Analysis of the issue of Turks living outside Türkiye in Faik Baysal’s novel Drina’da Son Gün within the context of ideological literary theory

Year 2025, Volume: 28 Issue: 53, 1 - 23, 12.06.2025

Hanife Şahin

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1639961

Abstract

The aim of this study is to examine Faik Baysal’s novel Drina’da Son Gün through the lens of ideological literary theory. The novel compellingly portrays the struggles of Turks and Muslims living in Yugoslavia during World War II as they strive to preserve their identities amid modern ideological conflicts, fighting for survival and navigating the migration process to Türkiye. The destructive impacts of ideologies such as fascism, communism, capitalism, and nationalism on individuals and societies constitute the main themes of the novel. Through an observational realist narrative, Baysal vividly conveys the suffering and ideological oppression experienced by the lower classes of society, while also highlighting the resistance and resilience of the Turkish population in Yugoslavia through structures such as the Selmanoviç family and the Türk-Divisia organization. The novel brings together themes of ideological discourse, moral corruption, justice, representations of women, religion, press, and art, presenting a powerful narrative both historically and theoretically. In this regard, the novel holds a significant place in Turkish literature among works addressing the issue of Turks living outside Türkiye, distinguished by its ideological depth and historical authenticity.

Keywords

Assimilation , Resistance , Faik Baysal , Ideology , National identity , Discourse

Faik Baysal’ın Drina’da Son Gün romanında Türkiye dışındaki Türkler meselesinin ideolojik edebiyat kuramı bağlamında incelenmesi

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Faik Baysal’ın Drina’da Son Gün romanını ideolojik edebiyat kuramına göre incelemektir. Roman, II. Dünya Savaşı sırasında Yugoslavya’da yaşayan Türklerin ve Müslümanların kimliklerini koruma çabalarını, modern ideolojik çatışmaların ortasında hayatta kalma mücadelelerini ve Türkiye’ye göç süreçlerini etkileyici bir biçimde yansıtır. “Faşizm, komünizm, kapitalizm ve milliyetçilik” gibi ideolojilerin bireyler ve toplumlar üzerindeki yıkıcı etkileri, romanın ana temlerini oluşturur. Baysal, gözlemci gerçekçi anlatımıyla toplumun alt sınıflarının yaşadığı acıları ve ideolojik baskıları çarpıcı biçimde aktarırken, Selmanoviç ailesi ve Türk-Divisia örgütü gibi yapılar üzerinden Yugoslavya’da yaşayan Türklerin direnişini ve mücadele ruhunu ön plana çıkarır. Roman, ideolojik söylem, ahlaki yozlaşma, adalet, kadın temsili, din, basın ve sanat gibi temaları bir araya getirerek hem tarihî hem de kuramsal düzeyde güçlü bir anlatı sunar. Bu yönüyle eserin Türkiye dışındaki Türkler meselesini konu alan romanlar arasında ideolojik derinliği ve tarihsel gerçekliğiyle Türk edebiyatında önemli bir yer edindiği söylenebilir.

Keywords

Asimilasyon , Direniş , Faik Baysal , İdeoloji , Millî kimlik , Söylem

References

• Aktaş, Ş. (1998). Roman sanatı ve roman incelemesine giriş, Akçağ Yayınları.
• Alangu, T. (1968). Cumhuriyet’ten sonra hikâye ve roman 1940–1950. (C. 3). İstanbul Matbaası.
• Althusser, L. (2010). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları (A. Tümertekin, Çev.). İthaki Yayınları.
• Aydemir, M. (2011). Faik Baysal’ın hayatı, sanatı ve eserleri üzerine bir inceleme [Doktora tezi], Atatürk Üniversitesi.
• Baysal, F. (2008). Drina’da Son Gün, Can Sanat Yayınları.
• Bozdoğan, A. (2008). Romanda Türkiye dışındaki Türk dünyası, Akçağ Yayınları.
• Can, Ş. (2011). Faik Baysal’ın romanlarında şahıslar dünyası [Yüksek lisans tezi], Sakarya Üniversitesi.
• Dikici, M. (2005). İdeal – ideoloji ve millî ülkü, Akçağ Yayınları.
• Eagleton, T. (2009). Eleştiri ve ideoloji Marksist edebiyat teorisi üzerine bir çalışma (S. Kılıç, Çev.). İletişim Yayınları.
• Eagleton, T. (2010). Estetiğin ideolojisi (B. Gözkân, H. Hünler, vd. Çev.). Doruk Yayıncılık.
• Eagleton, T. (2011). İdeoloji (M. Özcan, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Eagleton, T. (2014). Edebiyat kuramı giriş (T. Birkan, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Enginün, İ. (2015). Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyat, Dergâh Yayınları.
• Eroğlu, Z. (2013). Tarihe alternatif romanlar: İkinci Dünya Savaşı’nın Türkçe çağ romanlarında temsili [Yüksek lisans tezi], Boğaziçi Üniversitesi.
• Kolcu, A. (2008). Balkan Türklerinin II. Dünya Savaşı’nda yaşadığı trajedi üzerine bir roman: Drina’da Son Gün, Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, (24), 53 – 66.
• Macherey, P. (2019). Edebi üretim teorisi (I. Ergüden, Çev.). İletişim Yayınları.
• Miller, J. H. (2021). Edebiyatın teorisi (O. Tuncay, Çev.). Ketebe Yay.
• Mutluay, R. (1973). 100 soruda çağdaş Türk edebiyatı (1908 – 1972), Gerçek Yayınevi.
• Necatigil, B. (2005). Edebiyatımızda eserler sözlüğü, Varlık Yayınları.
• Parla, J. (2023). Edebiyat yazıları kuram ve inceleme, İletişim Yayınları.
• Sancaktar, C. (2022). 2. Dünya Savaşı Döneminde Yugoslavya’da iç savaş: milliyetçiliğe karşı sosyalist Yugoslavya mücadelesi, Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi, 5(9), 279 – 307.
• Somuncu, S. (2015). Romanda bilgi iktidar ideoloji -Türk romanı üzerine bir söylem çözümlemesi-, Hece Yayınları.
• Tatlısu, Z. (2024). Emine Işınsu’nun romanlarında dış Türkler meselesi [Yüksek lisans tezi], Atatürk Üniversitesi.
• Thompson, J. B. (2013). İdeoloji ve modern kültür kitle iletişimi çağında eleştirel toplum kuramı (İ. Çetin, Çev.). Dipnot Yayınları.
• Türk dili ve edebiyatı ansiklopedisi devirler / isimler / eserler / terimler. (C. 1). (1977). Dergâh Yayınları.
• Türk edebiyatı isimler sözlüğü, (t.y.). 15 Ocak 2025 tarihinde https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/baysal-faik. adresinden erişilmiştir.
• Türk dil kurumu sözlükleri, (t.y.). 15 Ocak 2025 tarihinde https://sozluk.gov.tr/. adresinden erişilmiştir.
• Yalçın, M. (Ed.) (2010). Tanzimat’tan bugüne edebiyatçılar ansiklopedisi, (C. 1). Yapı Kredi Yayınları.