Kredi Karşılıkları ve Teminat Tutarları Tespitinde Sınırda Karbon Düzenlemesi Mekanizması Uygulama Etkisi Model Önerisi: İklim Çarpanı

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 2, 116 - 134, 12.12.2024

Teoman Tağtekin

https://doi.org/10.46520/bddkdergisi.1600263

Öz

Bu çalışmanın amacı, SKDM- Sınırda Karbon Düzenlemesi Mekanizması kapsamında AB’ne ihracat
yapan işletmelerin kredilendirme sürecinde SKDM etkisinin banka kayıtlarına da finansal boyutta
yansıtılması konusunu inceleyip, alternatif çözüm önerisi sunulmasıdır. SKDM uygulaması, AB’ne
ihracat yapan işletmelerin var olan üretim metodolojilerinde değişikliğe gitmelerini zorunlu kılmış, bu
da ilave maliyete sebep olmuştur. SKDM kapsamında AB’ne ihracat yapan işletmelerin kredilendirme
sürecinde SKDM etkisinin banka kayıtlarına da finansal boyutta yansıması daha gerçekçi olacaktır. Bu
durumu teminen, SKDM etkisinin banka nezdinde oluşan kredi teminat ve karşılık hesaplamalarına
yansıtılması, ek bir mali yük gibi görünse de alınan risk karşısında bankayı olası finansal kayıplara
karşı koruyacak ilave kalkan görevi görecektir. SKDM’nın etkisinin bankalarda oluşan kredi teminat
ve karşılık hesaplamalarına yansıtılması ile ilgili farkındalığın henüz tam olarak oluşmadığı, önerilen
düzenlemenin hayata geçmesi ile birlikte oluşan risk karşısında bankaları olası finansal kayıplara
karşı ekstra bir koruma görevi görebileceği öngörülmektedir. Çalışmanın konusu ile ilgili çalışmaya
rastlanılmadığı için bu çalışmanın sektöre ve bu alana katkıda bulunması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

SKDM, Emisyon Ticaret Sistemi, Beklenen Kredi Zararı, Kredi teminat Tutarı

Model Proposal on The Impact of Applying Carbon Border Adjustment Mechanism in Determining Loan Provisions and Collateral Amounts: Climate Multiplier

