Tarihi On Gözlü Köprü ve Yakın Çevresinin Kıyısal Peyzaj Değeri Açısından Araştırılması

Year 2021, Volume: 23 Issue: 3, 754 - 766, 15.12.2021

Nilgün Güneroğlu , Gülcay Ercan Oğuztürk

https://doi.org/10.24011/barofd.940251

Cited By: 1

Abstract

Kara ve su ekosistemlerinin kesişim yeri olan kıyılar sahip oldukları doğal ve kültürel kaynaklarla peyzaj değeri yüksek alanlardır. Yoğun kullanımlara maruz kalan kıyılarda, koruma ve kullanma dengesinin sağlanması sürdürülebilirlik açısından önemlidir. Nehir kıyıları hem ekolojik hem de kültürel açıdan oldukça önemli peyzaj alanlarıdır. Medeniyetlerin kurulduğu alanlar olan nehir kıyılarında yapısal öğeler oldukça fazladır. Dicle nehri üzerinde bulunan tarihi On Gözlü Köprü, Diyarbakır kenti için önemli bir kimlik öğesidir. Bu çalışmada On Gözlü Köprü ve yakın kıyı çevresinde bulunan mekanların peyzaj değerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaca yönelik, alan kullanıcılarından 150 katılımcıyla anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Katılım derecesi 5 olan Likert tutum skalası kullanılarak 8 ana başlık altında 33 parametre değerlendirilmiştir. Elde edilen sayısal verilerle, parametreler arasındaki korelasyon belirlenmiş ve ön plana çıkan değişkenleri belirlemek amacı ile faktör analizi gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak On Gözlü Köprü ve yakın kıyı çevresinin tarihi ve kültürel değeri ile ön plana çıktığı, kent karakteri ve kültürünü yansıttığı belirlenmiştir. İleride yapılacak peyzaj çalışmalarında donatı kalitesinin arttırılması ve etkinlik alanlarının çeşitlenmesi ile konfor ve rekreatif değerlerin artacağı vurgulanmıştır.

Keywords

Nehir Kıyısı, Peyzaj değeri, On Gözlü Köprü, Diyarbakır

Investigation of the Historical On Gözlü Bridge and Its Neighborhood in terms of Coastal Landscape Value

Abstract

Coastal areas are ecotones where land and water ecosystems meet. These unique regions can be described with rich natural and cultural assets, which are indicators of high landscape value. It is important for sustainability to ensure the protection and usage balance on the riversides that are exposed to intensive use. River banks are both ecologically and culturally very important landscape areas. Structural elements are quite abundant on the river banks, which are the areas where ancient civilizations were established. The historical On Gözlü Bridge, located on the Dicle River, is an important identity element for the city of Diyarbakır. In this study, it is aimed to determine the landscape value of the On Gözlü Bridge and the places around its close vicinity. For this purpose, a survey study was conducted with 150 participants from the area visitors. 33 parameters were evaluated under 8 main headings by using the 5 degree Likert attitude scale. The correlation between the obtained quantitative survey data and the parameters was determined. In addition, factor analysis was carried out in order to determine the most effective variables among the parameters. It is concluded that, the study area comes in to prominence with its unique historical and cultural value that reflects the city character and culture. It is recommended that future landscape efforts in the area should focus on improving quality of structural landscape elements and diversify activity types in order to enhance overall landscape value and comfort of the region.

