KALP KAPAK AMELİYATI SONRASI GÜNCEL HEMŞİRELİK YAKLAŞIMLARI: BAKIM NEDEN ÖNEMLİ?

Year 2018, Volume: 7 Issue: 2, 101 - 111, 31.08.2018

Eda Ayten Kankaya , Özlem Bilik

Abstract

Kalp kapak ameliyatları sonrası dönemde hemşirelik bakımı oldukça karmaşıktır. Bu ameliyatlar açık kalp cerrahisi tekniğiyle yapıldığından; ameliyatta hipotermi uygulanması, median sternotomi, mekanik protez kapak implantasyonu, göğüs tüpleri, akut dönemde yoğun bakımda mekanik ventilasyona bağlı kalınması odaklanılması gereken ve çeşitli güçlükler yaratan konulardan sadece bir kaçıdır. Bu alandaki rehberler genellikle tedavi ilkeleri üzerine yoğunlaşmakta olup, kalp kapak ameliyatı olan hasta grubunun bakımını tümüyle içeren bir rehbere ulaşılamamıştır. Açık kalp ameliyatı yöntemiyle kalp kapak ameliyatı uygulanan hastanın bakımına yönelik ülkemizdeki yayın sayısının yetersiz olması, bu derlemenin yazılış amacını oluşturmuştur. Kalp kapak hastalıkları dünyada ve ülkemizde oldukça sık görülmektedir. Bu ameliyatlar hastaların yaşam sürelerini uzatmak ve yaşam kalitelerini artırmak için yapılsa da, çeşitli komplikasyonlara ve istenmeyen durumlara neden olabildikleri için ameliyat sonrası dönemde yakın izlem ve yoğun hemşirelik bakımı gerektirmektedir. Kalp kapak ameliyatları hastaların tüm sistemlerini etkilediğinden, ameliyat öncesi hazırlıktan ameliyat sonrası bakıma kadar olan tüm süreçte hastanın yakından izlenmesi, komplikasyonların erken saptanması ve yönetilmesi açısından önemlidir. Kalp damar cerrahisi hemşireleri, bu özel hasta grubunun bakımında klinik bilgi ve becerilerinin yanı sıra eğitici rollerini aktif bir şekilde kullanabilirler.

Keywords

Kalp kapak hastalıkları, güncel yaklaşımlar, ameliyat sonrası bakım

CURRENT NURSING APPROACHES AFTER HEART VALVE SURGERY: WHY CARE IS IMPORTANT?

Abstract

Kalp kapak ameliyatları sonrası dönemde hemşirelik bakımı oldukça karmaşıktır. Bu ameliyatlar açık kalp cerrahisi tekniğiyle yapıldığından; ameliyatta hipotermi uygulanması, median sternotomi, mekanik protez kapak implantasyonu, göğüs tüpleri, akut dönemde yoğun bakımda mekanik ventilasyona bağlı kalınması odaklanılması gereken ve çeşitli güçlükler yaratan konulardan sadece bir kaçıdır. Bu alandaki rehberler genellikle tedavi ilkeleri üzerine yoğunlaşmakta olup, kalp kapak ameliyatı olan hasta grubunun bakımını tümüyle içeren bir rehbere ulaşılamamıştır. Açık kalp ameliyatı yöntemiyle kalp kapak ameliyatı uygulanan hastanın bakımına yönelik ülkemizdeki yayın sayısının yetersiz olması, bu derlemenin yazılış amacını oluşturmuştur. Kalp kapak hastalıkları dünyada ve ülkemizde oldukça sık görülmektedir. Bu ameliyatlar hastaların yaşam sürelerini uzatmak ve yaşam kalitelerini artırmak için yapılsa da, çeşitli komplikasyonlara ve istenmeyen durumlara neden olabildikleri için ameliyat sonrası dönemde yakın izlem ve yoğun hemşirelik bakımı gerektirmektedir. Kalp kapak ameliyatları hastaların tüm sistemlerini etkilediğinden, ameliyat öncesi hazırlıktan ameliyat sonrası bakıma kadar olan tüm süreçte hastanın yakından izlenmesi, komplikasyonların erken saptanması ve yönetilmesi açısından önemlidir. Kalp damar cerrahisi hemşireleri, bu özel hasta grubunun bakımında klinik bilgi ve becerilerinin yanı sıra eğitici rollerini aktif bir şekilde kullanabilirler.

