Türkiye Ekonomisinde Döviz Kuru Geçişkenliği: İthal Girdi Maliyetleri Kanalının Etkinliğine İlişkin Ampirik Bir Analiz

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 27, 18 - 40, 31.05.2023

Musa Bayır , Mutlu Avcı

https://doi.org/10.47129/bartiniibf.1273645

Öz

Enflasyon, Türkiye ekonomisinde uzun yıllardır devam eden bir sorun olarak dikkat çekmektedir. Diğer taraftan, Türk lirası ekonomide kronik hale gelmiş dış ticaret açığı nedeniyle istikrarlı bir şekilde değer kaybetmektedir. 2001 ekonomik krizinden sonra benimsenen yüksek faiz-düşük kur politikası Türk lirasının uzun yıllar değerini korumasını sağlamıştır. Ancak gerek bu politikadan vazgeçilmesi gerekse diğer küresel gelişmelerle birlikte yabancı sermaye girişlerinin azalması, Türk lirasının değer kaybına yol açmıştır. Bu süreci enflasyon oranlarında yaşanan artışlar takip etmiştir. Gelinen noktada, Türkiye ekonomisindeki fiyat artışlarının nedenleri konusunda önemli tartışmalar ortaya çıkmıştır. Türkiye ekonomisinin ithalat kompozisyonu incelendiğinde, yaklaşık %90 oranında üretim malının bulunduğu söylenebilir. Çalışmanın amacı döviz kurunun enflasyon üzerindeki etkisinde ithal girdi maliyetleri kanalının etkinliğini ampirik olarak araştırmaktır. Ekonometrik analiz dönemi 2003-2022 dönemini kapsamaktadır ve VAR yöntemi kullanılmaktadır. Elde edilen ekonometrik sonuçlar, döviz kuru geçişkenliğinde ithal girdi maliyetleri kanalının etkin olduğunu göstermiştir. Döviz kurunda yaşanan değişimler ithal girdi maliyetlerini, ithal girdi maliyetleri üretici fiyatlarını ve üretici fiyatları da tüketici fiyatlarını aynı yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde etkilemektedir.

Anahtar Kelimeler

Döviz Kuru, Enflasyon, Döviz Kuru Geçişkenliği, İthal Girdi Maliyetleri, VAR.

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Exchange Rate Pass-Through in the Turkish Economy: An Empirical Analysis on the Effectiveness of the Import Input Costs Channel

Öz

Inflation has attracted attention as a long-standing problem in the Turkish economy. On the other hand, the Turkish lira steadily depreciates due to the chronic foreign trade deficit in the economy. The high interest-low exchange rate policy adopted after the 2001 economic crisis enabled the Turkish lira to appreciate for many years. However, both the abandonment of this policy and the decrease in foreign capital inflows along with other global economic developments caused the Turkish lira to depreciate. This process was followed by increases in inflation rates. There have been significant debates about the reasons for the price increases in the Turkish economy. When the import composition of the Turkish economy is examined, it can be said that there are approximately 90% of production goods. The aim of the study is to empirically investigate the effectiveness of the imported input costs channel in the effect of exchange rate on inflation. The econometric analysis period includes the period 2003-2022 and the VAR methodology is used. The econometric results show that the imported input costs channel is effective in exchange rate pass-through. The exchange rate fluctuations affect imported input costs, imported input costs affect producer prices, and producer prices affect consumer prices in the same direction and statistically significantly.

