Emek ÜŞENMEZ (2025). Türkçe İlk Kur’an Tercümelerinden Meşhed Nüshası. Satır Arası Türkçe-Farsça Tercümeli (No: 2229). (Giriş-İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım). İstanbul: Post Yayınevi, 514 s. ISBN: 978-625-6297-31-9.

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 16, 116 - 122

Ahmet Akpınar

Öz

One of the earliest examples of Quranic translations into different languages ​​is undoubtedly the Persian translation. During the Samanid period (819-1005), Mansur ibn Noah commissioned a group of scholars to write a Persian translation of the Quran in 961 CE, omitting the lengthy references in Tabari's commentary and shortening the texts of the stories, along with an additional Persian commentary. The introduction to this translation also listed the members of the translation team and their provinces of origin. Togan suggested that the scholars from Isficab (Sayram) on the team were Turks and that they may have completed the Turkish translation shortly after the Persian translation. In fact, the existence of a Quran translation written in Karakhanid Turkish (the Rylands Quran Translation) is further evidence supporting this view, as it contained both Persian and Turkish translations.

Anahtar Kelimeler

science of translation , Turkish Quran Translations , Quran

Emek ÜŞENMEZ (2025). Türkçe İlk Kur’an Tercümelerinden Meşhed Nüshası. Satır Arası Türkçe-Farsça Tercümeli (No: 2229). (Giriş-İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım). İstanbul: Post Yayınevi, 514 s. ISBN: 978-625-6297-31-9.

Öz

Kurˈan’ın farklı dillere tercümesinin ilk örneklerinden biri şüphesiz Farsça tercümesidir. Sâmânîler devrinde (819-1005) Mansur ibn Nuh, Miladi 961 tarihinde âlimlerden müteşekkil bir tercüme heyetine Taberî tefsirinin uzun referansları atılarak ve hikâyelerin metinleri kısaltılarak bir Farsça Kurˈan tercümesi ve ilave olarak bir de Farsça tefsir yazdırmıştı. Söz konusu tercümenin girişinde tercüme heyetindeki kişilere ve geldikleri vilayetlere de yer verilmişti. Togan heyette bulunan İsficablı (Sayram) âlimlerin Türk olduğu ve bu kişilerin Farsça tercümeden kısa bir süre sonra Türkçe tercümeyi de gerçekleştirmiş olabileceğini ileri sürdü. Esasında halihazırda Karahanlı Türkçesiyle yazılmış bir Kur’an tercümesinin (Rylands Kur'an Tercümesi) varlığı bu görüşü destekleyen bir diğer kanıttı. Zira bu tercüme içerisinde hem Farsça hem de Türkçe tercümeyi barındırmaktaydı.

Anahtar Kelimeler

Kur'an , Türkçe Kur'an çevirileri , Çeviribilim

Kaynakça

• ARGUNŞAH, M. (2019). Harezm Türkçesiyle Yapılan Kur’an Çevirisinin Beş Nüshası. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE), (8)2, 654-698.
• ATA, A. (2004). Karahanlı Türkçesi: Türkçe İlk Kur’an Tercümesi (Rylands Nüshası) Giriş-Metin-Notlar+Dizin. Ankara: TDK Yayınları.
• BARTHOLD, V. V. (1981). Moğol İstilâsına Kadar Türkistan. İstanbul: Kervan Yayınları.
• COŞGUN, G. (2017). İran Meşhed Kütüphanesindeki Türkçe Satırarası Kur’an Tercümeleri ve 2229 Numaralı Tercüme. Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Dergisi (TÜLED), (1), 15-34.
• EKER, S. (2010). "Türkçe-Farsça Dil ilişkilerinde Anlam Kopyaları Üzerine Notlar". Sosyoloji Yazıları I (s. 197-211). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• ERSOY, G. (2017). Āsitān-ı Kuds-i Razavî Kütüphanesi 2229 Numarada Kayıtlı Satır Altı Kur’an Çevirisi. Türk Kültürü, (1). 21-61.
• REZAİ, M. (2016). Hārezm Türkçesiyle Yazılan Bir Kurʼan Tercümesi (Meşhed-Āstān-i Quds-i Razavî Nüshası). Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE), 5(3), 1094-1113.
• SAĞOL, G. (1993). Harezm Türkçesi Satır arası Kur`an tercümesi. Giriş-Metin-Sözlük, (Doktora Tezi) (Cilt I). İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• SASAM. (2025, 08 12). Sahipkıran Stratejik Araştırma Merkezi Web Sitesi: https://www.sahipkiran.org.tr/horasan-azerbaycan-medeniyet-havzasi/
• ŞEŞEN, R. (1995). İbn Fazlan-Seyahâtname. İstanbul: Bedir yayınları.
• ŞİMŞEK, Y. (2021). Türkler ve Kur’an. Ankara: Selenge Yayınları.
• ŞİMŞEK, Y. ve Sertkaya O. F. (2015). Horezm Türkçesi ile Yapılan Kur’an Tercümelerinden Meşhed Nüshası Üzerine İlk Bilgiler I. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE), 4(4). 1382-1412.
• TOGAN, A. (1971). Kur'an ve Türkler. İstanbul: Kapı Yayınları.
• ÜŞENMEZ, E. (2017). Türkçe İlk Kur’an Tercümelerinden Meşhed Nüshası Satır Arası Türkçe-Farsça Tercümeli (No: 2229) (Orta Türkçe). International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic (Turkish Studies), 12(3), 717-772.
• ÜŞENMEZ, E. (2025). Türkçe İlk Kur’an Tercümelerinden Meşhed Nüshası. Satır Arası Türkçe-Farsça Tercümeli (No: 2229). (Giriş-İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım). İstanbul: Post Yayınevi.
• WİKİPEDİ. (2025, 08 14). Wikipedi Web Sİtesi: https://tr.wikipedia.org/wiki/Horasan
• WİKİPEDİ. (2025, 08 14). Wikipedi Web Sitesi: https://tr.wikipedia.org/wiki/Horasan_Türkleri