Keywords

Kalp kapak hastalıkları, güncel yaklaşımlar, ameliyat sonrası bakım

References

• 1. Jones B. Postoperative Complications of Cardiac Surgery and Nursing Interventions, “Hardin SR, Kaplow R (eds): Cardiac Surgery Essentials for Critical Care Nursing. 1th edition”kitabında s.257-278, Jones and Bartlett Publishers, Massachusetts (2010).
• 2. Ball L, Costantino F, Pelosi P. Postoperative complications of patients undergoing cardiac surgery. Curr Opin Crit Care. 2016;22(4):386-92. doi: 10.1097/MCC.0000000000000319.
• 3. Nishimura RA, Otto CM, Bonow RO, Carabello BA, Erwin JP, Fleisher LA. AHA/ACC Focused Update of the 2014 AHA/ACC Guideline for the Management of Patients with Valvular Heart Disease. JACC. 2017 doi:10.1016/j.jacc.2017.03.011.
• 4. Europen Society of Cardiology. Stroke prevention strategies in patients with atrial fibrillation and heart valve abnormalities: perceptions of ‘valvular’ atrial fibrillation: results of the European Heart Rhythm Association Survey. Europace. 2016;18:1593–1598 doi:10.1093/europace/euw302 2016.
• 5. NICE. Atrial fibrillation and heart valve disease: self monitoring coagulation status using point of care coagulometers (the CoaguChek XS system and the INRatio2 PT/INR monitor). 2014 nice.org.uk/guidance/dg14.
• 6. Schoen FJ, Gotlieb AI. Heart valve health, disease, replacement, and repair: a 25-year cardiovascular pathology perspective. Cardiovasc Pathol. 2016;25(4):341–352. doi: 10.1016/j.carpath.2016.05.002.
• 7. Demirbağ R, Sade LE, Aydın M, Bozkurt A, Acartürk E. Türkiye kalp kapak hastalıkları kayıt çalışması. Turk Kardiyol Dern Ars. 2013; 41(1):1-10. doi:10.5543/tkda.2013.71430 2014
• 8. Dechant LM. Care of patients with acute coronary syndromes, “Ignatavicius D, Workman ML (eds): Medical surgical nursing.7. Edition.” kitabında p. 828-825 USA:Elsevier Health Science (2013).
• 9. Jones B. Postoperative Complications of Cardiac Surgery and Nursing Interventions, “Hardin SR, Kaplow R (eds): Cardiac Surgery Essentials for Critical Care Nursing. 1th edition”kitabında s.257-278, Jones and Bartlett Publishers, Massachusetts (2010).
• 10. Grzymala-Lubanski B, Svensson BJ, Renlund H, Jeppsson A, Själander A. Varfarin treatment quality and prognosis in patients with mechanical heart valve prosthesis. Heart. 2017;103:198–203. doi:10.1136/heartjnl-2016-309585.
• 11. Hermans H, Vanassche T, Herijgers P, Meuris B, Herregods MC, Van de Werf F, Verhamme P. Antithrombotic therapy in patients with heart valve prostheses. Cardiol Rev. 2013;21(1):27-36.
• 12. Carl M, Alms A, Braun J, et al. S3 guidelines for intensive care in cardiac surgery patients: hemodynamic monitoring and cardiocirculary system. GMS German Medical Science. 2010;8:Doc12. doi:10.3205/000101.
• 13. Ball L, Costantino ve Pelosi. Postoperative complications of patients undergoing cardiac surgery. Curr Opin Crit Care. 2016;22(4):386-92. doi: 10.1097/MCC.0000000000000319.
• 14. Torossian A, Bräuer A, Höcker J, Bein B, Wulf H, Horn, EP. Preventing Inadvertent Perioperative Hypothermia. Dtsch Arztebl Int. 2015;112(10):166–172. doi:10.3238/arztebl.2015.0166.
