SON OSMANLI ÂLİMİ MUHAMMED EMİN ER (ö. 1434/2013) VE FIKIH ANLAYIŞI

Yıl 2021, Sayı: 14, 133 - 149, 30.12.2021

Yusuf Şen

https://doi.org/10.47098/bayburt-ilahiyat.1022294

Öz

Osmanlı medrese geleneğiyle yetişen Muhammed Emin Er 1910 yılında Diyarbakır’ın Çermik kazasının Külüyan (Kalaç) köyünde dünyaya gelen gelmiş, 1434/2013 yılında Ankara’da vefat etmiştir. O İslâmî ilimlerde zirveye ulaşmış, birçok eser telif etmiş, yüzlerce talebe yetiştirmiştir. Muhammed Emin Er bir fakih olarak fıkh-ı bâtınla fıkh-ı zâhir-i şahsında toplamıştır. Îtikâdî konuların dışa yansıması olan fıkhın insan hayatında şekillenmesinin sünnete uygunlukla olabileceğini düşünen Muhammed Emin Er, selef-i sâlihine uymanın titizliği içerisinde fıkhı yaşamaya çalışmıştır. Muhammed Emin Er, İmam A’zam Ebû Hanîfe’nin “Kişinin lehinde ve aleyhinde olan hükümleri bilmesidir” şeklinde açıkladığı fıkhın tarifini, hayatında tatbik ederek göstermiştir. Fıkhın fürû ve usul konularında oldukça mâhir olan Muhammed Emin Er konuştuklarının fıkhî referanslarını söyler, tatbikin ruhsat yönüyle değil, azimetle olması gerektiğini belirtmiştir. Kendisine sorulan fıkhî sorulara delilleriyle cevap verirken ihtiyatı, aile birlikteliğini, yerine göre maslahatı ve bu konularda selef-i sâlihinin metodunun takip edilmesi gerektiğini tavsiye etmiştir. Fıkhın ibâdet ve muâmelât alanlarında uyulması gereken konulara önem vermiş ve bu konuları günah olup olmaması cihetiyle ele almıştır. Muhammed Emin Er gerçek bir fakih olarak dinin iman, amel ve ihsan boyutunu öğretmeye çalışmıştır. Fürû fıkhı delilleriyle anlatması yanında hüküm istinbâtında aslî delillerle birlikte istidlâle önem vermiştir. Bu makalede Muhammed Emin Er’in fıkıh anlayışı ve temel yaklaşımları üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Muhammed Emin Er, Fıkh-ı zâhir, Fıkh-ı bâtın, Azîmet, İhtiyat

Kaynakça

• Cürcânî, Ali b. Muhammed. et-Ta’rîfât. Beyrut: Âlemü’l-kütüb, 1. Basım, 1987.
• Er, İbrahim Halil. Son Osmanlı Âlimi Muhammed Emin Er. Ankara: Muhammed Emin Er Derneği Yayınları, 2014.
• Er, Mehmet Emin. Allah Katında Din. çev. Abdulvahhab Öztürk. İstanbul: Arı Sanat Yayınevi, 3. Basım, 2005.
• Er, Muhammed Emin. Câmiu’l-mutûn ed-dirâsiyye. Dımeşk: Silsiletü’l-Endelüs, 1. Basım, 2008.
• Er, Muhammed Emin. Fetvalar-Akîde, Kelam ve Fıkhî Meselelere Dair. İstanbul: Arı Sanat Yayınevi, 1. Basım, 2005.
• Er, Muhammed Emin. Güncel Meselelere Dair Sorular. ed. Nejdet Berber. Ankara, 2009.
• Er, Muhammed Emin. Mecmûatü’r-resâil. Dımaşk: Dâru’l-Endülüs, 1. Basım, 2010.
• İbn Abdisselâm, İzzuddîn Abdülazîz b. Abdusselâm. Kavâidü’l-ahkâm fî mesâlihi’l-enâm. Beyrut: Müessesetü’r-Reyyân, 1990.
• İbn Kayyım, el-Cevziyye Şemsüddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ebî Bekr. er-Rûh. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1975.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’s-sadr, 1. Basım, ts.
• İbn-Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. es-Sünen. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Basım, 1992.
• İbnu’s-Subkî, Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Ali. el-Eşbâh ve’n-Nazâir. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1991.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâluddîn Muhammed b. Abdulvâhid es-Sivâsî. et-Tahrîr. Kahire: Matbaatü’l-Halebî, 1932.
• Karaman, Hayreddin. “Fakih”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 12. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2009.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. Kahire: y.y.
• Pala, Ali İhsan. İslam Hukukunda İhtiyat İlkesi. Ankara: Fecr Yayınları, 2009.
• Tirmîzi, Ebû İshak b. İsa b. Sevre. Sünenü’t-Tirmîzî. İstanbul: Çağrı Yayınları, ts.