Örgütsel Muhalefet ile Öğrenen Okul Arasındaki İlişki: Öğretmen Algıları

Year 2025, Volume: 16 Issue: 1, 1061 - 1083, 28.04.2025

Kerem Doğan , Seyithan Demirdağ

https://doi.org/10.51460/baebd.1614894

Abstract

Bu çalışmanın amacı öğretmenlerin örgütsel muhalefet davranışları ile öğrenen okul algıları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modelinin kullanıldığı bu çalışma 2023-2024 eğitim-öğretim yılında gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın örneklemi, tabakalı örnekleme tekniği olup Batı Karadeniz bölgesinde yer alan bir ildeki kamu ve özel okullarda görevli, okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve lise kademelerinde çalışan 388 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmanın verileri, gönüllü öğretmenlerden dijital ortamda “Örgütsel Muhalefet Ölçeği” ve “Öğrenen Okul Ölçeği” kullanılarak elde edilmiştir. SPSS 26.0 (Statistical Package for Social Sciences) programı aracılığıyla bulgular frekans, yüzde, ortalama ve standart sapma hesaplamalarının yanı sıra bağımsız örneklem t-testi, Anova, Pearson korelasyon analizi ve basit doğrusal regresyon analizi kullanılarak elde edilmiştir. Bulgulara göre öğretmenlerin örgütsel muhalefetle ilgili genel algılarının "katılmıyorum" düzeyinde olduğu gözlemlenmiştir. Öğretmenlerin öğrenen okul konusundaki genel algılarının ise "katılıyorum" düzeyinde olduğu belirlenmiştir. Çalışmada ayrıca öğretmenlerin örgütsel muhalefet davranışları ile öğrenen okul algıları arasında negatif yönde ve zayıf düzeyde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Son olarak, öğretmenlerin örgütsel muhalefet davranışlarının, öğrenen okul algılarını negatif ve anlamlı bir şekilde yordadığı tespit edilmiştir.