• 15. Hooper VD, Chard R, Clifford T et al. ASPAN’s evidence-based clinical practice guideline for the promotion of perioperative normothermia: Second Edition. J Perianesth Nurs. 2010;25(6):346–365. doi:10.1016/j.jopan.2010.10.006.
• 16. Saad H, Aladawy M. Temperature management in cardiac surgery. Glob Cardiol Sci Pract. 2013(1):44-62. doi:10.5339/gcsp.2013.7. 7. 17. Karalapillai D, Story D, Hart GK et al. Postoperative hypothermia and patient outcomes after elective cardiac surgery. Anaesthesia. 2011;66(9):780–784. doi:10.1111/j.1365-2044.2011.06784.x.
• 18. Forbes SS, Eskicioglu C, Nathens AB et al. Evidence-Based Guidelines for Prevention of Perioperative Hypothermia. J Am Coll Surg. 2009;209(4):492–503.e1. doi: 10.1016/j.jamcollsurg.2009.07.002.
• 19. Tanios MA, Nguyen HM, Cantillep AA, Nassiry A, Zhu JN. Effect of sedatives and analgesics practices during therapeutic hypothermia management following cardiac arrest. Archives of Emergency Medicine and Critical Care. 2017;2(3):1-8.
• 20. Colson PH, Gaudard P, Fellahi JL et al. Active Bleeding after Cardiac Surgery: A Prospective Observational Multicenter Study. Plos One. 2016;11(9) doi:10.1371/journal.pone.0162396.
• 21. Ferraris VA, Brown JR, Despotis GJ et al. 2011 Update To the Society of Thoracic Surgeons and the Society of Cardiovascular Anesthesiologists Blood Conservation Clinical Practice Guidelines. Ann Thorac Surg. 2011;91(3):944–982. doi:10.1016/j.athoracsur.2010.11.078.
• 22. Dixon B, Reid D, Collins M., et al. The operating surgeon is an independent predictor of chest tube drainage following cardiac surgery. J Cardiothorac Vasc Anesth. 2014;28(2):242–246. doi:10.1053/j.jvca.2013.09.010.
• 23. Lopes CT, Dos Santos TR, Brunori EHFR, Moorhead SA, Lopes JL and Barros ALBL. Excessive bleeding predictors after cardiac surgery in adults:integrative review. J Clin Nurs. 2015, 24, 3046–3062, doi:10.1111/jocn.12936.
• 24. Ristić AD, Imazio M, Adler Y et al. Triage strategy for urgent management of cardiac tamponade: A position statement of the European Society of Cardiology Working Group on Myocardial and Pericardial Diseases. Eur Heart J. 2014;35(34):2279–2284. doi:10.1093/eurheartj/ehu217.
• 25. You SC, Shim CY, Hong GR et al. Incidence, Predictors, and Clinical Outcomes of Postoperative Cardiac Tamponade in Patients Undergoing Heart Valve Surgery. Plos One. 2016;11(11):e0165754. doi:10.1371/journal.pone.0165754.
• 26. Adler, Y., Charron, P., Imazio, M., Badano, L. P., Baron-Esquivias, G., & Bogaert, J. Et al. 2015 ESC Guidelines for the diagnosis and management of pericardial diseases The Task Force for the Diagnosis and Management of Pericardial Diseases of the European Society of Cardiology ( ESC ) Endorsed by : The European Association for Cardio-Thoracic.
• 27. Turhan S, Tutar E. Akut kardiyak tamponad. Yoğun Bakım Dergisi. 2004;4(2):105–112.
• 28. .Kohno H, Ueda H, Matsuura K, Tamura Y, Watanabe M, Matsumiya G. Long-term consequences of atrial fibrillation after aortic valve replacement. Asian Cardiovascular & Thoracic Annals. 2017;25(3):218492317689902. doi:10.1177/0218492317689902.
