BALYA-KARAAYDIN MADEN ŞİRKETİ İŞÇİLERİ 1901-1922

Year 2010, Volume: 13 Issue: 24, 227 - 240, 01.12.2010

İsmail Bülbül

Abstract

Araştırmanın Temelleri: Başbakanlık Osmanlı Arşivi belgelerine göre Balya-Karaaydın Maden Şirketi’nde çalışan işçiler. Amacı: Bayla-Karaaydın Maden Şirketi’nde çalışan işçilerin mevcut durumlarını ortaya koymak ve işçi tarihindeki yerini belirlemek. Veri Kaynakları: Başbakanlık Osmanlı Arşivi belgeleri. Ana Tartışma: Madende kimler, hangi koşullarda çalışıyorlardı? Çalışırken ne gibi tehlikelerle karşılaşıyorlardı? Düzenledikleri grevlerin sebepleri nelerdi? Sonuçlar: Maden işçileri, maden civarında yaşayan Müslim-gayrimüslimlerden, Anadolu’dan ve Avrupa’dan gelenlerden oluşmaktaydı. İşçilerin çalışma koşulları son derece kötüydü. İş kazalarının büyük bir kısmı işçilerin dikkatsizliğinden meydana gelmişti. İşçiler kaza sonrası tazminat alamamış veya kendilerine cüzi bir miktar ödenmişti. Çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve ücretlerinin arttırılmasını isteyen işçiler iki defa grev düzenledi. Bu iki grevde de istediklerini elde edemediler. Fakat hak arayışında önemli bir yol kat ettiler

Keywords

Balya-Karaaydın Maden Şirketi, işçi, iş kazaları, grev

The Workers of the Balya-Karaaydın Mining Company 1901-1922

Abstract

Bases of the Research: The Workers of the Balya-Karaaydın Mining Company according to the Prime Minister’s Office Ottoman Archives. Purpose of the Research: To expose position of the workers of the Balya-Karaaydın Mining Company and to point out their place in the labour history Resources of Data: The documents in the Prime Minister’s Office Ottoman Archives. Main Discussion: under what conditions did work in the mine ? What kind of dangers did they face while working ? What were reasons of the strikes they staged. Conclusions: The mineworkers consisted of muslims and non-muslims from around the mine area, Anatolia and Europe. Working conditions of the workers were extremely bad. Most of the working accidents happened because of workers’ recklessness. The workers couldn’t get compensation after accidents or got paid a little amount. The workers who claimed better working conditions and price increase staged two strikes. They couldn’t get what they want in both strikes. But they made important development in claiming justice

Keywords

The Balya-Karaaydın Mining Company, worker, working accidents, strike

References

• BAYRAKTAR, B.(2002). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Ayvalık Tarihi. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• BAYRAKTAROĞLU, Ş.-Gültekin EMRE(1979. Balya Kurşun Madenleri Üzerinde Fransız Emperyalizmi-Balya’nın Sosyo-Ekonomik Yapısı ve Madenin Dünü-Bugünü. Ülke, 9, 1979, ss. 146-167.
• CLARK, Edward C.(2006). Osmanlı Sanayi Devrimi. Tanzimat-Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Editörler: Halil İnalcık-Mehmet Seyitdanlıoğlu, Phoenix Yayınları, Ankara 2006 , ss. 499-513.
• ÇAĞATAY, N(1943). Osmanlı İmparatorluğunda Maden İşletme Hukuku. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 1, 1943, ss. 117-126.
• ÇAĞLABAYIR, Y(2001). Ötüken Türkçe Sözlük, C. III, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2001.
• ELDEM, V.(1994). Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik. Ankara: T.T.K.
• İNALCIK, H(2000). Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, 1300-1600, C. I. İstanbul: Eren Yayınları.
• KARAKIŞLA, Yavuz S.(2007). Osmanlı Sanayi İşçisi Sınıfının Doğuşu, 1839- 1923, Osmanlı’dan Cumhuriyet Türkiyesi’ne İşçiler 1839-1950. Derleyenler Donald Quataert-Erik Jan Zürcher, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Maadin Nizamnamesi (1869), İstanbul 1869.
• MUTAF, A.(2003). Salnâmelere Göre Karesi (1847-1922). Balıkesir: Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı Yayınları.
• ÖKÇÜN, A. G.(1982). Ta’til-i Eşgal Kanunu, 1909 Belgeler-Yorumlar. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• SU, Kamil(1939). Balıkesir Madenleri, İstanbul: Balıkesir Halkevi Yayınları.
• TIZLAK, F.(1997). Osmanlı Döneminde Keban-Ergani Yüresinde Madencilik (1775-1850). Ankara: T.T.K.
• Senesi Maden İstatistiği, Orman ve Maadin ve Ziraat Nezareti İstatistik İdaresi, 1325.
• QUATAERT, D.(2009). Osmanlı İmparatorluğu’nda Madenciler ve Devlet. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• VARLIK, M. B:(1985). Osmanlı Devleti’nde Madenlerde Çalışma Koşulları. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 4, İstanbul.
• http://www.etimaden.gov.tr/tr/madensozluk/II.htm, Erişim Tarihi 07.07.2010
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi
• Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH.MKT.); 2617/41, 2621/43, 2668/61.
• Dahiliye Nezareti İdare Evrakı (DH.İD.); 111/1.
• Dahiliye Nezareti Şifre Evrakı (DH.ŞFR.); 40/131, 40/139.
• Hariciye Nezareti Siyasi (HR.SYS.); 2231/30, 2231/30.
• Ticaret-Nafia-Ziraat Orman Meâdin Nezaretleri (T.OMİ); 1559/2, 1596/53, 1663/44, 1663-71, 1663-81, 1684/17, 1684-35, 1686/65, 1687/1, 1687/40, 1688/18, 1689/72, 1690/31, 1691/40, 1692/74, 2641/97.
• Karesi Gazetesi; 21 Nisan 1330 (4 Mayıs 1914), 29 Mayıs 1330 (11 Haziran 1914), 9 Şubat 1330) (22 Şubat 1915).