YEREL YÖNETİMLER VE MALİ ÖZERKLİK: TÜRKİYE VE OECD ÜLKELERİNİN KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ

Year 2009, Volume: 12 Issue: 21, 259 - 287, 01.06.2009

Ahmet Ulusoy Tekin Akdemir

Abstract

Araştırmanın Temelleri: Yerel yönetimlerin özerkliği, mahalli idareler teorisi ve uygulaması alanında üzerinde önemle durulan konulardan biridir. Bugün gelişmiş ve gelişmekte olan birçok ülkede kamu hizmeti sunumunda etkinliğin sağlanması ve demokrasinin geliştirilmesinin hedef alındığı reformlar yapılmaktadır. Bu reformların önemli bir ayağını da yerel yönetimler reformu oluşturmaktadır. Yerel yönetimler reformuna yönelik düzenlemelerde bu birimlere önemli görevler verilmekte, ancak, görevlerle orantılı gelirler sağlanamamaktadır. Bu durum pek çok ülkede yerel yönetimlerin kaynak sıkıntısı çekmelerine ve kendilerinden beklenen fonksiyonları etkin ve etkili bir şekilde icra edememelerine yol açmaktadır. Oysa yerel yönetimlerden beklenen fonksiyonların gerçekleşmesi bu birimlere yeterli gelir kaynaklarının sağlanması ve mali özerkliklerinin sağlanması ile mümkün olacaktır. Bu çalışmada Türkiye’de yerel yönetimlerin mali özerklikleri teorik çalışmalar ve OECD ülkeleri ile karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Araştırmanın Amacı: Bu çalışmanın amacı, yerel yönetimler özerkliği alanında yazılan teorik çalışmalar ve mali özerklik ile ilgili genel kabul gören uluslar arası ölçütler ışığında Türkiye’de yerel yönetimlerin mali özerkliklerini değerlendirmek ve OECD ülkelerindeki yerel yönetimlerin mali özerkliğiyle karşılaştırmaktır. Veri Kaynakları: Çalışmanın veri kaynaklarını, yerel yönetimlerin mali özerkliklerini konu alan teorik çalışmalar, AB, OECD ve Dünya Kent Birlikleri Federasyonu ile Uluslararası Yerel Yönetimler Birliği’nin yerel yönetimlerin mali özerkliği ile ilgili ortaya koyduğu kıstaslar ve IMF’nin yayımlamış olduğu Government Finance Statistics verileri oluşturmuştur. Ana Tartışma ve Sonuçlar: Çalışmada Türkiye’de yerel yönetimlerin mali özerkliği teorik çalışmalar ve Uluslar arası alanda geçerliliği genel kabul gören kıstaslar ışığında OECD ülkeleriyle karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Çalışmada temel olarak Türkiye’de yerel yönetimlerin mali özerkliğinin OECD ülkelerinden oldukça düşük olduğu, öz gelirlerinin yetersiz ve gelir kaynakları açısından merkezi idareye bağımlı olduğu sonucuna varılmıştır. Bu durum Türkiye’de yerel yönetimlerin kaynak sıkıntısı içinde olmaları ve görevlerini etkin bir şekilde yerine getirememelerinin de kısmen açıklar niteliktedir

Keywords

Özerklik, Mali Özerklik, Yerel Vergileme, Yerel Yönetimler, darelerarası Mali İlişkiler

Local Government and Fiscal Autonomy: Comperative Analysis of Turkey and OECD Countries

Abstract

Basic of Study, The autonomy of local governments is one of the matters on which is placed great emphasis as far as the theory of local government and its practice are concerned. Today, in many developed and developing countries, a number of reforms, one of which is concerned with local government, have been made for the improvement of democracy and the provision of efficient public service. Local goverments are charged with important functions or responsibilities by the regulations related to the reforms of local governments. However, the income obtained are not proportional to the functions imposed, that is, the income is relatively lower. Hence, local governments in many countries experience an issue of financial source, resulting in a failure in carrying out their functions efficiently and effectively. Only if local governments are provided with sufficient revenue sources and financial autonomy can they carry out their functions efficiently. In this study, deals with the fiscal autonomy of local government in turkey compared to OECD countries in the light of theoretical studies. Aim of Study : The aim of the study, in the light of theorretical studies in the field of local government autonomy and generally accepted international criteria is to evaluate the fiscal autonomy of local government in Turkey and to compare the fiscal autonomy of local government in OECD countries Sources of Data: Theortical studies concerned with the fiscal autonomy of localAuthorities, the principles laid down by international instiutions for the fiscal autonomy of local authorities, and the data of Government Finance Statistics issued by IMF are the data sources of the study. Main Discussion and Results :In this study, in paralel with theorotical studies and the principles internationally adopted, the fiscal autonomy of local authorities in Turkey was evaluated as compared with that of the OECD countries. The results obtained revealed that the financial autonmy of local governments is much lower than that in OECD countries and that their own revenue were insufficient and dependent on central government for revenue sources. Such are the reasons that explain why local governments suffer from the shortage of financial sources and can not carry out their functions efficiently.

