Bulgarcada Fiil Çatısı

Year 2017, Volume: 6 Issue: 1, 33 - 56, 01.07.2017

Serkan Cömertel

Abstract

Çatı özelliği fiille (eylem) ilişkilidir. Bu nedenle de özne-fiil ya da nesnefiil ilişkisine göre incelenir. Özne-fiil açısından incelediğimizde, fiilin ortaya çıkmasında özne aktif konumda ya da öznenin fiille ilişkisi doğrudan olduğunda fiil etken çatılı (действителен залог); fiilin ortaya çıkmasında özne pasif konumda ya da öznenin fiille ilişkisi dolaylı olduğunda fiil edilgen çatılıdır (страдателен залог). Nesne-fiil açısından incelediğimizde, fiil nesne alabiliyorsa geçişli (преходен), nesne alamıyorsa geçişsizdir (непреходен). Bulgarcada da çatı özelliği etken ve edilgen fiil üzerine kuruludur. Edilgen fiilin oluşumu da dönüşlü biçimle (възвратна форма) ya da geçmiş zaman edilgen sıfat-fiilinin (минало страдателно причастие) yardımcı fiille (спомагателен глагол) birlikte kullanılmasıyla oluşur. Bu iki yöntemle geçişli fiil geçişsiz fiile dönüşmektedir. Bulgarcada edilgen yapının oluşumunda bir yöntem geçmiş zaman edilgen sıfat-fiilidir. Bu noktada bitmiş geçmiş zaman (минало свършено време) devreye girer. Bu zamanın devreye girmesi ise fiilin geçişli olmasına bağlıdır. Bitmiş geçmiş zaman da merkezdeki şimdiki zamana (сегашно време) bağlıdır. Tabloya biraz uzaktan bakarsak Bulgarcada geçmiş zaman edilgen sıfat-fiilinin bağlı olduğu sıfat-fiiller konusu temelde zaman ve çatı üzerine kuruludur. Geçmiş zaman edilgen sıfat-fiilinin kullanımında iki tip ortaya çıkar: Bağımlı kullanım (несамостойна употреба) ve bağımsız kullanım (самостойна употреба). Bulgarcada dönüşlü fiilin oluşumu da fiilin geçişli olmasına bağlıdır. Dönüşlü biçimle fiil geçişliden geçişsize geçer. Ayrıca, dönüşlü biçim fiile sadece dönüşlülük de kazandırmaz. Başka oluşumlar da meydana getirir. Çalışmamızda, Bulgarca fiiller etken / edilgen, geçişli / geçişsiz, dönüşlü konularıyla incelenecektir

Keywords

Bulgarcada etken (aktif) fiil çatısı, edilgen (pasif) fiil çatısı, geçişli ve geçişsiz fiiller, dönüşlü fiiller, sıfat-fiiller

VOICE IN BULGARIAN

Abstract

Voice is related to the verb so it is studied according to the relations between the subject-the verb or the object-the verb. Studying the subject-the verb, if the subject is active or the subject is linked directly to the verb this is called active voice (действителен залог), if the subject is passive or the subject is linked indirectly to the verb this is called passive voice (страдателен залог). Studying the object-the verb, if the verb is able to get an object it is called transitive (преходен); if not it is called intransitive (непреходен). The voice in Bulgarian consists of transitive and intransitive too. Passive voice consists of reflexive form (възвратна форма) or the form when auxiliary (спомагателен глагол) is used with past passive participle (минало страдателно причастие). With these two methods transitive verb is turned into intransitive. The passive voice in Bulgarian depends on past passive participle. Past tense (минало свършено време) steps in on this point. This depends on the verb which is transitive. Past tense depends on present tense (сегашно време) in the centre. Participles related to past passive participles in Bulgarian depend on the voice and the tense. The usage of past passive participle has two types: Dependent (несамостойна употреба) and independent types (самостойна употреба). In Bulgarian the structure of reflexive verb depends on the transitivity of the verb. In reflexive form the transitive verb turns into intransitive form. The reflexive form gives not only reflexive verb but also other structures. In our study the verbs in Bulgarian are to be examined active / passive, transitive / intransitive and reflexive

Keywords

Active voice in Bulgarian, passive voice, transitive and intransitive, reflexive verbs, participles