Keywords

Landscape value, riverside, On Gözlü Bridge, Diyarbakır

References

• Acar, H., Eroğlu, E., Acar, C. (2013). Landscape values of rocky habitats in urban and semi-urban context of Turkey: A study of Tokat city. Journal of Food, Agriculture and Environment, 11(2), 1200-1211.
• Aşur, F. (2017). Van kenti yakın çevresi kıyı alanı örneğinde sulak alanlar ve görsel peyzaj kalite değerlendirmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 4(4), 506-515.
• Aytaş, İ., Uzun, S. (2015). Düzce kent merkezindeki yaya alanlarının görsel peyzaj kalitesinin belirlenmesi. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 65(1), 11-29.
• Bogenç, Ç., Bekci, B. (2020). Artvin Borçka ilçesi peyzaj değerleri ve turizm etkileşimi. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(2), 171-181.
• Brown, G., Brabyn, L. (2012). The extrapolation of social landscape values to a national level in New Zealand using landscape character classification, Applied Geography, 35, 84-94.
• Brown, G. (2006). Mapping and scape values and development preferences: a method for tourism and residential development planning, International Journal of Tourism Research, 8, 101-113.
• Ceylan, M. A. (2011). Gediz havzasında tarihi köprüler ve fonksiyonel özellikleri. Doğu Coğrafya Dergisi, 16(25), 103-132.
• Chen, Z., Zhao, L., Meng, Q., Wang, C., Zhai, Y., Wang, F. (2009). Field measurements on microclimate in residential community in Guangzhou, China. Frontiers of Architecture and Civil Engineering in China, 3(4), 462.
• Coutts, A. M., Tapper, N. J., Beringer, J., Loughnan, M., Demuzere, M. (2013). Watering our cities: the capacity for water sensitive urban design to support urban cooling and improve human thermal comfort in the Australian context. Progress in Physical Geography, 37(1), 2-28.
• Çetin, M. (2016). Peyzaj planlamada biyoklimatik konfor alanların belirlenmesi: Cide kıyı şeridi örneği, Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 4(9): 800-804.
• Çatalbaş, F. (2012). suriçi bölgesi kentsel dönüşüm projesi ve Diyarbakır turizmine katkısı. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 47-65.
• Dikçınar Sel, B. (2018). İstanbul kıyılarında farklı toplumsal yapılar ve kıyı ilişkileri. Megaron, 13(3).
• Düzenli, T., Mumcu, S., Özbilen, A. (2019). Mekân örgütlenmesi bağlamında su öğesi kullanımları. Journal of International Social Research, 12(64), 304-310.
• Erdem, M., Yıldırım, B. (2014). An ınterdisciplinary design approach: designing Dicle valley with locally based landscape strategies. Spaces & Flows: An International Journal of Urban & Extra Urban Studies, 4(1).
• Garrett, J. K., White, M. P., Huang, J., Ng, S., Hui, Z., Leung, C., Tse, L. A., Fung, F., Elliott, L. R., Depledge, M. H., Wong, M. C. (2019). Urban blue space and health and wellbeing in Hong Kong: results from a survey of older adults. Health & Place, 55, 100-110.
• Gómez-Sal, A., Belmontes, J. A., Nicolau, J. M. (2003). Assessing landscape values: a proposal for a multidimensional conceptual model. Ecological Modelling, 168(3), 319-341.
• Gülez, S., Kaya, L. G., Dönmez, Ş., Çetinkale, S. G., Koçan, N. (2007). Mugada kıyı alanı peyzaj düzenlemesi üzerine bir çalışma. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 9(12), 1-10.
• Gültürk, P., Şişman, E. E. (2015). Tekirdağ kent merkezi kıyı şeridinin görsel peyzaj kalitesi yönünden değerlendirilmesi ve mekan tercihine etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 12(1), 81-89.
• Güneroğlu, N., Acar, C. (2016). Çay (Camellia sinensis) alanlarının peyzaj değeri, Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 17(1), 38-51.