Keywords

Autonomy, Fiscal Autonomy, Local Taxation, Local Government, Intergovernmental Fiscal Relations

References

• ACIR (1993). Local government autonomy needs for state constitutional statutory, and judicial clarificatio., Washington, DC: U.S. Advisory Commission on Intergovernmental Relations.
• Akdemir, T. (2006). Yerel yönetimlerin finansman sorunları ve borçlanma: Türkiye örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Akın, C. (1997), Türkiye’de yerel özerkliğin anlamı. Türk İdare Dergisi, 69 (414), 111-124.
• Belediye Kanunu (Madde:68), Kanun No: 5393, Kabul Tarihi: 03.07.2005, 13.07.2005 Tarih ve 25874 Sayılı Resmi Gazete.
• Bergvall, D., Charbit C., Jan D. ve Merk O. (2006). Intergovernmental transfers and decentralised public spending. OECD Journal on Budgeting, 5 (4), OECD, Paris, 111-158.
• Blöchliger, H. and King, D. (2006). Fiscal autonomy of sub-central governments. OECD Economic Studies, No:2, OECD, Paris, 193-235.
• Boyne, G. A. (1993). Central policies and local autonomy: the case of wales. Urban Studies, 30 (1), 87-101.
• Boyne G. A. (1996). Competition and local government: a public choice perspective. Urban Studies, 33 (4-5), 703-721.
• CDLR (2000). Effects on the financial autonomy of local and regional authorities resulting from the limits set at european level on public debt, steering committee on local and regional democracy. No:71, Council of Europe Publishing, June 2000.
• Census (2002 December). Government organization, 1(1), US Census Bureau, 1- 105. (2007, March 12).
• Chapman J. I. (2003). Local government autonomy and fiscal stress:the case of california
• Counties. State and Local Government Review, 35 (1), 15–25.
• Council of Europe (15.X.1985) European Charter of Local Self-Government, European , September, 08). Series, No: 122, Strasbourg, (2006
• Devlet İstatistik Enstitüsü (2003). Mali istatistikler:1980-2001, Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• Devlet İstatistik Enstitüsü (2003). Kesin hesaplar (2001): belediyeler ve il özel idareleri. Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası
• Devlet İstatistik Enstitüsü (2004). Kesin hesaplar (2002) belediyeler ve il özel idareleri. Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Nisan 2004.
• Devlet İstatistik Enstitüsü (2005). Kesin hesaplar (2003): belediyeler ve il özel idareleri. Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• Devlet Planlama Teşkilatı (1991). VI. Beş yıllık kalkınma planı mahalli hizmetlerin yerinden karşılanması özel ihtisas komisyonu raporu. Yayın No: , Ankara: DPT:2245-OİK:370
• DPT, (2005). Ekonomik ve Sosyal Göstergeler: 1950-2004, (20.05.2007 )
• Duverger M. (1986). Siyasi rejimler. (Çev:Teoman Tunçdoğan), 1. Baskı, DKKD:14, Sosyal Yayınlar.
• Ebel, R. ve Yılmaz, S. (2002). On the measurement and ımpact of fiscal decentralization. Policy Research Working Paper 2809, Washington D.C.: The World Bank.
• Ebel, R. D. (2003). Subnational tax policy design and fiscal decentralization. The World Bank Course on Practical Issues of Tax Policy in Developing Countries, World Bank Institute, Washington D.C.
• Emil M. F., ve Yılmaz H. H. (2005). Avrupa birliği Türkiye arasında yerel yönetimlerin finansman ve yönetim uyumlaştırması, içinde: Türkiye’de yeniden mali yapılanma. 20. Türkiye Maliye Sempozyumu, 23-27 Mayıs 2005 Karahayıt-Pamukkale., 258-273.
• Eryılmaz, B. (1999). Kamu yönetimi. İstanbul: Erkam Matbaacılık.
• Geray, C. (1995). Yerel demokrasi özerklik ve halk katılımı. Yeni Türkiye, 1 (4), 72-75.
