An Entrepreneur Hüseyin Orak, An Opus Türkiye Kılavuzu and Balıkesir City in 1945

Year 2012, Special Issue, 83 - 110, 31.12.2012

Zakir Avşar Mehmet Yüksel

Abstract

Hüseyin Orak who was one of the important businessmen of Ankara, sent his children for the country tour in 1936. In that duration, while Orak couldn’t find the Turkey’s guide book for his children’s journey, the idea of an opus, Guide of Turkey was born. The project of Türkiye Kılavuzu had been implemented after the World War II, but it costed a great fortune. The project of Orak, unfortunately, had not aroused an expected interest, although he had sent teams all over the country by giving the allowances and covering the expenses. Orak, who started out with the idea of a social responsibility, could published only the first volume of Türkiye Kılavuzu despite of a great deal of effort, time and expenses. Turkey’s fourteen cities individually studied in this volume, there were miscellaneous information related to these. This book is the basic and important resource for the researchers who work on city history, local culture and social structures. For example, 1940’s Balıkesir, one of these cities, were introduced in the context of social, historical, economical, cultural and especially excursionary view in Türkiye Kılavuzu. In this paper, Türkiye Kılavuzu which is a rare book nowadays and its Balıkesir section will be examined with the story of finding of Türkiye Kılavuzu by authors of this article. In addition, this paper will reveal the formation of an opus as the first tourism and publicity guide of Turkey which actually could be seen the first social responsibility project of Turkey

Keywords

Publicity and Tourism Guide Book, Social Responsibility Project, City History, Social Structure, Culture, Balıkesir

Hüseyin Orak Adlı Bir Müteşebbis Türkiye Kılavuzu Adlı Eser ve 1945 Yılı Balıkesir’i

Abstract

Ankara’nın önemli işadamlarından Hüseyin Orak’ın 1936 yılında çocuklarını ilginç bir yurt gezisine yollarken ihtiyaç duyduğu bir ülke kılavuzu/ rehberi bulamayışı ile Türkiye Kılavuzu adlı çalışmanın fikri planda doğumu gerçekleşmiştir. II. Dünya Savaşı sonrasında çalışmalarına başlanılan Türkiye Kılavuzu adlı çalışma bir büyük servete mal olmuştur. Hüseyin Orak’ın, Ülkenin her yanına harcırah ve masraflarını vererek gönderdiği ekiplerle birlikte hazırladığı eser umduğu ilgiyi bulmamıştır. Bir sosyal sorumluluk düşüncesiyle yola çıkılarak, büyük emek, masraf ve zamana mal olan bu eserin ancak birinci cildini yayınlayabilmiş, diğer ciltleri ise yayınlayamamıştır. Birinci cilt içinde ondört il tek tek incelenmekte, bunlara ilişkin çeşitli veriler bulunmaktadır. Bu illerden birisi de Balıkesir’dir. Balıkesir’in 1940’lı yıllardaki sosyo-ekonomik, kültürel görünümü, tarihi ve turistik yerleri, folkloru üzerine önemli bilgilerin verildiği çalışma, özellikle şehir tarihi, kültürü ve sosyal yapı üzerine çalışanlar bakımından önemli bir kaynak olarak ele alınabilecek niteliktedir. Günümüzde bazı kütüphaneler dışında bulunması mümkün olmayan bu eserin ortaya çıkışının, bu satırların yazarlarının ulaşmasının öyküsü ile birlikte Balıkesir bölümünün aktarıldığı bu makale, önemli bir sosyal sorumluluk projesi olarak ele alınması gereken Türkiye’nin ilk turizm ve tanıtma kılavuzunun/rehberinin de nasıl oluşturulduğunu gözler önüne sermektedir

Keywords

Tanıtma ve turizm rehberi, sosyal sorumluluk projesi, şehir tarihi, sosyal yapı, kültür, Balıkesir