• Güneroğlu, N. (2017a). Landscape value of urban coastal zones, In Current Researches in Geography Ed. Arslan, H., İçbay, M.A., Stoychev, K., E-BWN, 196-203.
• Güneroğlu, N. (2017b). Akarsu rehabilitasyonunun peyzaj kalitesi üzerindeki etkileri, Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 18(1), 10-20.
• Güneroğlu, N., Bekar, M. (2019). Enhancing environmental quality of cities using landscape transformation projects, Pol. J. Environ. Stud. 28(6), 1-13.
• Gupta, N., Mathew, A., Khandelwal, S. (2019). Analysis of cooling effect of water bodies on land surface temperature in nearby region: a case study of Ahmedabad and Chandigarh cities in India. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Science, 22(1), 81-93.
• Halifeoğlu, F.M., Dalkılıç, N., Sert, H., Halifeoğlu, Z. (2009). Diyarbakır, Dicle (On Gözlü) Köprüsü’nün Rölöve, Restitüsyon ve Restorasyon Projelerinin Yapımı, Uluslararası Katılımlı Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu-2, 649-666, 15-17 Ekim 2009, Diyarbakır, Türkiye.
• Halifeoğlu, F.M., Topral, Z.F., Kavak, O. (2011). Tarihi Diyarbakır Köprülerinin Mimari, Hidrolojik ve Jeolojik Açıdan Değerlendirilmesi, II. Su Yapıları Sempozyumu, 25-42, 16-18 Eylül 2011, Diyarbakır, Türkiye.
• Hipp, J. A., Ogunseitan, O. A. (2011). Effect of environmental conditions on perceived psychological restorativeness of coastal parks. Journal of Environmental Psychology, 31(4), 421-429.
• İnan, S. (2005). Boğaziçi Kıyı Alanlarının Rekreasyonel Açıdan Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı, İstanbul, 80s.
• Jim, C. Y., Chen, W. Y. (2009). Value of scenic views: hedonic assessment of private housing in Hong Kong. Landscape and Urban Planning, 91(4), 226-234.
• Kahveci, H., Acar, C., Hergül, Ö. C. (2018). Doğu Karadeniz kıyı alanlarında yetişen perennial (çok yıllık otsu) bitkilerin peyzaj mimarlığı açısından değerlendirilmesi, Journal of Social And Humanities Sciences Research (JSHSR), 5(31), 4568-4579.
• Khakzad, S., Pieters, M., Van Balen, K. (2015). Coastal cultural heritage: a resource to be included in integrated coastal zone management. Ocean & Coastal Management, 118, 110-128.
• Kızıl, S., Ertekin, A. S. (2003). Diyarbakır ve Çevresinde Yayılış Gösteren Bazı Tıbbi Bitkiler. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi, 13-17 Ekim 2003, Diyarbakır, Türkiye.
• Koç, C., Kejanlı, T. (2018). Geçmişten günümüze Diyarbakır’da su yapılarının gelişimi, DÜMF Mühendislik Dergisi, 9(2), 983-998.
• Koçan, N. (2021). Kıyı peyzaj tasarımlarının önemi ve Kurucaşile (Bartın) limanı için öneriler. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11(2), 305-314.
• Lindenmayer D.B., Fischer, J. (2006). Habitat Fragmentation and Landscape Change: An Ecological and Conservation Synthesis. Island Press, Washington, USA, 352 s.
• Manteghi, G., Shukri, S. M., Lamit, H. (2019). Street geometry and river width as design factors to improve thermal comfort in Melaka City. Journal of Advanced Research in Fluid Mechanics and Thermal Sciences, 58(1), 15-22.
• Muratoğlu, G. (2010). Peyzaj Mimarlığında Su Kullanımı. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilimdalı, Ankara, 134s.
• Müderrisoğlu, H., Eroğlu, E. (2006). Bazı ibreli ağaçların kar yükü altında görsel algılanmasındaki farklılıklar. Türkiye Ormancılık Dergisi, 7(1), 136-146.
• Oğraş, S. (2019). Dicle Nehri’nin taşkın analizinin HEC-RAS programı ile yapılması. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, 10(3), 1087-1098.
• Önen, M. (2007). Kentsel Kıyı Mekanı Olarak Akarsuların Rekreasyonel Kullanım Potansiyelinin İrdelenmesi: Eskişehir Porsuk Çayı ve İstanbul Kurbağalıdere Örneği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilimdalı, İstanbul, 226s.