• Falay, N., Kalaycıoğlu, E. Ve Özkırımlı U.(1996). Belediyelerin mali yönetimi: iktisadi ve siyasal bir çözümleme. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etütler Vakfı Yayını.
• Fleurke, F. ve Willemse, R. (2004). Approaches to decentralization and local autonomy. a critical appraisal. Administrative Theory and Praxis, 26(4), 523–544.
• Goldsmith, M. (1986). Local autonomy: theory and practice, in: desmond, S. K. ve Jon P. (Eds), Challenges to Local Government, , London: Sage Publications, 15–36.
• Goldsmith, M.(1995). Autonomy and city limits, in: Judge D., Stoker G. ve Wolman H. (Eds), Theories of Urban Politics, London,: Sage Publications, 228–252.
• Gurr, T. R. ve King, D.S. (1987). The state and the city. London: MacMillan.
• Güner, Ayşe (2005). Mali özerklik çerçevesinde yerel yönetimlerin gelirleri üzerine bir değerlendirme. içinde: Türkiye’de yeniden mali yapılanma, 20. Türkiye Maliye Sempozyumu, 23-27 Mayıs 2005 Karahayıt-Pamukkale., 220-229.
• Hansen T. ve Klausen J. E. (2002). Between the welfare state and local government autonomy, Local Government Studies, 28 (4), 47-66
• Haris, G. M. (1948). Comparative local government. Great Britain: Hutchinson.
• Houten Pieter van (2003). Fiscal autonomy and party politics in catalonia. PSA Conference, Leicester: 2003.
• Houten Pieter van (1-2 May, 1999). The politics of fiscal autonomy demands: regional assertiveness and ıntergovernmental financial relations in Belgium and Germany, caspıc macarthur scholar’s conference “relocating the state, university of Chicago, Chicago: 1999. http://www.home. chicago.edu/~pjvanhou/fiscaut2.pdf, (20, December 2004).
• İl Özel İdaresi Kanunu (Madde:51), Kanun No: 5302, Kabul Tarihi: 22.02.2005, 04.03.2005 Tarih ve 25745 sayılı Resmi Gazete.
• International Monatary Fund (2006). Government finance statistics. CD-Rom Version, Washington D.C.: International Monetary fund Publications.
• Joumard I. and Kongsrud Per M. (2005). Fiscal relations across government levels. OECD Economics Department Working Papers, Working Papers No: 375, OECD, Paris, s.50-57.
• Kabaalioğlu, H. ve Yıldırım, T. (1995). Türkiye’nin idari teşkilatı. İstanbul: Kazancı Yayınları.
• Karaman, Z. Toprak ve Özgür, H. (1993). Belediyelerin ekonomik işletmeleri ve işlevleri. İzmir: İzmir Ticaret Odası Yayını.
• Keleş R.(1995). Üniter ve federal devletlerde yerel yönetimler adlı uluslararası yerel yönetimler seminerinde yapılan konuşma. Ankara: Türk Belediyecilik Derneği Yayını.
• Keleş, R. (2000). Yerinden yönetim ve siyaset. (Genişletilmiş 4. Basım), İstanbul: Cem Yayınevi.
• Linn, J. F. ve Bahl R. W. (1992). Urban public finance in developing countries. New York: Oxford University Pres.
• Mikesell John L.(2003). ınternational experiences with admibnistration of local taxes: a review of practices and ıssues. Prepared for the World Bank Thematic http://www1.worldbank.org/wbiep/decentralization/library1/Mikesell.pdf, Erişim: 03.03.2007 on Taxation and Tax Policy, 1-44.
• Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü (1999). İsveç’te mahalli idareler, içinde: dünyada mahalli idareler. Yayın No. 27, Ankara: T.C. İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü.
• Mele, A.R. (2001). Autonomous agents-from self control to autonomy. New York: Oxford University Pres.
• Norton, A. (1994). International handbook of local and regional government: a comparative analysis of advanced democracies. Great Britain: Edwar Elgar Publishing Company.
• OECD (1999). Taxing powers of state and local governments. OECD Tax Policy Studies, No.1, Paris: OECD Publications.
• OECD (2002). Revenue statistics:1965-2001. Paris: OECD.
• OECD (2003). Revenue statistics:1965-2002. Paris: OECD.
