Davranışsal Bağımlılıklar ve Hemşirelik Yaklaşımı

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 1, 104 - 112, 31.03.2023

Dilek Ayakdaş Dağlı , Merve Nur Yüyen

https://doi.org/10.51982/bagimli.1086045

Öz

Davranışsal bağımlılık, kişinin kendisine ya da çevresine zarar veren davranışlar sergilemesine yol açan dürtülere karşı koyamama halidir. Son yıllarda özellikle dünyayı etkisi altına alan pandeminin yaşanmasıyla birlikte bağımlılık kavramının içeriğinin hızla değiştiği görülmektedir. Önceden bağımlılık kavramı yalnızca psikoaktif maddeler ile ilişkilendirilirken, günümüzde maddeye dayanmayan ve davranışsal bağımlılıklar olarak adlandırılan yeni bir bağımlılık kategorisi oluşmaktadır. Şuan da psikiyatrik bir tanı kategorisi olarak tanınan tek bağımlılık kumar bağımlılığı olsa da teknoloji bağımlılığı, yeme bağımlılığı, alışveriş bağımlılığı ve ilişki bağımlılığı gibi birçok davranışsal bağımlılık türünün olduğu bilinmektedir. Davranışsal bağımlılığın hem haz verici bir yönü olduğu için hem de günlük yaşam aktivitelerini içinde barındırdığı için bir sorun olarak görülmeyebilir. Bu aşamada farkındalık oluşturmak önemli bir adımdır. Bu derlemenin amacı, yaşamımızın bir parçası olan davranışsal bağımlılıklara yönelik hemşirelik yaklaşımlarını açıklamaktır.

Anahtar Kelimeler

davranışsal bağımlılık, bağımlılık, hemşirelik bakımı

Behavioral Addictions and Nursing Approach

Öz

Behavioral addiction is the inability to resist the impulses that cause the person to exhibit behaviors that harm himself or his environment. In recent years, it is seen that the content of the concept of addiction has changed rapidly, especially with the pandemic that has affected the world. While the concept of addiction was previously associated only with psychoactive substances, today a new category of addictions, which is not substance-based and called behavioral addictions, is emerging. Although gambling addiction is the only addiction recognized as a psychiatric diagnosis category, it is known that there are many types of behavioral addictions such as technology addiction, food addiction, shopping addiction and relationship addiction. Behavioral addiction may not be seen as a problem because it is both a pleasurable aspect and includes activities of daily living. Raising awareness at this stage is an important step. The purpose of this review is to explain nursing approaches towards behavioral addictions that are a part of our lives.