Öz

Kaynakça

• 1. Acar S., Aşıcı, A.A. ve Yeldan, E. (2022). Potential Effects of the EU’s Carbon Border Adjustment Mechanism on the Turkish Economy. Environment, Development and Sustainability, 24(6), 8162- 8194. https://doi.org/10.1007/s10668-021-01779-1.
• 2. advisense, https://advisense.com/2020/04/24/margins-of-conservatism/, (Erişim tarihi: 27.09.2024).
• 3. Arslan, A. (2022). Beklenen Kredi Zararlarının Ölçümü, Raporlaması ve Uluslararası Muhasebe Standartlarına Uyum Düzeyinin Belirlenmesi: Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama, TBB Yayınları, Yayın no: 348.
• 4. Bahadır, S. (2023). Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Dolu Dizgin Geliyor, https://www. ey.com/tr_tr/tax/sinirda-karbon-duzenleme-mekanizmasi-geliyor, (Erişim tarihi: 10.05.2024).
• 5. bddk.org.tr. (2024). Tfrs9 Uyarınca Beklenen Kredi Zararı Karşılığı Hesaplamasına İlişkin Rehber, (Erişim tarihi: 26.09.2024).
• 6. bigpara.hurriyet.com.tr/haberler/ekonomi-haberleri/turkiyenin-2021-yili-buyumerakamlari-aciklandi_ID1473192/#:~:text=T%C3%BCrkiye%20ekonomisi%2C%202021 %20 y%C4%B1l%C4%B1nda%20y%C3%BCzde,g%C3%B6re%20y%C3%BCzde%2011%2C0%20 artt%C4%B1. (Erişim tarihi: 03.05.2024).
• 7. Borandağ, F., TFRS9 Kapsamında Temerrüt Olasılığının Hesaplanması ve Makroekonomik Model Üzerine Bir Araştırma, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• 8. Böning, J., Di Nino, V. and Folger, T. (2023). Benefits and Costs of the ETS in the EU, a Lesson Learned for the CBAM Design (European Central Bank Working Paper Series No.2764). https:// www.ecb.europa.eu/pub/pdf/scpwps/ecb.wp2764~3ff8cb597b.en.pdf.
• 9. Correa, R., Ai H., Christoph H. and Ugur L. (2022). The Rising Tide Lifts Some Interest Rates: Climate Change, Natural Disasters, And Loan Pricing, International Finance Discussion Papers 1345. Washington: Board of Governors of the Federal Reserve System, https://doi.org/10.17016/ IFDP.2022.1345.
• 10. Çelikkaya, A., (2023).Karbon Fiyatlandırması Seçenekleri ve Tasarım Sorunları. Maliye Araştırmaları Dergisi, 9(1), 01-26
• 11. Çiftçi, H. N. (2021). Bankacılık Sektöründe Kredilerin TFRS-9’a Göre Muhasebeleştirilmesi ve Raporlanması – Beklenen Kredi Zararı. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi. 14 (1), 343-361.
• 12. Demirkan, T. (2022). TFRS 9 Çerçevesinde Beklenen Kredi Zararlarının Ölçülmesi: Türk Bankacılık Sektörü Üzerine Bir Uygulama, TBB Yayınları, Yayın no:345. 132
• 13. Eken, A.A., Yazıcı, D. (2024). Sınırda Karbon Düzenlemesi Mekanizmasının Türkiye’nin AB İhracatına Olası Etkileri. Başkent Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi Dergisi, (8)1, 1-15.
• 14. Ensari, A.E., ve Karahan, G.M. (2023). Sınırda Karbon Düzenleme (SKD) Mekanizması Çerçevesinde Karbon Salınımı Açıklamalarının İncelenmesi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(4), 970–986. http://doi.org/10.25287/ohuiibf.1288775.
• 15. Erkara, E. (2023). Emisyon Ticaret Sistemi ve Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması. https:// lessmaterial.ogu.edu.tr/Storage/lessmaterial/Uploads/ets-skdm-elif-erkara.pdf.
• 16. ec.europa.eu. (2023). Carbon Border Adjustment Mechanism: Questions and Answers, https:// ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/qanda_21_3661, (Erişim tarihi: 13.05.2024).
• 17. Gödekmerdan, E., Baştabak, B., & Sarptaş, H. (2023). Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması ve Türkiye’de Tarımın Geleceği: Fermente Gübre, Kompost Ve Biyoçar Perspektifi. Yeşil Ekonomi Araştırmacılar Konferansı.
• 18. Gökgöz, A. (2019). TFRS 9 Finansal Araçlar Standardı Çerçevesinde Ticari Alacaklara İlişkin Beklenen Kredi Zararlarının Tespiti ve Muhasebeleştirilmesi, Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies, 5/2, 163-178, DOI: 10.32602/jafas.2019.26.
• 19. Gültekin, R. (2022). Avrupa Birliği Sınırda Karbon Düzenlemesi ve Türkiye Açısından Bir Değerlendirme. Balkan & Near Eastern Journal of Social Sciences (BNEJSS), 8.