Anahtar Kelimeler

Exchange Rate, Inflation, Exchange Rate Pass-Through, Imported Input Costs, VAR

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Akıncı, G.Y., Akıncı, M. ve Yılmaz, Ö. (2014). Finansal Gelişmişliğin Makroekonomik Belirleyicileri: Türkiye İçin Bir VAR Modeli. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 6(1), 1-15.
• Altuntaş, M., Pazarcı, Ş. ve Kılıç, E. (2021). Türkiye’de Döviz Kuru Geçiş Etkisinin İncelenmesi: Dönemler Arası Bir Karşılaştırma. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 7(43), 1453-1460.
• Balcılar, M., Roubaud, D., Usman, O. ve Wohar, M.E. (2019). Testing the Asymmetric Effects of Exchange Rate and Oil Price Pass-Through in BRICS Countries: Does the State of the Economy Matter?. Eastern Mediterranean University Department of Economics, Discussion Paper Series, 15-49.
• Bayraktutan, Y. ve Arslan, İ. (2003). Türkiye’de Döviz Kuru, İthalat ve Enflasyon İlişkisi: Ekonometrik Analiz (1980-2000). Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, 2(2), 89-104.
• Beckerman, P. (1994). The Economics of High Inflation. Palgrave MacMillan.
• Berument, H. (2002). Döviz Kuru Hareketleri ve Enflasyon Dinamiği: Türkiye Örneği. Research Papers in Economics, 1-15.
• Bjornland, H.C. (2000). VAR Models in Macroeconomic Research. Statistics Norway Research Department, No: 2000/14.
• Bozdağlıoğlu, E.Y. ve Yılmaz, M. (2017). Türkiye’de Enflasyon ve Döviz Kuru İlişkisi: 1994-2014 Yılları Arası Bir İnceleme. Akademik İzdüşüm Dergisi, 2(3), 1-20.
• Delatte, A.L. ve Lopez-Villavicencio, A. (2012). Asymmetric Exchange Rate Pass-Through: Evidence from Major Countries. Journal of Macroeconomics, 34(3), 833-844.
• Dereli, D. (2018). Türkiye’de Döviz Kuru ile Enflasyon Arasındaki İlişkinin Analizi (2005-2017). Turkish Studies, 13(30), 137-150.
• Dickey, D.A. ve Fuller, W.A. (1979). Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with A Unit Root. Journal of the American Statistical Association, 74, 427–431.
• Dickey, D.A. ve Fuller, W.A. (1981). Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with A Unit Root, Econometrica, 49, 1057-1072.
• Dolores, R. (2009). Exchange Rate Pass-Through in Central and East European Countries. Eastern European Economics, 47(4), 42-61.
• Enders, W. (1995). Applied Econometric Time Series. John Wiley & Sons Inc., Newyork Iowa State University.
• Erdem, F. ve Yamak, N. (2016). Döviz Kurunun Fiyatlar Genel Düzeyi Üzerindeki Geçişkenlik Etkisi: Gecikmesi Dağıtılmış Yaklaşım. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(13), 303-322.
• Ergin, A. (2015). Döviz Kuru ve Enflasyon Arasındaki Geçiş Etkisi: Türkiye Örneği. Niğde Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, 8(3), 13-29.
• Göktaş, P. (2019). Türkiye’de Döviz Kurunun Tüketici Fiyatları Üzerindeki Asimetrik Geçiş Etkileri. Sosyoekonomi, 27(42), 29-50.
• Güloğlu, B. ve Altunoğlu, E. (2002). Finansal Serbestleşme Politikaları ve Finansal Krizler: Latin Amerika, Meksika, Asya ve Türkiye Krizleri. İstanbul Üniversitesi SBF Dergisi, 27.
• Helmy, O., Fayed, M., ve Hussien, K. (2018). Exchange Rate Pass-Through to Inflation in Egypt: A Structural VAR Approach. Review of Economics and Political Science, 3(2), 2-19. https://doi.org/10.1108/REPS-07-2018-001.
• Hsing, Y. (2021). Response of Domestic Prices to Exchange Rate Movements in Argentina. Business and Economic Research, 11(2), 218-226.
• Hyder, Z. ve Shah, S. (2004). Exchange Rate Pass Through to Domestic Prices in Pakistan. State Bank of Pakistan Working Paper, No: 5.
• Ihrig, J.E., Marazzi, M. ve Rothenberg, A.D. (2006). Exchange-Rate Pass-Through in the G-7 Countries. Board of Governors of the Federal Reserve System (U.S.), International Finance Discussion Papers, No: 851.
• Isnowati, S. ve Setiawan, M.B. (2017). Exchange Rate Pass-through to Import Prices in Indonesia: Evidence Post Free Floating Exchange Rate. International Journal of Economics and Financial Issues, 7(1), 323-328.
• Işık, N., Acar, M. ve Işık, B. (2004). Enflasyon ve Döviz Kuru İlişkisi: Bir Eşbütünleşme Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 9(2), 325-340.
• Ito, T. ve Kiyotaka, S. (2006). Exchange Rate Changes and Inflation in Post-Crisis Asian Economies: VAR Analysis of the Exchange Rate Pass-Through. Carf Working Paper, 1-45.
