilerindeki yeri hakkında bilgi verilmiş, ardından Millî Kütüphanede bulunan “Kitab-ı Müstakim”e göre komşuluk vazifeleri değerlendirilmiştir. Kitab-ı Müstakim’in 116a-117a varakları arasında komşuluğun esasları üzerinde durulmaktadır. Bu bölümde komşulukla ilgili çeşitli hadisler nakledilmekte, hadisler dışında komşu haklarına dair nasihatler verilmektedir. Kitab-ı Müstakim’de komşu hakkı Tanrı/anne hakkı olarak görülmüş, onlara ikramda bulunmak, hediyeler vermek, tatlı dille ve güler yüzle davranmak gerektiği vurgulanmıştır. Eserde komşuluk ile ilgili verilen bilgiler, Türk kültüründe komşuluk ilişkilerinde uyulması gereken genel kaidelerle örtüşmektedir. Hızla değişen ve dönüşen dünyada komşuluk ilişkilerinde de değişimler gözlenmektedir. Dünya ne kadar değişirse değişsin insanın başkalarına olan ihtiyacı ortadan kalkmamıştır. Günümüzde insan ilişkilerinde meydana gelen problemlerin bir kısmı komşuluk ilişkilerinin zayıflamasının sonucu ortaya çıkmıştır. Komşuluk ilişkilerinin güçlendirilmesi bu problemlerin azalmasına katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

komşuluk, Kitab-ı Müstakim, insan, kültür

Kaynakça

• Akbaş, Rıza. (2011). “İmam Rıza Ocağı’nın Yol Erkan Süreğine Göre Musahiplik, Görgü Cemi ve Cem Ritüelleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 60, 447-458.
• Aksoy, Ömer Asım. (2014). Atasözleri Sözlüğü-1. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Aslan, Ensar. (2007). Çıldırlı Âşık Şenlik Hayatı-Şiirleri-Karşılaşmaları-Hikâyeleri. Ankara: Maya Akademi Yayınları.
• Bayraktar, Fatma Sibel. (2002). “Komşu’ Sözcüğü Üzerine”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12/2, 129-138.
• Can, Ali. (2013). “Kur’ân ve Sünnet Işığında Komşuluğun Yeri”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21, 203-244.
• Ceyhan, Adem; Sercan Koşik. (2016). “Cemâlî’nin Risâle-i Durûb-ı Emsâl’i”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 16, 33-76.
• Çağrıcı, Mustafa. (2002). “Komşu”. TDV İslâm Ansiklopedi, Cilt 26, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 157-158.
• Çobanoğlu, Özkul. (2004). Türk Dünyası Ortak Atasözleri Sözlüğü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Ergin, Muharrem. (1997). Dede Korkut Kitabı I Giriş-Metin-Faksimile. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ersal, Mehmet; Bülent Akın. (2018). “Dede Korkut Kitabı’nı Alevilik Penceresinden Okumak”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7/4, 2369-2408.
• Gündüz, Mustafa; M. Cengiz Yıldız. (2008). “Türk Yazılı Kültüründe Komşuluk”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7/25, 123-138.
• Irmak, Yılmaz; Handan Hamarat. (2018). “Bingöl Aleviliğinde Dedelik Musahiplik Düşkünlük ve Cem”. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 211-232.
• Kalkandelen, A. Hilal. (2015). “Pendnâmeler Işığında İnsânî Değerler”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 43, 286-305.
• Kaşgarlı Mahmut. (2005). Divanü Lügati’t-Türk. (çev. Seçkin Erdi-Serap Tuğba Yurteser). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Kitab-ı Müstakim. Millî Kütüphane, 06 MK. Yz. A 1130/1 (https://dijital kutuphane.mkutup.gov.tr/tr/manuscripts/catalog/details/335516?SearchType=1 Erişim Tarihi: 02.12.2021).
• Koyuncu, Ahmet. (2009). “Küresel Kentte Komşuluk”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 22, 23-42.
• Kuran-ı Kerim Meâli. (2011). (hzl. Halil Altuntaş-Muzaffer Şahin). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Ögel, Bahaeddin. (2000). Türk Kültür Tarihine Giriş III. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özbaş, Mustafa. (2016). “Kitab-ı Mukaddes Öğretilerinde Komşuluk ve Komşuluk Hakları”. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8-9, 11-32.
• Özdemir, Cafer. (2016). “Değerlerin Aktarımı Bağlamında Âşık Edebiyatı ve Gençlik”. Karadeniz, 32, 223-237.
• Şafak, Ali. (2002). “Komşu-Fıkıh”. TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 26, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 158-159.
• Tatçı, Mustafa. (1997). Yunus Emre Divanı II. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Yusuf Has Hacib. (2019). Kutadgu Bilig. (çev. Ayşegül Çakan). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yüksel, Hasan Avni. (1987). Âşık Seyrânî. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.