• 29. Helgadottir S, Sigurdsson MI, Ingvarsdottir IL, Arnar DO, Gudbjartsson T. Atrial fibrillation following cardiac surgery: risk analysis and long-term survival. J Cardiothorac Surg. 2012; 7:87. doi:10.1186/1749-8090-7-87.
• 30. Cutugno C. L. CE: Atrial Fibrillation: updated management guidelines and nursing ımplications. american journal of nursing. 2015;115(5):26–38. http://doi.org/10.1097/01.NAJ.0000465028.05223.39.
• 31. Peretto G, Durante A, Limite LR, Cianflone D. Postoperative arrhythmias after cardiac surgery: incidence, risk factors, and therapeutic managment. Cardiol Res Pract, 2014(i), 15. doi:10.1155/2014/615987.
• 32. Mirhosseini SJ, Ali-Hassan-Sayegh S, Hadadzadeh M, Naderi N, Mostafavi Pour Manshadi SMY. Atrial fibrillation and early clinical outcomes after mitral valve surgery in patients with rheumatic vs. non-rheumatic mitral stenosis. Heart Views. 2012;13:136-8.
• 33. Kalavrouziotis D, Buth KJ, Vyas T, Ali IS. Preoperative atrial fibrillation decreases event free survival following cardiac surgery. Eur J Cardiothorac Surg. 2009;36: 293-299.
• 34. Sarı C, Köseoğlu C, Ayhan H. Current approaches in atrial fibrillation treatment. Dicle Medical Journal / Dicle Tip Dergisi. 2014;41(3):614–622. http://doi.org/10.5798/diclemedj.0921.2014.03.0487
• 35. Alfred Health. ICU Post Operative Management of Cardiac Surgery Patients. 2013 http://alfredicu.org.au/assets/Documents/ICU-Guidelines/Cardiac/CardiacPostOpguidelineprotected.pdf.
• 36. Çelik S. Mekanik ventilasyon ve temel bakım ilkeleri. Çelik S (Editör): Erişkin yoğun bakım hastalarında temel sorunlar ve hemşirelik yaklaşımları.” kitabında p.49-63 İstanbul; Nobel (2014).
• 37. The Intensive Care Foundation. Handbook of Mechanical Ventilation A User’s Guide. London (2015) ISBN 978-0-9555897-1-3.
• 38. Davis MD, WalshBK, Sittig SE, Restrepo RD. AARC clinical practice guideline: blood gasanalysisand hemoximetry: 2013. Respir Care. 2013;58(10):1694-703.
• 39. AARC Clinical Practice Guideline: Endotracheal Suctioning. 2010;55(6):758-764.
• 40. Ji Q, Mei Y, Wang X, Feng J, Cai J, Ding W. Risk factors for pulmonary complications following cardiac surgery with cardiopulmonary bypass. Int J Med Sci. 2013;10(11):1578–1583. doi:10.7150/ijms.6904.
• 41. Naveed A, Azam H, Murtaza HG, Ahmad RA, Baig MAR. Incidence and risk factors of Pulmonary Complications after Cardiopulmonary bypass. Pak J Med Sci. 2017;33(4):993-996. doi:10.12669/pjms.334.12846.
• 42. Restrepo RD, Wettstein R, Wittnebel L, Tracy, M. Incentive Spirometry: 2011. Respir Care. 2011;56(10):1600–1604. doi:10.4187/respcare.01471.
• 43. Garcı´a-Delgadoa M, Navarrete-Sa´ncheza I, Colmenero M. Preventing and managing perioperative pulmonary complications following cardiac surgery. Curr Opin Anaesthesiol. 2014;27(2):146-152 doi: 10.1097/ACO.0000000000000059.
• 44. Yazdannik A, Bollbanabad HM, Mirmohammadsadeghi M, Khalifezade A. The effect of incentive spirometry on arterial blood gases after coronary artery bypass surgery (CABG). Iran J Nurs Midwifery Res. 2016;21(1):89-92 doi:10.4103/1735-9066.174761.
• 45. McTier L, Botti M, Duke M. Patient participation in pulmonary interventions to reduce postoperative pulmonary complications following cardiac surgery. Aust Crit Care. 2016;29(1):35–40. doi: 10.1016/j.aucc.2015.04.001.