Anahtar Kelimeler

behavioral addiction, behavioral, nursing care

Kaynakça

• Günüç S, Kayri M. Türkiye’de İnternet Bağımlılık Profili ve İnternet Bağımlılık Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik-Güvenirlik Çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2010; 39: 220-232
• Beziroglu M. Kompulsif Satın Alma, Bilişsel Duygu Düzenleme ve Davranışsal İnhibisyon, Davranışsal Aktivasyon Sistemleri Arasındaki İlişkiler. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul 2018; 77.
• Denizci Nazlıgül M, Esin Yılmaz A. Oyun Bağımlılığı ve Egzersiz Bağımlılığına Davranışsal Bağımlılık Çerçevesinden Bakış. Bağımlılık Dergisi. 2019; 20 (2): 97 - 108
• Arıduru Ayazoğlu, Aksu M, Ünübol H, Hızlı Sayar G. Alışveriş Bağımlılığı. Etkileşim. 2019; 4. 44-64.
• Zubaroğlu Yanardağ M, Bilge M, Yanardağ U. Davranış Bağımlılığı ve Sosyal Hizmet Uygulamaları Üzerine Bir İnceleme. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2020; 7(4): 551-560.
• Sanal Özcan Y, Hamzaoğlu N, Türk B. Üniversite Öğrencilerinin Kimyasal ve Davranışsal Bağımlılıklara İlişkin Bakış Açıları ve Bilgi Düzeyleri. Bağımlılık Dergisi. 2020; 21(1):44-55.
• Parylak SL, Koop GF, Zorrilla ES. The Dark Side of Food Addiction. Physiology & Behavior. 2011; 104 (1): 149-156.
• Yektaş Ç, Yüncü Z. Teknoloji bağımlılığı: Çocuk ve Ergenlerde Tanı, Epidemiyoloji ve Klinik Özellikler. Özçetin A (eds). Teknoloji Bağımlılığı. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2021. p.50-7.
• Aktepe E, Olgaç Dündar N, Soyöz Ö, Sönmez Y. Possible Internet Addiction in High School Students in the City Center of Isparta and Associated Factors: A Cross-Sectional Study. The Turkish Journal of Pediatrics 2013; 55: 417-425.
• Tekin A, Tekin A, Gürsoy Ç. Genç Erişkinlerde yeme Bağımlılığı ile Dürtüsellik Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi.2018; 3 (4): 171 -178.
• Akten E, Noyan CO. Yeme Eylemi; Fizyolojik Bir İhtiyaç mı? Psikolojik Bir Davranış mı? Üniversite Öğrencilerinde Bağlanma Stilleri ile Yeme Bağımlılığı İlişkisi. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi. 2019; 1 (1): 30-32 .
• Mutlu H, Sargın M. Food Addiction Prevalence and Related Factors Among People with Obesity: A Hospital-based Study. Ankara Medical Journal. 2021; 21(1): 22-34
• Vardar E. Egzersiz Bağımlılığı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi. 2012; 21 (3): 163- 173.
• Sussman, S. Love Addiction: Definition, Etiology, Treatment, Sexual Addiction, Compulsivity. The Journal of Treatment & Prevention. 2010; 17(1):31-45.
• Ögel K. Sigara, Alkol ve Madde Kullanım Bozuklukları: Tanı, Tedavi ve Önleme. Yeniden Yayınları. İstanbul. 2010.
• Cheng C, Li AY. Internet Addiction Prevalence and Quality of (real) Life: a Meta-analysis of 31 Nations Across Seven World Regions. Cyberpsychol Behav Soc Netw. 2014; 17(12): 755–760.
• Gearhardt AN, Boswell RG, White MA. The Association of “Food Addiction” with Disordered Eating and Body Mass İndex. Eat Behaviors. 2014; 15: 427–433.
• Meule A, Kubler A. Food Cravings in Food Addiction: The Distinct Role of Positive Reinforcement. Eat Behaviors.2012; 13 (3): 252-5.
• Grant JE, Brewer JA, Potenza MN. The Neurobiology of Substance and Behavioral Addictions. CNS Spectrums. 2006; 11(12)924-930.
• Allegre,B, Therme P, Griffiths MD. Individual Factors and the Context of Physical Activity in Exercise Dependence: A Prospective Study of “Ultra-Marathoners”. International Journal of Mental Health and Addiction. 2007; 5: 233–243.
• King DL, Delfabbro PH, Billieux J, Potenza MN. Problematic Online Gaming and the COVID-19 Pandemic. J Behav Addict. 2020; 9(2): 184-186.
• Király O, Potenza MN, Stein DJ, et al. Preventing Problematic Internet use During the COVID-19 Pandemic: Consensus Guidance. Compr Psychiatry. 2020; 100: e152180.
• Öztürk A. Covıd-19 Pandemi Sürecinde Bilişim Teknolojileri Bağımlılığı. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2021; 7(1): 195-219.
• Boran A. Kumar Oynama Bozukluğunda Bilişsel Davranışçı Terapinin Etkinliği Üzerine Sistematik Bir Derleme. Bağımlılık Dergisi. 2021; 22 (2): 180 – 186.
• Amerikan Psikiyatri Birliği. Bozuklukların Tanısal ve Sayısal El Kitabı. Dördüncü Baskı (DSMIV). Amerikan Psikiyatri Birliği Washington DC. 1994’ de çeviren Köroğlu E. Hekimler Yayın Birliği. Ankara. 1995.
• Kaya F, Başkan A. Kumar Oynama Motivasyonunun İç-Dış Kontrol Odağı ile İlişkisi. Bağımlılık Dergisi. 2020; 21(3):210-222.