• Ito, T. ve Kiyotaka, S. (2007). Exchange Rate Pass-Through and Domestic Inflation: A Comparison between East Asia and Latin American Countries. The Research Institute of Economy, Trade and Industry, RIETI Discussion Paper Series, No: 07-E-040.
• İslatince, H. (1992). Para Arzı ve Enflasyon İlişkisi: Türkiye İçin Nedensellik Analizi (1988-2016). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(3), 45-56.
• Kara, H. ve Öğünç, F. (2012). Döviz Kuru ve İthalat Fiyatlarının Yurt İçi Fiyatlara Etkisi. İktisat İşletme ve Finans Dergisi, 27(317), 1-20. https://doi.org/10.3848/iif.2012.317.3396.
• Karahan, Ö. ve Gencür, A.S. (2020). Türkiye’de Döviz Kurundaki Değişimlerin İthal Girdi Maliyeti Üzerinden Üretici Fiyatlara Etkisi. Journal of Yasar University, Special Issue on 3rd International EUREFE Congress, 48-65.
• Kaya, H. (2018). 2001 Krizi Sonrası Türkiye’de Döviz Kuru Ve Enflasyon İlişkisi: Döviz Kuru Geçiş Etkisinin Var Analizi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 73(3), 841-865.
• Kaygısız, A.D. (2018). Döviz Kuru Dalgalanmalarının Enflasyon Üzerindeki Geçiş Etkisi: Türkiye Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, 6(2), 117-137.
• Korhonen, I. ve Wachtel, P. (2006). A Note on Exchange Rate Pass-Through in CIS Countries. Research in International Business and Finance, 20(2), 215-226.
• Korkmaz, Ö. (2017). Enflasyon Oranını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF Dergisi, 32(2), 109-142.
• Kwiatkowski, D., Phillips, P., Schmidt, P. ve Shin, Y. (1992). Testing the Null Hypothesis of Stationarity Against the Alternative of a Unit Root: How Sure Are We That Economic Time Series Have a Unit Root?. Journal of Econometrics, 54(1-3), 159-178.
• Leigh, D. ve Rossi, M. (2002). Exchange Rate Pass-Through in Turkey. IMF Working Paper, No: 02/204, 1-18.
• Lutkepohl, H. (2005). New Introduction to Multiple Time Series Analysis. Springer-Verlag Berlin Heidelberg.
• Özata, E. (2019). Türkiye’de Döviz Kuru Geçişkenliğinin Asimetrik Analizi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 213-232.
• Patra, M., Kumar, K. ve Joice, J. (2018). Non-Linear, Asymmetric and Time-Varying Exchange Rate Pass-Through: Recent Evidence from India. RBI Working Paper Series.
• Peker, O. ve Görmüş, Ş. (2008). Türkiye’de Döviz Kurunun Enflasyonist Etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 187-202.
• Phillips, P.C.B. ve Perron, P. (1988). Testing for A Unit Root in Time Series Regression. Biometrika, 75(2), 335-346.
• Polat, M.A. (2020). Döviz Kuru ile Enflasyon Arasındaki Geçişkenlik: Türkiye Örneği. İşletme ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(2), 100-127.
• Rodriguez, J.J., Moreno, L.A.P., Ramirez, C. ve Sanchez-Amador, D. (2019). Nonlinear Exchange Rate Pass-Through in Mexico. Banco de México Working Paper, No: 2019-16.
• Saucedo, E. ve Gonzalez, J. (2021). Exchange Rate Pass-Through to Prices in Mexico: A Study of the Main Border and Non-Border Cities. Revista Mexicana de Economía y Finanzas Nueva Época, 16(2), 1-24. Doi: https://doi.org/10.21919/remef.v16i2.468.
• Sims, C.A. (1980). Macroeconomics and Reality. Econometrica, 48(1), 1-48.
• Syzdykova, A. (2016). Döviz Kuru ve Enflasyon Arasındaki İlişki: BRIC Ülkeleri Örneği. Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(6), 1-14.
• Tarı, R. (2015). Ekonometri. 11. Basım, Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Taşar, O.M. (2010). Türkiye’nin Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı ve Makro Ekonomik Etkilerinin Analizi. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 3(1), 76-97.
• Türk, E. (2016). Döviz Kuru Enflasyon İlişkisi “Türkiye Örneği”. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 81-102.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2022). Veri. Web: http://www.tcmb.gov.tr, Erişim Tarihi: 06/10/2022.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2022). Veri. Web: http://www.tuik.gov.tr, Erişim Tarihi: 06/10/2022.
• Uysal, D., Kubilay, Y. ve Kasa, H. (2022). Döviz Kuru ile Gıda ve Alkolsüz İçecek Fiyatları Arasındaki Zamanla Değişen Nedensellik Analizi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 57(1), 492-505.
• Yılmaz, M. ve Uysal, D. (2019). Türkiye’de Dolarizasyon ve Enflasyon İlişkisi. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 4(10), 286-306.