• OECD (2004). Revenue statistics:1965-2003. Paris: OECD.
• OECD (2005). Revenue statistics:1965-2004. Paris: OECD.
• OECD (2006). Revenue statistics:1965-2005. Paris: OECD.
• Oxford University, Oxford English Dictionary, Oxford University Pres, , (2007, March, 05).
• Owens, J. Ve Panella, G. (1991). Local government:an international perspective. New York: Elsevier Science Publishers B.V.
• Öner. Ş. (1997). Türkiye’de merkezi yönetim ile belediyeler arasındaki ilişkilerin yasal-siyasal ve ekonomik analizi. Türk İdare Dergisi, 69 (414), 211-225.
• Page, E. C. ve Goldsmith M. J. (1989). Centre and locality: functions, access and discretion, in: Page, E. C. ve Goldsmith, M.J. Central and Local Government Relations: A Comparative Analysis of West European Unitary States, London: Sage Publications.
• Pierre J. (1990). assessing local autonomy, in: king, d.s. ve pierre j. (eds), challenges to local government. London : Sage Publications
• Pratchett, L. (2004). Local autonomy, local democracy and the new localism. Political Studies, 2004 (52). 358-375.
• Pratchett Lawrence (2001). Towards a separation of local autonomy and local democracy. paperarchive/grenoble/ws21/pratchett.pdf>, (2007, June 06) 1-16.
• Sutherland D., Price R. ve Joumard I. (2005). Fiscal rules for sub-central governments: design and ımpacts. OECD Economics Department Working Paper, Working Papers No: 465, Paris: OECD.
• Singh, R. Ve Plekhanov, A. (2005). how should subnational government borrowing be regulated? some cross-country empirical evidence. IMF Working Paper, WP/05/54, 2005, 1-34.
• T.C. Hazine Müsteşarlığı (2007, February). Kamu borç yönetimi raporu. No: 19, June 6). (2007
• TDK, Türk Dil Kurumu Genel Sözlük, (2008, March 27).
• Topal, A. K. (2004). Belediyelerin öz gelirlerinin artırılmasında vergilendirme yetkisi: ülkelerarası bir karşılaştırma. Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, 18 (3-4), 119-142
• Tortop, N. (1993). Güçlü mahalli idare anlayışının gelişmesi, çağdaş yerel yönetimler. 2 (2), 3-10.
• Tortop, N. (1996a). Yerel yönetimler maliyesi: görev ve kaynak bölüşümü. Ankara: Türkiye Ortadoğu Amme İdaresi Yayınları, Yayın No: 263.
• Tortop, N. (1996b). Yerel yönetimler ve mali özerklik. Çağdaş Yerel Yönetimler, 5 (5), 3-13.
• Tosuner, M. (1999). Mahalli idarelerde vergilendirme yetkisi. DEU İİBF Dergisi, 10 (II), s.a.
• Ulusoy. A. ve Akdemir, T. (2007). Mahalli idareler: teori-uygulama-maliye. (Güncellenmiş 5. Baskı), Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Ulusoy, A. ve Topal A.K. (1997). Yerel yönetimlerin mali sorunları ve çözüm önerileri. Türk İdare Dergisi, 69 (414), 203-209.
• UNCHS (1998 ). Towards a world charter of local self government, joint consultation document, united nations centre for human settlements (HABITAT feature/charter.htm> (2005, April 20).
• Wolman, H. ve Goldsmith, M. (1990). Local autonomy as a meaningful analytic concept: comparing local government in the united states and in the united kingdom. Urban Affairs Quarterly, 26 (1), 3-27.
• Yeter, E. (1996). Avrupa yerel yönetimler özerklik şartı karşısında Türkiye: anayasa ve ilgili yasalarda durum. Çağdaş Yerel Yönetimler, 5 (1), 3-13.
• Yılmaz, S. ve Beriş, Y. (2006). Yönetimlerarası mali transferler: teorik çerçeve ve Türkiye uygulaması. içinde: Güner, A. Ve Yılmaz, S., Mali Yerelleşme Teori ve Uygulama Üzerine Yazılar, İstanbul: Güncel Yayıncılık, 95-119.
• Yüksel, F. (2005). Yerel özerklik kavramı üzerine bir inceleme. İçinde: Yerel Yönetimler Üzerine Güncel Yazılar-1, Özgür H. ve Kösecik, M. (Eds) Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.