Sheikh Safvet And The Izmirli Ismail Hakki’s Sufism Debates According To Usol-Fiqh

Yıl 2022, Sayı: 15, 279 - 302, 21.06.2022

Nazım Büyükbaş

Öz

At the end of the XIX century and the beginning of the XX century, the Tradition in the Islamic world has been heavily criticised. Traditional sûfîsm and understandings of fiqh also took their share of the pains of this period. Halveti Sheikh Safvet Yetkin (d. 1950) and Izmirli Ismail Haqqi (d. 1946), who also had the Shazelî caliphate, were also influential figures in their fields during the periods of the end of the Ottoman Empire and the foundation of the Republic of Turkey. The debate between these two names about the credibility of the hadiths in the sûfî books has grown to include other issues of the tasawwuf. In this communiqué, the methods and arguments in the discussions of these two names will be discussed and evaluated on the axis of the fiqh method terminology, the hadisth theory of the usul al-fiqh/ legal theory and the fiqh issues. We will also try to see if the change experienced at that time was reflected in these discussions in the context of legal sociology. Thus, in the most turbulent period, We hope that the debate style of the two names who are among the last ulema and the meshayih of the Ottoman Empire will contribute to today's academics.

Anahtar Kelimeler

sufism, usol, hadisth, safvet, izmirli

Şeyh Safvet ve İzmirli İsmail Hakkı’nın Tasavvuf Kitaplarındaki Hadislerle İlgili Tartışmalarının Usûlî Boyutu

Öz

XIX. yüzyıl sonlarında ve XX. yüzyılın başlarında İslam dünyasında “Gelenek” ciddi şekilde eleştirildi. Geleneksel tasavvuf ve fıkıh anlayışları da bu dönemin eleştirilerin payını aldı. Halveti Şeyhi Safvet Yetkin (ö. 1950 ) ile Şazelî hilafeti de bulunan İzmirli İsmâil Hakkı ( ö. 1946 ) da Osmanlının sonu ve Cumhuriyetin kuruluşu dönemlerinde alanlarında etkin birer isimdi. Tasavvuf kitaplarındaki hadislerin güvenilirliği hakkında bu iki ismin arasında başlayan tartışma, tasavvufun daha başka meselelerini de kapsayacak şekilde büyümüştür. Bu tebliğde bu iki ismin tartışmalarındaki üslup ve argümanlar, kullandıkları terminoloji fıkıh usulü, fıkıh usulünün haber teorisi ekseninde ele alıp değerlendirecek. O dönem yaşanan değişimin hukuk sosyolojisi bağlamında bu tartışmalara yansıyıp yansımadığını da görmeye çalışacağız. Böylece en çalkantılı bir dönemde Osmanlı’nın son dönem ulema ve meşayihi arasındaki iki ismin münazara üslubunun günümüz akademisyenlerine de katkı sunmasını umarız.