References

• Ahmad, Feroz, Modern Türkiye’nin Oluşumu, Çev. Yavuz Alogan, İstanbul, Kaynak Yayınları, 1999.
• Anderson, Benedict, Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması, Çev. İskender Savaşır, İstanbul, Metis Yayınları, 1995.
• Ankara Ticaret Odası (ATO), 363 No.lu Hüseyin Orak’a ait evrak ve oda kayıt dos- yası, 1936, Ankara.
• Bauman, Zygmunt, Yasa Koyucular ve Yorumcular, Çev. Kemal Atakay, İstanbul, Me- tis Yayınları, 1996.
• Belge, Murat, Militarist Modernleşme, İstanbul, İletişim Yayınları, 2011.
• Erdoğan, İrfan, Kapitalizm Kalkınma Postmodernizm ve İletişim, Ankara, Erk Ya- yınları, 2000.
• Ergüder, Üstün, Yılmaz Esmer ve Ersin Kalaycıoğlu, Türk Toplumunun Değerleri, İs- tanbul, TÜSİAD Yayınları, 1991.
• Georgeon, François, Osmanlı-Türk Modernleşmesi(1900-1930), İstanbul, YKY, 2006.
• Giddens, Anthony, Modernliğin Sonuçları, Çev. Ersin Kuşdil, İstanbul, Ayrıntı Yayın- ları, 2004.
• Karpat, Kemal, Osmanlı Modernleşmesi: Toplum, Kurumsal Değişim ve Nüfus, Çev. Akile Z. Durukan-Kaan Durukan, Ankara, İmge Kitabevi Yayınları, 2002.
• Karpat, Kemal, Osmanlı’da Değişim, Modernleşme ve Uluslaşma, Çev. Dilek Özdemir, Ankara, İmge Kitabevi Yayınları, 2006.
• Karaveli, Orhan; Görgü Tanığı –Bir Gazeteci’nin Sıradışı Anıları, İstanbul, Pergamon Yayınları, 2006.
• Kasaba, Reşat, “Eski ile Yeni Arasında Kemalizm ve Modernizm”, Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik, Sibel Bozdoğan-Reşat Kasaba (der.), İstanbul, Ta- rih Vakfı Yurt Yayınları, 1998, 12-29.
• Kıray, Mübeccel, Toplumbilim Yazıları, Ankara, Gazi Üniversitesi Yayınları, 1982.
• Orak, Hüseyin; Türkiye Kılavuzu, İstanbul, İbrahim Horoz Basımevi, 1946.
• Pirenne, Henri, Ortaçağ Kentleri, Çev. Şadan Karadeniz, İstanbul, 1994.
• Şengül, Tarık, “Türkiye’nin Kentleşme Deneyiminin Dönemlenmesi”, 1920’den Gü- nümüze
• Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Değişim, Faruk Alpkaya ve Bülent Duru (der.), Ankara. Phoenix Yayınları, 2012, 353–403.
• Tekeli, İlhan, “Bir Modernleşme Projesi Olarak Türkiye’de Kent Planlaması”, Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik, Sibel Bozdoğan-Reşat Kasaba (der.), İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1998, 136-153.
• Tükiye Hılavuzu Hakkında Broşür 1, Ankara, 1946.
• Ünsal, Artun, “Yurttaşlık Zor Zanaat”, 75 Yılda Tebaa’dan Yurttaş’a Doğru içinde, İs- tanbul, Tarih Vakfı-Türkiye İş Bankası Yayınlar, 1998, 1-36.
• Yüksel, Mehmet, Modernite Postmodernite ve Hukuk, Ankara, Siyasal Kitabevi Ya- yını, 2004.
• Aygün; Pazar Gazetesi, (01.04.1946)
• “Başkentin Kılavuzu” Ankara Gazetesi, (30.03.1946).
• Baykal, Cevdet; Türk Yolu Gazetesi, (12.04.1946).
• Cahit, Burhan; Sonposta (03.04.1946).
• “Çok Faydalı Bir Eser” Ulus Gazetesi, (20.03.1946).
• Daver, Abidin; Cumhuriyet, (2.04.1946).
• Evinç, Vehbi; “Mühim Bir Eser” Türk Dili Gazetesi, (28. 03.1946).
• Gezgin, Hakkı Süha; Vakit Gazetesi, (30.04.1946).
• Gündüz, Ali; Ülkü Dergisi, (16.04.1946).
• İmset, İsmet Hulusi; Sonposta, (31.03.1946).
• Kuntay, Mithat Cemal; Sonposta, (03.03.1946).
• Nurettin, Vala; (Va-Nu) Akşam Gazetesi (31.03.1946).
• Orhon, Orhan Seyfi; Yeniçağ Mecmuası (06.04.1946).
• “Türkiye Kılavuzu” Aydın Gazetesi (30.06.1946).
• Yüzüncü, Reşad Feyzi, Son Telgraf Gazetesi, (27.03.1946).
• http://www.iletisim.com.tr/ki%C5%9Fi/mustafa-nihat-%C3%B6z%C3%B6n-565.aspx, Erişim: 25.02. 2012.
• http://www.turkuler.com/tgv/ferruh.asp, Erişim: 25.02.2012. http://www.kenthaber.com/ic-anadolu/eskisehir/Kimdir/iz-birakan/yavuz-abadan, Eri- şim: 25.02.2012.
• http://zehirlenme.blogspot.com/2010/10/balneoloji-ve-balneoterapi-nedir.html, Eri- şim: 24.02.2012. http://www.kimkimdir.gen.tr/kimkimdir.php?kim=hasanaliyucel, Erişim: 24.02.2012.
• (http://www.balikesir.gov.tr/default_B0.aspx?content=1). Erişim:10.05.2012. yüzyüze Görüşmeler
• Ayşe Sahavet Özbay (Hüseyin Orak’ın kızı) Görüşme günü ve yeri: 24.06.2011, Ankara
• Orhan Karaveli (Gazeteci –Yazar) Görüşme günü ve yeri: 14.06.2011, İstanbul.