• Özhancı, E., Yılmaz, H. (2013). Değişik peyzaj karakterleri barındıran dağların, foto safari amaçlı görsel peyzaj analizi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 44(1), 83-89.
• Raymond, C. M., Brown, G. (2011). Assessing spatial associations between perceptions of landscape value and climate change risk for use in climate change planning. Climatic Change, 104(3), 653-678.
• Rolston, H., Coufal, J. (1991). A forest ethic and multivalue forest management. Forest 80(4):35–40.
• Sağlık, A., Kelkit, A., Sağlık, E., Temiz M. (2020). Tarihi alanlarda sürdürülebilir sonuçlar için peyzaj tasarımı: Çanakkale Anadolu Hamidiye tabyası. GSI Journals Serie A: Advancements in Tourism Recreation and Sports Sciences, 2(2), 71-82.
• Solecka, I. (2019). The use of landscape value assessment in spatial planning and sustainable land management — a review. Landscape Research, 44(8), 966-981.
• Sun, S., Xu, X., Lao, Z., Liu, W., Li, Z., García, E. H., he, L., Zhu, J. (2017). Evaluating the impact of urban green space and landscape design parameters on thermal comfort in hot summer by numerical simulation. Building and Environment, 123, 277-288.
• Toy, S., Yılmaz, S. (2009). Peyzaj Tasarımında Biyoklimatik Konfor ve Yaşam Mekanları İçin Önemi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 40(1), 133-139.
• URL-1 (2021) https://www.nufusu.com/il/diyarbakir-nufusu (17.05.2021)
• White, M., Smith, A., Humphryes, K., Pahl, S., Snelling, D., Depledge, M. (2010). Blue space: The importance of water for preference, affect, and restorativeness ratings of natural and built scenes. Journal of Environmental Psychology, 30(4), 482-493.
• Wyles, K. J., Pahl, S., Thomas, K., Thompson, R. C. (2016). Factors that can undermine the psychological benefits of coastal environments: exploring the effect of tidal state, presence, and type of litter. Environment and Behavior, 48(9), 1095-1126.
• Varol, M., Şen, B. (2012). Assessment of nutrient and heavy metal contamination in surface water and sediments of the upper Tigris river, Turkey. Catena, 92, 1-10.
• Varol, M., Gökot, B., Bekleyen, A., Şen, B. (2012). Water quality assessment and apportionment of pollution sources of Tigris River (Turkey) using multivariate statistical techniques - a case study, River Research and Applications, 28, 1428-1438.
• Völker, S., Kistemann, T. (2011). The impact of blue space on human health and well-being–Salutogenetic health effects of inland surface waters: a review. International Journal of Hygiene and Environmental Health, 214(6), 449-460.
• Vural, H., Yılmaz, S. (2018). İlköğretim okul bahçesi peyzaj uygulamalarının eğitim öğretim ve öğrencilere katkıları. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8(2), 247-256.
• Yeşil, M., Beyli, K. N. (2018). Ordu kenti kıyı parkları donatı elemanlarının ergonomi açısından incelenmesi Ordu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 8(2), 215-229.
• Yılmaz, T., Zırhlıoğlu, B., Olgun, R. (2012). Üniversite yerleşke alanlarında su kullanımlarının incelenmesi: Akdeniz üniversitesi örneği. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 3(7).
• Yılmaz, B., Aşur, F. (2019). Sürdürülebilir kıyı turizmi ve rekreasyonel kullanımda peyzaj tasarımı önerisi: Van gölü kıyısından bir örnek. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Kış Ek:1 Özel Sayı, 275-290.
• Yılmaz, S., Irmak, M. A., Mutlu, E., Yılmaz, H. (2019). Soğuk İklim Bölgelerinde Bitki Topluluklarının Sıcaklık Etkileri: Erzurum Ata Botanik Bahçesi. Academic Platform Journal of Engineering and Science, 7(3), 430-435.