Yerleşimlerin Taşıdığı Deniz Taşkını, Sel ve Deprem Afet Tehlikelerinin CBS Kullanılarak Yorumlanması: Balıkesir Örneği

Yıl 2013, Cilt: 15 Sayı: 2, 40 - 57, 01.12.2013

Umut Erdem

Öz

Doğal afetler sonucu meydana gelen tehlikelerin azaltılması amacıyla, Sakınım planlaması çalışmaları gelişmiş ülkelerde 1980’lerden günümüze sıklıkla yapılmakta ve bu çalışmaların kapsamları genişlemektedir. Türkiye’de Sakınım planlamasına dair çalışmaların gerekliliği afetler sonrasındaki dönemlerde gündeme gelmekte ancak ulusal eylem stratejisi olmaktan öteye geçememektedir. Bu çalışma CBS kullanılarak SYM ve SAM ile yapılan analizler sonucunda elde edilen bilgiler ile Balıkesir ilinin sakınım planlamasına öncelikli olarak ihtiyacı olan yerleşimlerini ortaya koymak ve gelecekte bu yerleşimler için yapılacak olan kentsel ve bölgesel ölçekli planlara ön bilgi üretmeyi amaçlamaktadır. Mevsimsel şiddetli yağmurlar nedeniyle sel, küresel ısınma nedeniyle kıyı taşkını (meteorolojik nedenli) ve deprem (jeolojik nedenli) afetleri, bu çalışmanın doğal afetler açısından odaklandığı alanlar olarak seçilmiştir. Balıkesir’in birinci derece deprem bölgesinde yer alması (1900’lerden bugüne kadar 5 ve üzeri büyüklükte 50 deprem), Türkiye’ de en fazla taşkın gözlenen il olması (121 taşkın 1940’tan bugüne kadar), Marmara ve Ege Denizlerine kıyısı olması, Balıkesir’in çalışma kapsamında belirlenen afetlere karşı duyarlılığını ortaya koymaktadır. Sonuç olarak; Erdek, Edremit, Bandırma, Gönen, Manyas, Ayvalık Susurluk ve Marmara adası sakınım planlaması çalışmalarının göreli olarak öncelikle yapılması gereken yerleşimlerdir

Anahtar Kelimeler

Planlama, Afet Risk Yorumlama, Kıyı Taşkını, Deprem, BalıkesirTürkiye

Interpreting the Coastal Inundation, Flooding and Earthquake Risks of Settlements Using GIS: A Case Study of Balıkesir

Öz

Mitigation planning studies have been frequently done for reducing the risk occurring from natural hazards and also being enlarged the scope of its studies in developed countries since 1980s. In Turkey, the necessity of Mitigation planning comes to the agenda after natural disaster, but it fails to go beyond being as a national action strategy. This study has been done by using GIS and aims at determining the settlements which needs to priority to Mitigation planning and also to produce information for the future regional and urban planning by the information getting from analysis of Digital Elevation Models (DEM) and Digital Terrain Models (DTM). Floods caused by seasonable heavy rains, coastal inundation caused by the global warming (meteorically), and earthquake risks (geological) are selected as the main focus area of this study in terms of natural disasters. Balıkesir province is located in the first degree earthquake zone (50 earthquake since 1900 bigger than 5 magnitudes), also it is the province that the highest number of flood observed in Turkey (121 flood since 1940), and having shores to both Marmara and Aegean Seas also reveal over exposure of natural disasters, determined in the study. As consequences of this study, Erdek, Edremit, Bandırma, Gönen, Manyas, Ayvalık Susurluk and Marmara İsland are the the settlements that need a priority to mitigation planning

Anahtar Kelimeler

Planning, Disaster Risk Interpretation, Coastal Inundation, Earthquake, Balıkesir-Turkey

