Farklı Sıra Arası ve Bitki Sıklığı Uygulamalarının ‘Aziziye-94’ Nohut Çeşidinde Bitki Gelişimi ve Verime Etkisinin Belirlenmesi

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 2, 166 - 177, 24.12.2020

Mustafa Ölmez Murat Erman Zeki Erden Erdoğan Çöçen

Öz

Nohut yaygın olarak taneleri için yetiştirilen ve insan beslenmesinde önemli yer tutan baklagil bitkilerinden biridir. Nohut üretiminde temel amaç bol miktarda ve kaliteli tane ürün elde etmektir. Sıra arası ve bitki sıklığı uygulamaları, elde edilecek ürünün miktar ve kalitesini etkileyen faktörlerdendir. Bu çalışma 2011 yılında Siirt ili Baykan ilçesinde yürütülmüştür. Çalışmada; farklı sıra arası ve bitki sıklığı uygulamalarının "Aziziye-94" nohut çeşidinde bitki gelişimi ile verim ve verim öğelerine etkilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre üç tekrarlamalı olarak yürütülen çalışmada, üç farklı sıra arası mesafesi (25, 30 ve 35 cm) ve dört farklı bitki sıklığı (40, 50, 60 ve 70 tohum m-2) ele alınmıştır. Çalışmada; bitki boyu, bitkide yan dal sayısı, bitkide bakla sayısı, bitkide tane sayısı, baklada tane sayısı, bitkide tane verimi, metrekarede bitki sayısı, biyolojik verim, tane verimi, hasat indeksi ve yüz tane ağırlığı değerleri incelenmiştir. Çalışmada sıra arası ve bitki sıklığı uygulamalarının baklada tane sayısı dışında, incelenen tüm karakterlere etkisi önemli bulunmuştur. Sıra arası x bitki sıklığı interaksiyonunun etkisi ise hasat indeksi dışında önemsiz bulunmuştur. Çalışmada en yüksek tane verimi 259.7 kg da-1 ile 25 cm sıra arası mesafesinden ve 269.0 kg da-1 ile 60 tohum m-2 bitki sıklığından elde edilmiş ve bu uygulamanın tavsiye edilebilir olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cicer arietinum L., tane verimi, verim öğeleri

Determination of the Effect of Different Row and Plant Frequency Applications on Plant Growth and Yield in ‘Aziziye-94’ Chickpea Cultivar

Öz

Chickpea is one of the legume plants widely grown for its grains and has an important place in human nutrition. The main purpose in chickpea production is to obtain abundant and high quality grain products. Row spacing and plant density are among the factors affecting the quantity and quality of the product to be obtained. This study was carried out in 2011 in Baykan district of Siirt province. In the study; It is aimed to determine the effects of different row spacing and plant density applications on plant growth and yield and yield elements in the "Aziziye-94" chickpea cultivar. Three different row spacing (25, 30 and 35 cm) and four different plant densities (40, 50, 60 and 70 seed m-2) were considered in the study, which was carried out with three repetitions according to the divided plots experiment design in random blocks. In the study; plant height, number of side branches per plant, number of pods per plant, number of seeds per plant, number of seeds per plant, number of plants per square meter, biological yield, grain yield, harvest index and hundred grain weight values were examined. In the study; The effects of row spacing and plant density on all characters, except the number of seeds per pod, were found to be significant. The effect of inter-row x plant density interaction was found to be insignificant except for the harvest index. In the study, the highest grain yield was obtained from 259.7 kg da-1 to 25 cm row spacing and 269.0 kg da-1 to 60 seeds m-2 plant density, and it was determined that this application is recommended.