Keywords

Örgütsel muhalefet, Öğrenen okul, Öğretmenler

References

• Adak, Y. (2023). Okul yöneticilerinin kullandıkları örgütsel güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel muhalefet davranışları arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Akada, T., & Beycioğlu, K. (2019). Ortaokul öğretmenlerinin örgütsel muhalefet davranışlarına ilişkin algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Ilkogretim Online, 18(3), 1113-1130. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2019.610798
• Altınkurt, Y., & Iliman Püsküllüoğlu, E. (2017). Örgütsel muhalefet ölçeği’nin Türkçeye uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. DPÜ Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(1), 75-85.
• Argyris, C., & Schön, D. A. (1996). Organizational learning II: Theory, method, and practice. Addison-Wesley.
• Aydemir, Y. (2018). Ortaokul öğretmenlerinin öğrenen örgüt algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Bass, B. M., & Avolio, B. J. (1994). Improving organizational effectiveness through transformational leadership. Sage Publications.
• Başaran, İ. E. (2000). Eğitim yönetimi nitelikli okul. Ankara: Feray Matbaası.
• Batır, S. (2022). Öğretmen algılarına göre okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik davranışları ile öğrenen okul arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Karaman.
• Bi̇li̇r, B., & Arslan, H. (2016). Ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin kendi kurumlarına ilişkin öğrenen örgüt algıları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 17, 241-260.
• Bozkaya, A. (2023). Ortaöğretim kurumlarındaki öğretmenlerin öğrenen okul algı düzeyleri ile örgütsel mutluluk düzeyleri arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Bulmer, M. G. (1979). Principles of Statistics. Dover Publications.
• Cox, J. F. (2022). A correlational study between high school administrators’ perception of their school as a learning organization and the percentage in which students graduate under the COVID-19 pandemic. (Yayınlanmamış doktora tezi). St. John’s Universty, Newyork.
• Çam, S. (2021). Öğretmenlerin örgütsel muhalefet, mobbing (yıldırma) yaşama düzeyleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki ve bazı değişkenlere göre incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Çetin, M., & Subaş, A. (2014). Öğrenen okul ölçeğinin geliştirilmesi ve öğretmenlerinin öğrenen okula ilişkin algılarının incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 264-304.
• Dağlı, A., & Ağalday, B. (2015). Öğretmenlerin örgütsel muhalefetin nedenlerine ilişkin görüşleri. İlköğretim Online, 14(3), 885-898. https://doi.org/10.17051/io.2015.86261
• Demirci, Z. N. (2023). Lise müdürlerinin öğretim liderliği davranışları ile öğretmenlerin öğrenen okul algısı arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Niğde.
• Detert, J. R., & Burris, E. R. (2007). Leadership behavior and employee voice: Is the door really open? Academy of Management Journal, 50(4), 869-884. https://doi.org/10.5465/amj.2007.26279183
• Dilber Ayduk, S. (2023). Ortaokullarda örgütsel muhalefet: Tetikleyen konular, nedenleri ve sonuçları. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Dinler, C. (2023). Eğitimde öğrenen örgüt. S. Girgin (Ed.), Eğitimde güncel yaklaşımlar 2 içinde (s. 23-36). İstanbul: Efe Akademi Yayınları.
• Erdil, O. (1996). Öğrenen örgütlerin davranışı ve örgütlerde öğrenme süreçleri. Öneri Dergisi, 1(5), 61-70.
• Esen, E. (2021). Öğretmenlerin öğretimsel denetim ile öğrenen okul algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Eşsiz, İ. (2023). Öğretmenlerin örgütsel muhalefetleri ile iş performansı algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Siirt Üniversitesi, Siirt.
• Field, A. (2013). Discovering Statistics Using IBM SPSS Statistics. Sage Publications.
• Garner, J. T. (2022). Exploring collective and multi-audience dissent in organizational meetings. Management Communication Quarterly, 36(4), 736-760.
• Gedik, A. (2022). Okul müdürlerinin otoriter yönetim tarzı ile öğretmenlerin örgütsel adalet ve örgütsel muhalefet algıları arasındaki ilişkilerin analizi. (Yayınlanmamış doktora tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Harp, E. R. (2021). Dissenter turnover: The roles of organizational justice, negative emotion and organizational identification. (Yayınlanmamış doktora tezi). Nebraska Üniversitesi, Nebreska.
• Hirschman, A. O. (1970). Exit, voice, and loyalty: Responses to decline in firms, organizations, and states. Harvard University Press.
• Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kassing, J. W. (2008). Consider this: A comparison of factors contributing to employees’ expressions of dissent. Communication Quarterly, 56(3), 342-355. https://doi.org/10.1080/01463370802240825
• Kavak, O., & Kaygin, E. (2018). Örgütsel adalet algısının örgütsel muhalefet davranışı üzerindeki etkisi. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 33(51), 4-1.
• Kayış, E. (2019). Öğretmenlerin örgütsel muhalefet davranışları ile mobbing yaşamaları arasındaki ilişki ve bazı değişkenlere göre incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kılıç, F. (2009). Ortaöğretim kurumlarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin öğrenen örgüte ilişkin algı düzeyleri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Kırıkçı, S. (2019). Temel eğitim öğretmenlerinin öğrenen okul algılaması. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Kızıloğlu, A. (2023). Devlet ve özel okul yöneticilerinin öğrenen okul ile ilgili görüşleri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Karaman.
• Korkmaz, A. (2019). Sınıf öğretmenlerinin örgütsel güven ve örgütsel muhalefet düzeyleri arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Lūsēna-Ezera, I., Siliņa-Jasjukeviča, G., Lastovska, A., Surikova, S., Kaulēns, O., & Linde, I. (2023). Learning organization practices in latvian schools: Perspectives from school staff, students, and parents. Education Sciences, 13(10), 1-20. https://doi.org/10.3390/educsci13101000
• Morrison, E. W., & Milliken, F. J. (2000). Organizational silence: A barrier to change and development in a pluralistic world. Academy of Management Review, 25(4), 706-725. https://doi.org/10.5465/amr.2000.3707697
• Özdemir, M. (2010). Ankara ili kamu genel liselerinde görev yapan yönetici ve öğretmenlerin örgütsel muhalefete ilişkin görüşleri. (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Özdemir, S., Karadağ, N., & Kılınç, A. Ç. (2013). Öğrenen örgütlerde liderlik: Okul müdürleri üzerine nitel bir araştırma. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 17-34.
• Özden, Y. (2020). Eğitimde yeni değerler: Eğitimde dönüşüm. Ankara: Pegem Akademi.
• Özmen, A. (2019). Örnekleme ve örnekleme dağılımları. E. Şıklar, & A. Özdemir (Ed.), İstatistik 2 içinde (s. 2-41). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Redding, W. C. (1985). Rocking boats, blowing whistles, and teaching speech communication. Communication Education, 34, 245-258.
• Riaza, M., Junejo, M., & Shar, A. H. (2020). Leadership styles: Relationship with organizational dissent and conflict management mediation analysis via Cb-Sem approach. International Transaction Journal of Engineering Management & Applied Sciences and Technologies, 11(11), 1-12.
• Schein, E. H. (2010). Organizational culture and leadership (4th ed.). Jossey-Bass.
• Seçkin, E. (2022). Psikolojik sermaye ve örgütsel muhalefet arasındaki ilişkide örgütsel güç mesafesinin düzenleyici rolünün incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Kent Üniversitesi, İstanbul.
• Senge, P. M. (1990). The fifth discipline: The art and practice of the learning organization. Doubleday.
• Senge, P. M. (2020). Beşinci disiplin: Öğrenen organizasyon düşünüşü ve uygulaması (A. İldeniz, A. Doğukan, B. Pala Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Severs, J. R. (2023). Examining school improvement through the lenses of change and organizational learning: A multi-site case study. (Yayınlanmamış doktora tezi). The State University of New Jersey, New Jersey.
• Şen, E. (2019). Ortaokullarda görev yapan öğretmen ve yöneticilerin öğrenen okul algıları ve bu okullardaki öğrencilerin başarıları. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Şık, F. F. (2022). Öğrenen okul ile ilgili özel okul öğretmenlerinin görüşleri üzerine nitel bir çalışma. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Töremen, F. (2011). Öğrenen okul. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Uçar, İ. (2024). Öğretmenlerin bireysel yenilikçilik düzeyleri ile öğrenen okul algıları arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Kültür Üniversitesi, İstanbul.
• Uğur, S. (2019). Öğrenen okul ile okul mutluluğu arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• Uysal, E. (2021). Öğretmenlerin akademik iyimserlik yaklaşımları ile öğrenen okul algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Yıldırım, A. (2020). Örgütsel adalet algısının örgütsel muhalefet davranışına etkisi: Eğitim çalışanları üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(2), 203-219.