• 46. Castelino T, Fiore JF, Niculiseanu P, Landry T, Augustin B, Feldman LS. The effect of early mobilization protocols on postoperative outcomes following abdominal and thoracic surgery: A systematic review. Surgery (United States). 2016;159(4):991–1003. doi. 10.1016/j.surg.2015.11.029
• 47. Ramos dos Santos PM, Aquaroni Ricci N, Aparecida Bordignon Suster E, de Moraes Paisani, D, Dias Chiavegato L. Effects of early mobilisation in patients after cardiac surgery: a systematic review. Physiotherapy (United Kingdom). 2017;103(1):1–12. doi:10.1016/j.physio.2016.08.003.
• 48. Moradian ST, Najafloo M, Mahmoudi H, Saeid Ghiasi MS. Early mobilization reduces the atelectasis and pleural effusion in patients undergoing coronary artery bypass graft surgery: A randomized clinical trial. Journal of Vascular Nursing. J Vasc Nurs. 2017;35:141-145 doi:10.1016/j.jvn.2017.02.001.
• 49. Ergin M, Yeginsu A, & Gurlek K. Chest tube insertion. Turk J Surg. 2010;26(2):115-121. doi:10.5097/1300-0705.UCD.459-10.01.
• 50. Gan KL, Tan M. Evidence-based management of patients with chest tube drainage system to reduce complications in cardiothoracic vascular surgery wards. Int J Evid Based Healthc. 2015; 13(2):58–65. doi: 10.1097/XEB.0000000000000041.
• 51. Wallen MA, Morrison AL, Gillies D, O’Riordan E, Bridge C, Stoddart F. Mediastinal chest drain clearance for cardiac surgery. Cochrane Database Syst Rev. 2002;2 doi: 10.1002/14651858.CD003042.pub2.
• 52. Di Ciacca L, Neal M, Highcock M, Bruce M, Snowden J, O’Donnell A. Guidelines for the Insertion and Management of Chest Drains. Royal United Hospital Bath. NHS. 2012:1–13. http://www.dbh.nhs.uk/Library/Patient_Policies/PAT T 29 v.1 - Chest Drains Guidance.pdf.
• 53. Shaw A. Update on acute kidney injury after cardiac surgery. J Thorac Cardiovasc Surg. 2012;143(3):676–681. doi:10.1016/j.jtcvs.2011.08.054.
• 54. Gude D, Jha R. Acute kidney injury following cardiac surgery. Ann Card Anaesth. 2012;14:4.
• 55. Gaffney AM, Sladen RN. Acute kidney injury in cardiac surgery. Curr Opin Anaesthesiol. 2015 Feb;28(1):50-9. doi: 10.1097/ACO.0000000000000154.
• 56. Kramer RS, Herron CR,. Groom RC, Brown JR. Acute kidney injury subsequent to cardiac surgery. J Extra Corpor Technol. 2015;47(1):16–28.
• 57. Olivero JJ, Olivero JJ, Nguyen PT, Kagan A. Acute kidney injury after cardiovascular surgery: an overview. Methodist Debakey Cardiovasc J. 2012;8(3):31-36.
• 58. Mazzeffi M, Khelemsky Y. Poststernotomy pain: a clinical review. J Cardiothorac Vasc Anesth. 2011;(6)25:1163-1178 doi:10.1053/j.jvca.2011.08.001.
• 59. Cogan J. Pain management after cardiac surgery. Semin Cardiothorac Vasc Anesth. 2010;14(3):201-204 doi: 10.1177/1089253210378401.
• 60. Eti Aslan F, İçli G. Ağrı kontrolünün önemi. Eti Aslan F (Editör): Ağrı Doğası ve Kontrolü. 2. Basım.” kitabında p.15-22 Ankara:Akademisyen kitabevi (2014)
• 61. Eti Aslan F, Uslu Y. Ağrı Sınıflandırılması. Eti Aslan F (Editör): Ağrı Doğası ve Kontrolü. 2. Basım.” kitabında p.55-76 Ankara:Akademisyen kitabevi (2014).