Anahtar Kelimeler

Cicer arietinum L., seed yield, yield components

Kaynakça

• Akçin, A. (1988). Yemeklik Dane Baklagiller. S. Ü. Ziraat Fak. Yay. No: 8, 377 s., Konya.
• Akdağ, C. (1990). Bakteri (Rhizobium ssp.) aşılama, azot dozları ve ekim sıklığının nohut (Cicer arietinum L.)’un verim ve verim unsurlarına etkileri. (Doktora tezi). A.Ü. Ziraat Fakültesi. 93 s. Ankara.
• Akdağ, C., Şehirali, S. (1992). Nohut (Cicer arietinum L.)'ta özellikler arası ilişkiler ve path katsayısı analizi üzerinde bir araştırma. Doğa-Tr. J. of Agricultural Foresty (TUBITAK), 16: 763-772.
• Akdağ, C., Şehirali, S. (1995). Bakteri (Rhizobium ssp.) aşılama, azot dozları ve ekim sıklığının nohut (Cicer arietinum L.)'un verim ve verim unsurlarına etkileri. Gaziosman Paşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 12: 122-134.
• Anonim, (2014). Meteoroloji Genel Müdürlüğü. http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler- istatistik.aspx?m=SIIRT (Erişim Tarihi: 25.05.2014)
• Anonim, (2020). Tescilli Çeşitlerimiz. Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü. https://arastirma.tarimorman.gov.tr/datae/Sayfalar/Detay.aspx?OgeId=9&Liste=KutuMenu. (Erişim tarihi: 14.07.2020).
• Barary, M., Mazaherı, D., Banai, T. (2003). The effect of rowand plant spacing on the growthand yield of chickpea (Cicer arietinum L.). Proceedings of the 11th Australian Agronomy Conference, Geelong.
• Çiftçi, V., Doğan, Y., Toğay, N., Karakuş, M. (2004). Türkiye'de tescil edilmiş bazı nohut (Cicer arientum L.) çeşitlerin Van ekolojik koşullarında verim ve bazı verim öğelerinin belirlenmesi. Ç.Ü.Z.F. Dergisi, 19(2): 105-110.
• Doğan, Y., Çiftçi, V. (2019). Van ekolojik koşullarında farklı bitki sıklıkları ve ekim şekillerinin bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinde verim ve bazı verim öğelerine etkisi. Bahri Dağdaş Bitkisel Araştırma Dergisi, 8(1), 91-105.
• Doğan, Y., Çiftçi, V., Ekinci, B. (2015). Mardin Kızıltepe ekolojik koşullarında farklı bitki sıklıklarının nohutta (Cicer arietinum L.) verim ve bazı verim öğelerine etkisi. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(1), 73-81.
• Engin, M., Akdağ, C. (1987). Ekim sıklığının Tokat yöresinde üç nohut (C.arietinum L.) çeşidinde verim ve verim unsurlarına etkileri üzerine bir araştırma. C.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 3(1);103-114.
• FAO, (2020). BM Gıda ve Tarım Örgütü, http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC. (Erişim tarihi: 25.07.2020).
• İşlek, M. M. (2016). Nohutta farklı bitki sıklıklarının tane verimi ve bazı tarımsal özellikler üzerine etkileri. (Yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 31 s. Konya.
• Karasu, A. (1991). Nohutta (Cicer arietinum L.) farklı sıra ve aralıklarının bazı tarımsal özellikler üzerine etkisi. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi. Cilt III, Çayır Mera Yem Bitkileri ve Yemeklik Tane Baklagiller, 383-388, Adana.
• Khan, R. U., Ahad, A., Rashid, A., Khan, A. (2001). Chickpea production as influenced by row spacing under rainfed conditions of Dera Ismail Khan. On line Journal of Biological Science, 3: 103-104.
• Kulaz, H., Çiftçi, V. (1999). Van koşullarında bitki sıklığının nohut (Cicer arietinum L.)'ta verim ve verim öğelerine etkisi. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 23(3), 599-601.
• Mart, D. (1993). Bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinde ekim sıklığının verim ve verimle ilgili karakterlere etkilerinin araştırılması. (Yüksek lisans tezi). Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, D. Baş No: 1505, Adana.
• Özdemir, S. Mart, D., Anlarsal, A. E. (1996). Değişik ekim sıklığı uygulamasının üç nohut çeşidine verim ve verim unsurlarına üzerine etkileri. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 11(1), 175-184.
• Pramanik, M. H. R., Khan, M. A. H., Mushi, A. A. A., Sadeque, M. A. (1990). Optimum plant population for chickpea in Bangladesh. Progressive Agriculture. Bangladesh, 1(1), 61-67.
• Sharar, M. S., Ayub, M., Nadeem, M. A., Noori, S. A. (2001). Effect of different row spacingsand seeding densities on the growthand yield of gram (Cicer arietinum L.). Pak. J Agri. Sci. 38(3-4), 51-53.
• Şehirali, S. (1988). Yemeklik Dane Baklagiller. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları 1089, Ders Kitabı: 314. 435 s. Ankara.
• Şehirali, S. Çiftçi, C. Y., Küsmenoğlu, İ., Ünver, S., Yorgancılar, Ö. (1995). Yemeklik baklagiller tüketim projeksiyonları ve üretim hedefleri. IV. Ziraat Mühendisleri Teknik Kongresi. 449-465 s. 9-13 Ocak 1995 Ankara.
• Togay, Y., Togay, N. (2001). Effect of different row space on some agronomic characters in chickpea (Cicer arietinum L.). Ankara University Faculty of Agriculture Journal of Agricultural Science 7(2), 32-35.
• Toğay, N., Toğay, Y., Erman, M., Doğan, Y., Çığ, F. (2005). Kuru ve sulu koşullarda farklı bitki sıklıklarının bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinde verim ve verim öğelerine etkileri. Tarım Bilimleri Dergisi, 11(4), 417-421.
• Tosun, O., Eser, D. (1975a). Nohut (Cicer arietinum L.)’ta ekim sıklığı araştırmaları, I. Ekim sıklığının verim üzerine etkileri. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yıllığı, 25(1), 171-180.
• Tosun, O., Eser, D. (1975b). Nohut (Cicer arietinum L.)’ ta ekim sıklığı araştırmaları, II. Ekim sıklığına göre değişen bitki özellikleri ile verim arasındaki ilişkiler. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yıllığı, 25(1), 1-19.
• TUİK, (2020). Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=104&locale=tr. (Erişim tarihi: 10.10.2020).
• Yaşar, M. (2010). Diyarbakır ekolojik koşullarında bazı nohut (Cicer Arietinum L.) hat ve çeşitlerinin verim ve verim öğelerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. (Yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, Adana.
• Yau, S. K. (2005). Optimal sowing time and seeding rate for winter-sown, rain-fed chickpea in a cool, semi-arid Mediterranean area. Australian Journal of Agricultural Research 56(11), 1227-1233. DOI: 10.1071/AR05074.
• Yücel, D. (2004). Çukurova koşullarında farklı ekim zamanları ve sıklıklarının bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinde verim ve verim ile ilgili özelliklere etkisi üzerine araştırmalar. (Doktora tezi). Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı. 53 s., Adana.