Kaynakça

• [1]. Parker, R. S., Hazards of Nature, Risks to Development, World Bank,Washington DC, (2006)
• [2]. Orhan, E., Afet Planlamasında Kaynak Kullanımının Siyasetinde Planlamanın Rolü, Planlama, 1 : 69-81, Ankara, (2010)
• [3]. Balamir, M., Recent Changes in Turkish Disasters Policy: A Strategical Reorientation?. In Mitigation and Financing of Seismic Risks: Turkish and International Perspectives (pp. 207-234), Springer Netherlands, (2001)
• [4]. Balamir, M., Painful steps of progress from crisis planning to contingency planning: Changes for disaster preparedness in Turkey. Journal of Contingencies and Crisis Management, 10(1), 39-49, (2002)
• [5]. Balamir, M., Türkiye Yeni Bir Deprem Stratejisi mi Geliştiriyor. Mimarlık Dergisi, 295, 44-47, (2000)
• [6]. Demirdizen, E., Japonya Depreminden Türkiye İçin Kent Planlama Dersleri, TMMOB 3. Bursa Kent Sempozyumu, Bursa, (2011)
• [7]. McCarthy, J. J. , Canziani, O. F., Leary, N. A., Dokken, D.J. ve White, K.S., Climate change 2001: impacts, adaptation, and vulnerability: contribution of Working Group II to the third assessment report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Cambridge University Press, (2001)
• [8]. Yildiz, H., Demir, C., Gurdal, M.A., Akabali, O.A., Demirkol, E.O., Ayhan, M.E., ve Turkoglu, Y., Antalya-II, Bodrum-II, Erdek ve Menteş Mareograf İstasyonlarına Ait 1984-2002 Yılları Arası Deniz Seviyesi ve Jeodezik Ölçülerin Değerlendirilmesi, Harita Dergisi, 70:17, 1-72, (2003)
• [9]. Pusch, C., Preventable losses: saving lives and property through hazard risk management: a comprehensive risk management framework for Europe and central Asia, World Bank, (2004)
• [10]. Nicholls, R.J., Hoozemans, F.M. J., ve Marchand, M., Increasing flood risk and wetland losses due to global sea-level rise: regional and global analyses, Global Environmental Change, (1999)
• [11]. Van der Sande, C.J., de Jong, S.M. , ve de Roo, A.P.J., A segmentation and classification approach of IKONOS-2 imagery for land cover mapping to assist flood risk and flood damage assessment. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 4(3), 217-229, (2003)
• [12]. Eyidoğan, H., Marmara Bölgesinin ve İstanbul Kentinin Deprem Tehlikesi Üzerine Bir Değerlendirme, TMMOB Afet Sempozyumu, Ankara, (2007)
• [13]. Gencer, E.A., Natural Disasters, Urban Vulnerability, and Risk Management: A Theoretical Overview. In The Interplay between Urban Development, Vulnerability, and Risk Management (pp. 7-43). Springer Berlin Heidelberg, (2013)
• [14]. Balamir, M. Urban seismic risk management: the earthquake master plan of Istanbul (EMPI). In Proceedings of the 13th World Conference on Earthquake Engineering, Vancouver, BC, Canada, (2004)
• [15]. Kutluca, A. K., The Izmir City and Natural Hazard Risks. In ERSA conference papers, European Regional Science Association, (2006)
• [16]. Parker, R.L., Parker, R.S., Kreimer, A., ve Munasinghe, M., Informal settlements, environmental degradation, and disaster vulnerability: The Turkey case study, Vol. 97, World Bank Publications, (1995)
• [17]. Düzgün, Ş.H. ve Yücemen, S., Kentsel Alanlarda Bütünleşik Risk Modeli: Eskişehir Örneği, TMMOB Afet Sempozyumu, Ankara, (2007)
• [18]. Öner, İ., Tunceli İlinin Afet Tehlikeleri ve Riskleri, TMMOB Afet Sempozyumu, Ankara, (2007)
• [19]. Demirkesen A.C., Evrendilek, F., Berberoglu, S., ve Kilic S. Coastal flood risk analysis using Landsat-7 ETM? imagery and SRTM DEM: a case study of Izmir, Turkey, Environmental Monitoring Assessment 131, 293–300, (2007)
