Bir Tedris Metni Olarak Mişkâtü’l-Mesâbîh

Yıl 2021, Sayı: 14, 251 - 274, 31.12.2021

Selim Demirci

Öz

Günümüz hadis eğitiminde tarihî tecrübenin göz ardı edilmesi düşünülemez. Genel olarak hadis tarihine bakıldığında bölgesel tecrübelerin, toplumsal ihtiyaçların veya eğitim-öğretim sürecinin şekillendirdiği bir hadis okuması karşımıza çıkmaktadır. Bu ihtiyaç derleme-cem-ihtisar-şerh-talik gibi birçok telif tarzını da beraberinde getirmiştir. Bu çalışma, tarihî bir konuma sahip olan Mişkâtü’l-Mesâbîh’in hadis okumaları açısından avantajlı bazı yönlerine temas etmektedir. Buna göre metin, literatürde yer alan rivayetleri bir bütün halinde görmeye imkân sağlamanın yanında hadis kaynaklarının büyük bir çoğunluğunun içeriğini de bünyesine dâhil etmiştir. Aynı zamanda temel usul ıstılahlarına yer veren kitap, bir “hadis usûlü” pratiği yapmaya da imkân sağlamaktadır. Metin içinde yer alan bazı râvilere dair açıklamalar ve bir nevi hadis şerhi olan küçük notlar da kitabı kıymetli hale getirmektedir. Özellikle bir konudaki ana rivayetleri ihtilafları da görebilecek şekilde sıralaması fıkhî-kelâmî yorumlara imkân sağlamaktadır. Elinizdeki makale Mişkâtü’l-Mesâbîh’in tedris metni olarak tercih edilmesini gerekli kılan bazı unsurlar üzerine yoğunlaşmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Eğitim, Tebrizî, Mişkâtü’l-Mesâbîh

Mishkat Al-Masabih as an Education Text

Öz

It is unthinkable to ignore historical experience in the hadith education of today. When looked at the history of hadith in general, we come across a hadith reading shaped by regional experiences, social requirements and education-teaching process. This requirement brought long many writing types such as compilation, jam’, ikhtisar, sharh, taliq. This study dwells upon some advantageous aspects of Mishkat al-Masabih which has a historical importance in terms of hadith readings. Accordingly, this text, in addition to provide the opportunity to see the narrations in the literature as a whole, also included the content of the majority of the hadith sources. Meanwhile, the book, which includes the basic methodological terms, also provides an opportunity to practice a “hadith methodology”. Explanations on some narrators in the text and concise notes that are a kind of hadith commentary makes the book valuable. Especially, listing the basic naarrations on a subject in a way that can make the conflicts to be seen provides the opportunity for jurisprudential and theological interpretations. This article focuses on some of the factors that make it necessary to prefer Mishkat al-Masabih as a teaching text.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Education, Tabrizi, Mishkat al-Masabih

Kaynakça

• Arıcı, Müstakim. “Bir Biyografinin Yeniden İnşası: Kâdî Beyzâvî, İlişki Ağları ve Eserleri”, İslâm İlim ve Düşünce Geleneğinde Kâdî Beyzâvî. 23-103. ed. Mustakim Arıcı. Ankara: İsam, 2017.
• Brockelman, C. “Begavî”, Milli Eğitim Bakanlığı İslâm Ansiklopedisi. 2/449. İstanbul: MEB Yayınları, 1970.
• Çakan, İsmail L. “Câmiu’l-Usûl li-Ehâdîsi’r-Resûl”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/136. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Çakan, İsmail L. “Cami Dersleri ve Mişkâtü'l-Mesâbih”, Altınoluk, 239 (Ocak 2006), 46-48. (https://katalog.idp.org.tr/yazilar/1172526/cami-dersleri-ve-miskatu-l-mesabih).
• Daudi, Zaferullah. Pakistan ve Hindistan’da Hadis Çalışmaları. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
• Demirci, Selim. “el-Hatîb et-Tebrizî ve Mişkâtü’l-Mesâbîh’i Üzerine”, Hadis Tetkikleri Dergisi 12/2 (Aralık 2014), 95-113.
• Demirci, Selim. Kriz Döneminde Hadis ve Yorum. İstanbul: İLEM, 2020.
• Demirci, Selim. “Usûl Kitaplarının Tehzîbine Mütevâzı Bir Katkı: el-Hulâsa fî ma‘rifeti’l(usûli’l)-hadîs”, Hadis Tetkikleri Dergisi 15/2 (Aralık 2017), 67-84.
• Güngör, Mevlüt. “Begavî, Ferrâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/340-341. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• el-Hatîb el-Bağdâdî. el-Câmi‘ li ahlâki’r-râvî ve âdâbi’s-sâmi‘. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1437/2016.
• el-Hatîb et-Tebrîzî. Mişkâtü’l-Mesâbîh. Dımaşk: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1380/1961.
• İbnü’s-Salâh, Ebû Amr eş-Şehrezûrî. Ulûmü’l-hadîs. Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 1421/2000.
• Kâtib Çelebi. Keşfü’z-zunûn. İstanbul: MEB Yayınları, 1971.
• Kesgin, Salih. “Hadis Usul Tarihindeki Yeri Bağlamında Kadı İyâz’ın (v.544/1149) el-İlma‘ ila ma'rifeti usuli'r-rivaye ve takyidi’s-sema' Adlı Eseri”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39 (Mart 2016), 61-81.
• Koca, Suat. “İbn Melek’in Mebâriku’l-Ezhâr Şerhu Meşâriki’l-Envâr’ındaki Şerh Yöntemi ve Eserin Hadis Şerh Literatüründeki Yeri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 53/1 (Nisan 2012), 1-34.
• Kuzudişli, Bekir. “Şehîd-i Sânî’nin Bidâye’sinin Sünnî Hadis Usûlü Kaynağı Neydi?: Tîbî’nin Hulâsa’sı mı, Cürcânî’nin Muhtasar’ı mı?”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 20/2 (Eylül 2020), 509-550.
• Özşenel, Mehmet. Pakistan’da Hadis Çalışmaları. İstanbul: İFAV, 2014.