Beklan Algan'ın Yenilikçi Tiyatro Vizyonu: Kinestetik Empati Perspektifinden TAL ve BİLSAK Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 68 - 87, 27.12.2024

Buket Çelik

Öz

Beklan Algan'ın Türk Tiyatrosuna etkisi, 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Türkiye'de çağdaş tiyatronun şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır. Algan; tiyatroyu sadece bir sanat dalı olarak değil, aynı zamanda güçlü bir toplumsal iletişim aracı olarak görmüş, bu vizyonunu TAL ve BİLSAK gibi kurumlar aracılığıyla somutlaştırmıştır. Algan'ın yenilikçi yaklaşımları, metin yorumundan sahne tasarımına, oyunculuktan seyirci etkileşimine kadar tiyatro eğitimi ve pratiğine modern metodolojiler ve yaratıcı perspektifler katmıştır. Özellikle oyunculuk eğitimi üzerine yoğunlaşarak, fiziksel ve duygusal ifadeye büyük önem vermiş, sahne üzerinde daha etkili ve canlı performanslar sergilenmesini sağlamıştır. Algan'ın sanatı ve felsefesi, ayrıca 'kinestetik empati' kavramı üzerinden de incelenebilir. Bu kavram; oyuncu ve seyirci arasındaki duygusal ve bedensel bağlantıyı temel alarak, tiyatro deneyimini daha ilgi çekici ve etkileşimli hale getirme amacı taşır. Kinestetik empati, seyirciyi pasif bir izleyicilikten çıkararak, performansın bir parçası haline getirir ve tiyatroyu canlı ve dinamik bir sanat formu haline getirir. Bu makalede; Beklan Algan'ın tiyatro anlayışı, yenilikçi yaklaşımları, TAL ve BİLSAK gibi kurumların bu anlayışın somutlaşmasındaki rolleri ve kinestetik empati kavramının tiyatro sanatına getirdiği derinlikler incelenmiştir. Bu inceleme, Algan'ın tiyatroya getirdiği yenilikçi soluğu ve bu soluğun Türk Tiyatrosu üzerindeki etkisini anlamaya yardımcı olmak amacıyla yazılmıştır.