• 62. Badır A, Demir Korkmaz F. Koroner Arter Hastalıkları. Karadakovan A, Eti Aslan F (Editörler). Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım. 3. Baskı.” kitabında p. 431-471 Adana:Nobel Tıp Kitabevi (2014).
• 63. Eti Aslan F, Çavdar İ. Cerrahi Ağrı. Eti Aslan F (Editör): Ağrı Doğası ve Kontrolü. 2. Basım.” kitabında p.185-186 Ankara:Akademisyen kitabevi (2014).
• 64. Bjørnnes AK, Rustøen R, Lie I, Watt-Watson J et al. Pain characteristics and analgesic intake before and following cardiac surgery. Eur J Cardiovasc Nurs. 2017;16(1):18-27. doi: 10.1177/1474515116631680.
• 65. Barr J, Fraser GL, Puntillo K et al. Clinical practice guidelines for the management of pain, agitation, and delirium in adult patients in the ıntensive care unit. Crit Care Med. 2013;41(1):263-306. doi: 10.1097/CCM.0b013e3182783b72.
• 66. Huang APS, Sakata RK. Pain after sternotomy-rewiew. Rev Bras Anestesiol. 2016;66(4):395-401 doi.org/10.1016/j.bjane.2014.09.013.
• 67. Miozzo, A. P., Stein, C., Bozzetto, C. B., & Plentz, R. D. M. (2016). Massage therapy reduces pain and anxiety after cardiac surgery: A systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials. Clin Trials Regul Sci Cardiol. 2016;23–24:1-8. doi:10.1016/j.ctrsc.2016.11.003.
• 68. Australian and New Zealand College of Anaesthetists and Faculty of Pain Medicine. Acute Pain Management Scİentific Evidence. 4th edition. 2015.
• 69. Ebrahimi-Rigi H, Feizi A, Abdollahimohammad A, Ebrahimi-Rigi Z, Salehi-Ardabili S. Effect of cold therapy on the pain of deep-breathing and coughing in patients after coronary artery bypass grafting. Pharm Lett. 2016;8(10):201–205.
• 70. Zencir G, Eser I. Effects of Cold Therapy on Pain and Breathing Exercises Among Median Sternotomy Patients. Pain Manag Nurs. 2016;17(6):401-410. doi: 10.1016/j.pmn.2016.05.006
• 71. Pibarot P, Dumesnil JG. Prosthetic heart valves selection of the optimal prosthesis and long-term management. Circulation. 2009;119(7):1034-48. doi: 10.1161/CIRCULATIONAHA.108.778886
• 72. Türk Toraks Derneği. Venöz Tromboembolizm Proflaksisi. Pulmoner Tromboembolizm Tanı Ve Tedavi Uzlaşı Raporu. 2015;70-80.
• 73. Costa MA, Krum LK, Geraldino JD, Schafranski MD, Gomes RZ, Reis ES. Anticoagulation Quality and Complications of using Vitamin K antagonists. Braz J Cardiovasc Surg. 2016;31(3):239-45 doi: 10.5935/1678-9741.20160055.
• 74. Roudaut R, Serri K, Lafitte S. Thrombosis of prosthetic heart valves: diagnosis and therapeutic considerations. Heart. 2007;93:137–142. doi: 10.1136/hrt.2005.071183.
• 75. Hermans H, Vanassche T, Herijgers P et al. Antithrombotic therapy in patients with heart valve prostheses. Cardiol Rev. 2013;21(1):27-36 doi: 10.1097/CRD.0b013e318263857.
• 76. Massel DR, Little SH. Antiplatelet and anticoagulation for patients with prosthetic heart valves. Cochrane Database Syst Rev. 2013;7. Art. No.: CD003464. doi: 10.1002/14651858.CD003464.pub2.
• 77. Türk Kardiyoloji Derneği Kapak Hastalıkları Çalışma Grubu. Pıhtıönler ilaç (Coumadin) Kullanan Hastalar için Klavuz. 2012 http://file.tkd.org.tr/kilavuzlar/Coumadin_kilavuz.pdf.