• 20. Güngör, N. (2022). Katılım Bankalarında Kredilerden Ayrılan Karşılıkların TFRS9’a Göre Muhasebeleştirilmesi, Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 3(2), 31-54.
• 21. Hakan, T., Karataş, A., Garip, B. ve Glenay,A. (2023). Avrupa Yeşil Mutabakatı 55’e Uyum: Türk Lojistik Sektörü Üzerine İnceleme. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi 22, No.1: 225-55. https:// doi.org/10.32450/aacd.1327083.
• 22. Ivanov, I.T., Mathias S. Kruttli, M.S. and Watugala, S.W. (2023), Banking on Carbon: Corporate Lending and Cap-and-Trade Policy, SSRN: https://ssrn.com/abstract=3650447 or http://dx.doi. org/10.2139/ssrn.3650447.
• 23. iklim.gov.tr, 2023, TÜİK Ulusal Sera Gazı Emisyon Envanteri Yayınlandı, https://iklim.gov.tr/ tuik-ulusal-sera-gazi-emisyon-envanteri-yayinlandi-haber-1122#:~:text=2023%20Sera%20 Gaz%C4%B1%20Emisyon%20Envanteri,y%C3%BCzde%207%2C7%20art%C4%B1%C5%9F%20 g%C3%B6stermi%C5%9Ftir., (Erişim tarihi: 02.05.2024).
• 24. İmer Ertunga, E. ve Seyhun, Ö. K. (2022). Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması ve Türkiye’nin İhracatına Olası Etkileri. Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 13(1), https://doi.org/10.18354/ esam.1119230.
• 25. ismmmo–İstanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavirler Odası, Mevzuat, https://ismmmo.org.tr/ Mevzuat/I-Muhasebenin-Temel-Kavramlari, (Erişim tarihi: 29.09.2024).
• 26. Karakaya, E., Akkoyun, G. ve Hiçyılmaz, B. (2023). Sera Gazı Emisyonu Azaltımı İçin Karbonun Fiyatlanması: Karbon Vergisi Mi Emisyon Ticareti Mi?, Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 8(4): 813-841.
• 27. Karakurt, D.I. (2024), AB Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Sunumu, T.C. Ticaret Bakanlığı, https://ticaret.gov.tr/data/66040b6613b876cad0db94ae/Ticaret%20 Bakanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20SKDM%20Sunumu_25032024.pdf, (Erişim tarihi: 02.05.2024).
• 28. Kılınç, M. (2023). AB Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM) dış ticaretimizi nasıl etkileyecek?, https://www.ey.com/tr_tr/financial-services/cbam-dis-ticaretimizi-nasil-etkileyecek, (Erişim tarihi: 10.05.2024).
• 29. Özsoy, C. E., (2022). Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması: Türkiye İçin Yeni Bir Risk mi Fırsat mı?, VI. Anadolu International Conference on Economics, Eskişehir, Turkey.
• 30. Sabyrbekov, R. and Overland, I. (2024). Small and Large Friends of The EU's Carbon Border Adjustment Mechanism: Which non-EU Countries are Likely to Support it?, Energy Strategy Reviews, Volume 51, 101303, ISSN 2211-467X, https://doi.org/10.1016/j.esr.2024.101303.
• 31. Saygılı, E., Gören Yargı, S. ve Mengi, P. (2021). TFRS9 Finansal Araçlar Standardının Türkiye’de Faaliyette Bulunan Mevduat Bankalarının Beklenen Kredi Zararları Üzerine Etkileri, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 44, Denizli, ss. 371-391.
• 32. sustainablefuture.com.tr, (2023)a. Potential Impact of the Carbon Border Adjustment Mechanism on the Turkish Economy, https://sustainablefuture.com.tr/wp-content/uploads/2023/08/SKDM_ Turkiye-Etkileri_SustainableFuture.pdf, (Erişim tarihi: 10.05.2024).
• 33. sustainablefuture.com.tr, (2023)b. Karbon Fiyatlandırması Durum ve Trendleri 2023 Yayınlandı. 34. https://sustainablefuture.com.tr/karbon-fiyatlandirmasi-durum-ve-trendleri-2023-yayinlandi/, (Erişim tarihi: 15.05.2024).
• 35. ticaret.gov.tr, AB SKDM Bilgi Notu, T.C. Ticaret Bakanlığı, https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/yesilmutabakat/ab-sinirda-karbon-duzenleme-mekanizmasi/ab-skdm-bilgi-notu, (Erişim tarihi: 15.05.2024).
• 36. Tuik.gov.tr, Sera Gazı Emisyon İstatistikleri, 1990-2021, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=SeraGazi-Emisyon-Istatistikleri-1990-2021-49672, (Erişim tarihi: 07.05.2024)
• 37. Tusiad, (2020). Ekonomik Göstergeler Merceğinden Yeni İklim Rejimi Raporu.