Anahtar Kelimeler

TAL, BİLSAK, Beklan Algan, Kinestetik Empati, Türk Tiyatrosu

Kaynakça

• Algan, A. (2012). Türkiye Tiyatrosunda Beklan Algan Vizyonu. Mimesis Tiyatro - Çeviri Araştırma Dergisi, Sayı 19. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Algan, B. (1965). Açık Oturum: Tiyatronun Özgürlüğü Açısından Denetleme Kurulları Sorunu. Oyun - Aylık Tiyatro Dergisi, Sayı 21. İstanbul: İzlem Yayınları.
• Algan, B. (2008). Kimlik, Risk, Yaratıcılık. Gist Çağdaş Gösteri Sanatları Dergisi, Sayı 2. İstanbul: Garajistanbul Sanat Üretimi ve Pazarlama Kooperatifi.
• Aron, L., & Anderson, F. S. (Eds.) (1998). Relational Perspectives on the Body. New Jersey: Analytic Press.
• Birkiye, K. S. (2007). Çağdaş Tiyatro'da Kültürlerarası Eğilim. Ankara: De Ki Yayınevi.
• Brandstetter, G. vd. (1997). Touching and Being Touched: Kinesthesia and Empathy in Dance and Movement. Göttingen: De Gruyter.
• Çapan, C. (2008). Beklan Algan: Birlikte Çalışmanın Güzelliği. Gist Çağdaş Gösteri Sanatları Dergisi, Sayı 2. İstanbul: Garajistanbul Sanat Üretimi ve Pazarlama Kooperatifi.
• Çavdar, T. (2008). Sanatsal Dayanışmanın Ürünü LCC Devingen Tiyatrosu. Gist Çağdaş Gösteri Sanatları Dergisi, Sayı 2. İstanbul: Garajistanbul Sanat Üretimi ve Pazarlama Kooperatifi.
• Deniz, M. (2008). Dostum Beklan Algan. Gist Çağdaş Gösteri Sanatları Dergisi, Sayı 2. İstanbul: Garajistanbul Sanat Üretimi ve Pazarlama Kooperatifi.
• Foster, S. (2011). Choreographing Empathy: Kinesthesia In Performance. London: Routledge Publishing.
• Garner, Stanton B. (2018). Kinesthetic Spectatorship In The Theatre Phenomenology, Cognition, Movement. London: Palgrave Macmillan.
• Karakoç Yılmaz, N. (2015). TAL Tiyatro Araştırma Labaratuarı ve Beklan Algan Vizyonu, (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaplan, M. (2008). TAL'de Çağdaş Dans. Gist Çağdaş Gösteri Sanatları Dergisi, Sayı 2. İstanbul: Garajistanbul Sanat Üretimi ve Pazarlama Kooperatifi.
• Koldaş, G. N. (2008). Beklan Algan'ın Öğrencisi Olmak ne Zor Şeydir Yarabbim!, Gist Çağdaş Gösteri Sanatları Dergisi, Sayı 2. İstanbul: Garajistanbul Sanat Üretimi ve Pazarlama Kooperatifi.
• Reynolds, D. (2012). Kinesthetic Empathy In Creative And Cultural Practices. UK: Intellect.
• Rizzolatti, G., & Sinigaglia, C. (2008). Mirrors in the Brain: How Our Minds Share Actions, Emotions, and Experience. London: Oxford University Press.
• Serdar, B. (2011). Gençlik Tiyatrosunda Bir Estetik Deneyim Olanağı Olarak Dansın Yeri ve İşlevi, (Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Taşdemir, U. B. (2018). Oyuncunun Dramaturjisi, (Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Varela, F. J. (1979). Principles of Biological Autonomy. New York: Elsevier North Holland.
• Velioğlu, S. (2010). İnsanın Resmi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Calvo-Merino, B., Glaser, D. E., vd. (2005). Action Observation and Acquired Motor Skills: An fMRI Study with Expert Dancers. Cerebral Cortex, Vol. 15(8), pp. 1243-1249. ABD: National Library of Medicine. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15616133/. Erişim Tarihi: 05.05.2024
• Gallese, V. (2001). The ‘Shared Manifold’ Hypothesis: From Mirror Neurons to Empathy. Journal of Consciousness Studies, Vol. 8, pp. 33-50. ABD: APA PsycNet, Erişim Tarihi: 05.05.2024
• Göldere, S. ; Söyler, M. ; Aslan, E.T. ; Soyluer, D. (2020). Megan Bascom Dans, Empati ve Kinestezi Çağdaş Diyaloglar Atölyesi Üzerine Bir Deneme. Hacettepe Üniversitesi Ankara Devlet Konservatuvarı Sahne ve Müzik Eğitim - Araştırma E - Dergisi, Sayı 10, s. 1 – 52. https://dergipark.org.tr/tr/pub/smead/issue/52227/683060. Erişim Tarihi: 01.05.2024.
• Hsu, E. (2008). The Senses and the Social: An Introduction. Ethnos, Vol. 73(4), pp. 433 – 443. https://doi.org/10.1080/00141840802563907. Erişim Tarihi: 04.04.2024.
• Tiyatro Araştırmaları Laboratuvarı (2011), Tarihçe, http://tal.org.tr/tarihce.htm, Erişim Tarihi: 16.11.2024
• Tiyatro Araştırmaları Laboratuvarı (1988), Türk Tiyatrosu ve TAL'in İşlevi Üzerine Bildiri, http://tal.org.tr/turk_tiyaro_bildiri.htm, Erişim Tarihi: 17.11.2024.
• Tiyatro Araştırmaları Laboratuvarı (1988), TAL Çalışma Yönergesi, http://tal.org.tr/yonerge.htm, Erişim Tarihi: 17.11.2024.