• 78. Ansell J, Hirsh J, Hylek E, Jacobson A, Crowther M, Palareti G. Pharmacology and management of the vitamin K antagonists: American College of Chest Physicians Evidence-Based Clinical Practice Guidelines (8th Edition). Chest. 2008;133(6 SUPPL. 6):160S–198S. doi:10.1378/chest.08-0670.
• 79. Keeling DM, Baglin T, Tait C et al. Guidelines on oral anticoagulation with warfarin - fourth edition. Br J Haematol. 2011;154(3):311–324. doi:10.1111/j.1365-2141.2011.08753.x
• 80. Korkmaz FD, Okgün Alcan A, Karacabay K. Do patients with mechanical heart valves have the appropriate knowledge regarding warfarin therapy and can they adhere to the correct dosage? Turk Gogus Kalp Dama. 2015;23(1):58–65. doi:10.5606/tgkdc.dergisi.2015.10390
• 81. Mercan S, Enç N. Warfarin Kullanan Bireylerin Eğitim Gereksinimleri. Türk Kardiyol Dern Kardiyovasküler Hemşirelik Dergisi 2011;12–17. doi:10.5543/khd.2011.003
• 82. Gaspard F, Brassard P, Alam T, Robineau C, Page C ve ark. Impact of an Antimicrobial Dressing in Reducing Surgical Site Infections in Cardiac Surgery Patients. Wounds. 2013;25(7):178-85.
• 83. Shi YD, Qi FZ, Zhang Y. Treatment of sternal wound infections after open-heart surgery. Asian J Surg. 2014;37:24e29 doi:10.1016/j.asjsur.2013.07.006.
• 84. Glaser N, Jackson V, Holzmann MJ, Franco-Cereceda A, Sartipy U. Prosthetic valve endocarditis after surgical aortic valve replacement. Circulation. 2017;136(3):329–331. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.117.028783.
• 85. Murdoch DR, Corey GR, Hoen B et al. Clinical presentation, etiology, and outcome of infective endocarditis in the 21st century: the International Collaboration on Endocarditis-Prospective Cohort Study. Arch Intern Med. 2009;169:463–73 doi:10.1001/archinternmed.2008.603.
• 86. Card R, Sawyer M, Degnan B et al. Perioperative Protocol. Health care protocol. Bloomington (MN): Institute for Clinical Systems Improvement (ICSI). 2014:124 https://www.icsi.org/
• 87. O’Brien SM, Shahian DM, Filardo G et al. The Society of Thoracic Surgeons 2008 Cardiac Surgery Risk Models: Part 2-Isolated Valve Surgery. Ann Thorac Surg. 2009; 88(1 SUPPL.), S23–S42. doi: 10.1016/j.athoracsur.2009.05.056.
• 88. Miller S, Flynn BC. Valvular Heart Disease and Postoperative Considerations. Semin Cardiothorac Vasc Anesth. 2015:19(2) 130–142 doi: 10.1177/1089253214560171.
• 89. Kavasoğlu T, Vural Ç, Turan S, Acar HV, Kavasoğlu K, Özcan MÖ. Delirium after open heart surgery. Turkish Journal of Thoracic and Cardiovascular Surgery. 2015;23(4):658–664. doi:10.5606/tgkdc.dergisi.2015.10797.
• 90. Aslankurt S, Yapıcı N, Kudsioğlu T et al. The Prevalance Of Delirium After Open Heart Surgery and The Efficacy of Dexmedetomidine. GKDA Derg. 2016;22(4):152-160 doi:10.5222/GKDAD.2016.152.
• 91. Gosselt ANC, Slooter AJC, Boere PRQ, Zaal IJ. Risk factors for delirium after on-pump cardiac surgery: a systematic review. Crit Care. 2015;19:346. doi: 10.1186/s13054-015-1060-0.
• 92. RNAO. Delirium, Dementia, and Depression in Older Adults: Assessment and Care. Best Practice Guidelines. 2th edition. 2016 http://rnao.ca/sites/rnao-ca/files/bpg/RNAO_Delirium_Dementia_Depression_Older_Adults_Assessment_and_Care.pdf