• [20]. Demirkesen, A.C., Evrendilek, F. ve Berberoglu, S., Quantifying coastal inundation vulnerability of Turkey to sea-level rise, Environmental Monitoring Assessment 138, 101–106, (2008)
• [21]. Demirkesen, A.C., Multi-risk interpretation of natural hazards for settlements of the Hatay province in the east Mediterranean region, Turkey using SRTM DEM, Environmental Earth Sciences, 65(6), 1895-1907, (2012)
• [22]. Adiyaman, Ö., ve Chorowicz, J., Late Cenozoic tectonics and volcanism in the northwestern corner of the Arabian plate: a consequence of the strike-slip Dead Sea fault zone and the lateral escape of Anatolia. Journal of Volcanology and Geothermal Research, 117:3, 327-345, (2002)
• [23]. Coskun, H.G., Alganci, U., ve Usta, G. Analysis of land use change and urbanization in the Kucukcekmece water basin (Istanbul, Turkey) with temporal satellite data using remote sensing and GIS, Sensors, 8(11), 7213-7223, (2008)
• [24]. Ozelkan, E., Avci, Z.D.U., ve Karaman, M. Investigation on Draining of the Lake Amik and the Related Environmental Changes, by Using Remote Sensing Technology, (2011)
• [25]. AKGÜN, A., ve TÜRK, N., İki ve Çok Değişkenli İstatistik ve Sezgisel Tabanlı Heyelan Duyarlılık Modellerinin Karşılaştırılması: Ayvalık (Balıkesir, Kuzeybatı Türkiye) Örneği, Jeoloji Mühendisliği Dergisi 34:2, 85 – 112, (2010)
• [26]. Özdemir, H., SCS CN Yağış-Akış Modelinin CBS ve Uzaktan Algılama Yöntemleriyle Uygulanması: Havran Çayı Havzası Örneği (Balıkesir). Ankara Üniversitesi Coğrafi Bilimler Dergisi, 5:2, 1-12, (2007)
• [27]. Korkmaz, S., Hidrolojide Coğrafi Bilgi Sistemleri Uygulamaları: Nilüfer Çayı Havzası, TMMOB Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, Antalya, (2011)
• [28]. MGM, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, http://www. mgm. gov. tr/enUS/forecast-5days. aspx, (2013)
• [29]. Pınar,N. ve Lahn, E., Türkiye Depremleri İzahlı Kataloğu. T. C. Bayındırlık Bak. Yapı ve İmar İş. Reis. Y. Seri 6, Sayı 36, (1952)
• [30]. Ergin,K., Güçlü,U. ve Uz, Z., Türkiye ve civarının Deprem Katoloğu. İ:T:Ü: Maden Fak. Arz Fiziği Ens. Yayın No. 24, İstanbul, (1967)
• [31]. Shebalin,N.V., Karnik,V., ve Hardzievski, D., Catalogue of Earthquakes UNESCO, Skopje,Yugoslavia, (1974)
• [32]. Öcal, N., Türkiyenin Sismisitesi ve Zelzele Coğrafyası , 1850-1960 Yılları İçin Zelzele Katoloğu, Kandilli Rasathanesi Yayınları No:8, İstanbul, (1968)
• [33]. Karnik,V., Seismicity of the Eurpean Area 2. D. Rediel Publishing Company /Dortrecht, Holland, (1971)
• [34]. Kandilli Rasathanesi, Türkiye Deprem Katalogu, http://www.koeri.boun.edu.tr/ sismo/, (2013)
• [35]. Tağil, Ş., Balıkesir Ovası ve Yakın Çevresinin Fiziki Coğrafyası, Anıl Matbaa ve Ciltevi. Ankara, (2004)
• [36]. ASTER GDEM, The Advanced Spaceborne Thermal Emission and Reflection, Global Sayısal Yükseklik Modeli Verisi, http://gdem.ersdac.jspacesystems.or.jp/, (2013)
• [37]. ERSDAC, Online Veritabanı http://www.jspacesystems.or.jp/ersdac/GDEM/ ver2Validation/Summary_GDEM2_validation_report_final.pdf, (2013)
• [38]. ESRI, ArcGIS 10.1 Manual, New York Street, Redlands, CA. http://www.esri.com/, (2013)
• [39]. Camargo, F.F., Florenzano, T.G., De Almeida, C.M., ve De Oliveira, C.G., Geomorphological mapping using object-based analysis and ASTER DEM in the Paraíba do Sul Valley, Brazil. International Journal of Remote Sensing, 30(24), 6613-6620, (2009)
• [40]. Tabban, A., Kentlerin Jeolojisi ve Deprem Durumu, TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odasi, Ankara, (2000)
• [41]. TUİK, Türkiye İstatistik Kurumu, http://www.turkstat.gov.tr, (2013)