Anahtar Kelimeler

tasavvuf, usul, hadis, şeyh saffet, izmirli

Kaynakça

• Aclûnî, Ebü’l-Fidâ İsmâîl b. Muhammed. Keşfü’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs amme’ştehera mine’l-ehâdîs alâ elsineti’n- nâs. Kahire: Mektebetü’l-Kudsî, 1351.
• Akman, Zekeriya. Dâru’l-Hikmeti'l-İslâmiye Kurumu (1918-1922). Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
• Albayrak, Sadık. Son Devrin İslâm Akademisi. İstanbul: İz Yayıncılık, 1998.
• Aydınlı, Abdullah. “Merfû”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/ 180-181. İstanbul: TDV Yayınları, 2004.
• Bayram, İbrahim. “İslam Düşüncesinde Nübüvvetin Vehbîliği Kesbîliği Meselesi”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/1 (2015), 169-198.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’s-sahîh, nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. b.y.: Dâru Tavki’n- Necât, 1422/2001.
• Dihlevî, Şah Veliyyullah. Huccetullahi’l-bâliğa. Thk. Seyyid Sâbık. Beyrut: Daru’l-ceyl, 1426/ 2005.
• Gazzâlî, Ebu Hamid Muhammed. el-Munkız Mine’d-Dalâl. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-Hadîs, trs.
• Gazzâlî, Ebu Hamid Muhammed. İhyâ'u ʿulûmi'd-dîn. Beyrut: Dâru’l-Marife, trs.
• Hatipoğlu, İbrahim. “Ahlâk ve Tasavvuf Kitaplarındaki Hadislerin Sıhhati: Bir İlmî Münakaşanın Seyri Üzerine Bâzı Notlar (1)”, Kubbealtı Akademi Mecmuası 31/3 (2002), 77-87.
• Hatipoğlu, İbrahim. “Ahlâk ve Tasavvuf Kitaplarındaki Hadislerin Sıhhati: Bir İlmî Münakaşanın Seyri Üzerine Bâzı Notlar (2)”, Kubbealtı Akademi Mecmuası 31/4 (2002), 62-76.
• Irâkî, Zeynüddin. Tahrîcu ehâdîsi İhyâü ulûmi'd-dîn. Riyad: Dâru’l-‘Âsime, 1987.
• İbn Mâce, Ebu Abdullah Muhammed b. Yezid el-Kazvinî. Sünen. thk. M. Fuad Abdulbaki. Beyrut: Dâru’l-fikr, trs.
• İzmirli, İsmail Hakkı. Siyer-i celile-i Nebeviyye. İstanbul: Darülhilafe, Tevsi-i Tıbaat Matbaası, 1332.
• İzmirli, İsmail Hakkı. Mutasavvife Sözleri mi? Tasavvufun Zaferleri mi? Hakkın Zaferleri. İstanbul: Şehzadebaşı Evkaf-ı İslamiye Matbaası, 1341.
• İzmirli, İsmail Hakkı. “İslâm Âlimleri ve Mütefekkirleri I; Hüccetü'l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed el-Gazzâlî” Ceride-i 'İlmiyye, 5 (1338), 53.
• İzmirli, İsmail Hakkı. “Mustasvife Sözleri mi, Tasavvufun Zaferleri mi?”, Mihrâb, 24 (1340), 873-880.
• İzmirli, İsmail Hakkı. “Hakîkî Tasavvuf Mansûr, Mustasvife Tasavvufu Makhûrdur”, Mihrâb, 27 (1341), 127-130.
• İzmirli, İsmail Hakkı. Yeni İlmi Kelam. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
• İzmirli, İsmail Hakkı - Yetkin, Şeyh Safvet. Ahlâk ve Tasavvuf Kitaplarındaki Hadislerin Sıhhati. Nşr. İbrahim Hatiboğlu. İstanbul: Darulhadis, 2001.
• Konur, Himmet “İsmail Hakkı İzmirli’nin Tasavvufi Yönü ve ‘Hakkın Zaferleri’ Adlı Eseri”, İzmirli İsmail Hakkı (Sempzoyum: 24-25 Kasım 1995), 1996, 157-169.
• Mevqiu Simâhatu’ş-Şeyh Yusuf el-Qaradâwi, “al-qaradawi.net”. Erişim 15 Haziran 2022. https://www.al- qaradawi.net/node/4052
• Mekki, Ebû Tâlip. Kalplerin Azığı Kûtu’l-kulûb. Çev. Yakup Çiçek - Dilaver Selvi. İstanbul: Semerkand, 2004.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiu’s-sahîh, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, ts.
• Müttakî el-Hindî, Alî b. Hüsâmiddîn b. Abdilmelik b. Kadîhân. Kenzü’l-ummal fi süneni l-akvâl ve’l-efâl. thk. Bekrî Hayyanî - Safvet es-sikâ. Beyrut: Müessesetü’r-risale, 1401/1981.
• Sabri Efendi, Mustafa. Mevkifü’l-akl ve’l-ilim ve’l-âlem min rabbi’l-âlemîn ve ‘ibadihi’l-mürselîn. Beyrut-Lübnan: Dârü İhyâi’t-türasi’l-Arabî, 1992.
• Sâğânî, Radıyyuddin. Kitâbu’l-mevdûât. thk. Necm Abdurrahman Halef. Dimaşk: Dâru’l- Me’mûn, 1405.
• Sancaklı, Saffet. “Günümüzde Zayıf ve Mevzû Hadislerin Sahih Hadislerle Karıştırılma Problemi”. Diyanet İlmi Dergi 37/ 1 (2001), 39-60.
• Suyûtî, Celâleddin Abdurrahman. Câmiu’l-ehâdîs. Beyrut: Darul fikr, 1414/1994.
• Suyûtî, Celâleddin Abdurrahman. Tedrîbü'r-râvî fî şerhi takribi’n-Nevevî. thk. Ebû Kuteybe Nazar Muhammed el- Fâryâbî. b.y.: Dâru Taybe, trs.
• Uludağ, Süleyman. “İbn Teymiyye”. İbn Teymiyye Külliyatı, çev. Komisyon, İstanbul: Tevhid Yayınları, 1986.
• Yetkin, Şeyh Safvet. Tasavvufun Zaferleri Yâhud el-Burhân ve'd-Delîl “alâ mâ Havâhü'ş-Şerh ve't-Tahlil mine’l- ebâcîl. İstanbul: Evkâf-ı İslâmiyye Matbaası, 1343.
• Yetkin, Şeyh Safvet. “Tasavvuf Daima Muzafferdir”, Mihrâb 26 (1341), s. 71-76.
• Yıldırım, Ahmet. “İzmirli İsmail Hakkı ve Şeyh Safvet’in Tartışmalarında Gazzâlî ve İhyâ Hadisleri”, Uluslararası Modern Çağ ve Gazzâlî Sempozyumu 12-14 Mayıs 2011, Bildiriler Kitabı, (Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, 2014), 127-134.