• Ektiricioğlu C, Arslantaş H, Yüksel R. Ergenlerde Çağın Hastalığı: Teknoloji Bağımlılığı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi. 2020; 29 (1): 51-64
• Bozkurt H, Şahin S, Zoroğlu S. İnternet Bağımlılığı: Güncel Bir Gözden Geçirme. Çağdaş Tıp Dergisi. 2016; 6(3): 235-247.
• Ko CH. Internet Gaming Disorder. Current Addiction Reports. 2014; 1: 177–185.
• Alyanak B. İnternet Bağımlılığı. Klinik Tıp Dergisi. 2016; 8 (5).
• Durkee T, Carli V, Floderus B, et al. Pathological Internet Use and Risk-Behaviors Among European Adolescents. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2016; 13 (3), 294.
• Taylan HH, Işık M. Sakarya’da Ortaokul ve Lise Öğrencilerinde İnternet Bağımlılığı. Turkish Studies. 2015; 10 (6): 855-874.
• Kafes AY, Ülker S, Hızlı Sayar G. Yeme Bağımlılığı. Güncel Bağımlılık Araştırmaları.2018; 2(2): 54-58.
• Dinçer S. Üniversite Öğrencilerinde Yeme Bağımlılığı ve Duygusal Yeme Eğiliminin Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beslenme ve Diyetetik Anabilim Dalı. 2019.
• Tamam L, Diller RS, Özpoyraz N. Kompulsif Satın Alma: Bir Gözden Geçirme. Türk Psikiyatri Dergisi. 1998; 9(3):224-230
• Yılmazoğlu D. Narsisizm ile Alışveriş Bağımlılığı arasında Bir İlişki Var Mı?. Business and Organization Research. 2018.
• Arıduru Ayazoğlu B, Aksu M, Ünübol H, Hızlı Sayar G. Alışveriş Bağımlılığı. Etkileşim. 2019; 2 (4): 44-64.
• Karakaya E. Alışveriş Bağımlılığıyla İlişkili Faktörler ve Sonuçları: Kırıkkale İlinde Gerçekleştirilen Bir Çalışma. The Journal of Academic Social Science Studies. 2017; 7 (57): 435-456.
• Black D. A Review of Compulsive Buying Disorder. World Psychiatry. 2007; 6 (1): 14-8.
• Murali V, Ray R, Shaffiullha M. Shopping Addiction. Cambridge University Press. 2018; 15: 344–353.
• Koran L. M., Faber R., Aboujaoude E., et al. Estimated Prevalence of Compulsive Buying Behavior in the United States. American Journal of Psychiatry. 2006; 163:1806–1812.
• Aktaş İ. Çevrimiçi (Online) Alışveriş Bağımlılığı Üzerine Araştırma: Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Örneği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi. 2021; 8(4): 236-256.
• Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2021-37437 (30.01.2022 ulaşıldı).
• Fischer JL., Spann L, Crawford D. Measuring Codependency. Alcoholism Treatment Quarterly. 1991; 8 (1): 87-100.
• Altun M. İlişki Bağımlılığı. Sosyal Hizmet Dergisi. 2021; 88-89.
• Schaeffer, B. Sevgi mi Bağımlılık mı?, Çev: Akyüz, G.,Yakamoz Yayınları, İstanbul. 2011.
• Norwood, R. Kadın Eğer Çok Severse, Çev: H.Kanbur, S.Yararbaş, İnkılap Kitabevi, İstanbul. 1988.
• Cengiz N. Üniversite Öğrencilerinde İlişki Bağımlılığının Bağlanma Stilleri Açısından İncelenmesi. İstanbul Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. 2018; 77.
• Havaçeliği D. Partner İlişkilerindeki İlişki Bağımlılığının Ebeveyn Bağlanma Stilleri ve Madde Kullanımı ile İlişki. Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İzmir, 2013; 166.
• Kayalıoğlu K. Çocuk ve Ergenlerde Madde Kullanım Bozukluğu ve Psikiyatri Hemşireliği Yaklaşımı. ICDAH Uluslararası Farklı Boyutlarıyla Sağlık Konferansı. Seçme Bildiriler-3. 2020.
• Çakmak S, Tamam L. Kumar Oynama Bozukluğu: Genel Bir Bakış. Bağımlılık Dergisi. 2018; 19 (3): 78 – 97.
• Coşkun S. Bağımlılık Tedavisinde Hemşirelik. http://www.ogelk.net/dosyadepo/hemsirebolum.pdf (18.05.2021 ulaşıldı).
• Baysan Arabacı L, Ayakdaş Dağlı D, Taş G. Madde Kullanım Bozukluklarında Duygu Düzenleme Güçlüğü ve Hemşirelerin Rol ve Sorumlulukları. Bağımlılık Dergisi 2018; 19(1):10-16
• Öztürk S. Psikiyatri Kliniklerindeki Sağlık Çalışanlarının ve Hastaların Terapötik Ortam Algıları. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara 2018;92
• Carpenito LJ, Erdemir F. Türkiye Hemşirelik tanıları: El kitabı. Baskı 3. İstanbul, Nobel Tıp Kitabevleri, 2012.
• Asi Karakaş S, Ersöğütçü F. Madde Bağımlılığı ve Hemşirelik. HSP. 2016; 3 (2): 133- 139.
• Evli M, Albayrak E. Madde Bağımlılığında Hemşirelik. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2020; 7 (2): 10 – 14.
• Boog M, Höppener P. Cognitive Inflexibility in Gamblers is Primariliy Present in Reward Related Decision Making. Front Hum Neurosci. 2014; 13; 8:569.
• Spear BA, Barlow SE, Ervin C, et al. Recommendations for treatment of child and adolescent overweight and obesity. Pedıatrıcs. 2007; 120 (4): 254-288.
• Babaoğlu K, Hatun Ş. Çocukluk Çağında Obezite. Sted. 2002; 11(1): 8-10.
• Ergül Ş, Kalkım A. Önemli bir kronik hastalık: çocukluk ve ergenlik döneminde obezite. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2011; 10 (2):223-230.