İslam Eğitim Düşüncesinde İbn Sahnûn’un Perspektifinden Öğretmenlik Mesleği

Year 2024, , 2964 - 2986, 21.12.2024

Volkan Demirbağ Yusuf Bahri Gündoğdu

https://doi.org/10.35675/befdergi.1521888

Abstract

Bu çalışmanın amacı, İslam eğitim düşüncesinin öğretmenliğe bakışını 9. asır Kuzey Afrika âlimlerinden İbn Sahnûn örneği üzerinden ortaya koymaktır. Bu doğrultuda çalışmanın ana materyali olan “Âdâbu’l-muallimîn”den hareketle öğretmenlik mesleği ele alınmıştır. Nitel araştırma şeklinde tasarlanan bu çalışma doküman analizi yöntemine dayalı olarak hazırlanmıştır. Elde edilen bulgular öğretmenliğin usul ve esaslarının, öğretmenlerin görev ve sorumluluklarının, hizmetin gereğinden dolayı haklarının neler olduğunu göstermektedir. Eğitimde belli bir müfredatın takip edildiği, ders planı ve çalışma takvimi niteliğinde bir planlamanın izlendiği, sınıf yönetimi ve disipline dair önemli bilgiler verildiği görülmüştür. Ayrıca fonksiyonları yönüyle benzer yönleri olan öğretim strateji, yöntem ve tekniklerin kullanıldığı saptanmıştır. Eğitimde ders araç-gereçleri ve bunların kullanımına dair bilgiler verildiği anlaşılmıştır. Öğretmenlikte karşılaşılan meselelerin hukuki ve pedagojik bağlamda ele alındığı görülmüştür. Bu itibarla eser alana dair hukuki metinlerin ilk örneklerinin oluşumuna, mesleğin gelişimine, öğretmen yeterliklerinin belirlenmesinde belli standartların oluşumuna katkı sağlayabilir.

Keywords

Eğitim, İslam eğitim düşüncesi, İbn Sahnûn, öğretmenlik mesleği

Teaching Profession From The Perspective Of Ibn Sahnûn In Islamic Education Thought

Abstract

The aim of this study is to reveal the view of Islamic educational thought on teaching through the example of Ibn Sahnûn, a 9th century North African scholar. In this direction, the teaching profession is discussed based on the main material of the study, ‘Âdâbu'l-muallimîn’. This study, which was designed as qualitative research, was prepared based on document analysis method. The findings obtained show the procedures and principles of teaching, the duties and responsibilities of teachers and their rights. It has been observed that a certain curriculum is followed in education, a planning in the form of lesson plan and work schedule is followed, important information about classroom management and discipline is given. In addition, it was determined that teaching strategies, methods and techniques with similar functions were used. It was understood that information was given on teaching tools and equipment and their use in education. It was seen that the issues encountered in teaching were handled in the legal and pedagogical context. The work may contribute to the formation of the first examples of legal texts in the field, the development of the profession, and the formation of certain standards in determining teacher qualifications.

Keywords

Education, Islamic educational thought, İbn Sahnûn,, Teaching profession

References

• Abdullah, N., Mat, M. Z. A., Najid, N. E. M., Mustaffa, A., & Sawari. (2014). An analysis of Ibn Sahnun's concept of education and ıts relevance to the current educational system: with special reference to adab al-muallimin. Journal of Al-Quran and Tarbiyyah, 1(1), 43-50.
• Ateş, S. (1992). İslam tarihinde ilk pedogojik eserlerden bir örnek: “öğretmen ve öğrenci meseleleri”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(6), 21-44 https://doi.org/10.17120/omuifd.60768
• Bakkal, A. (1999). İbn Sahnûn. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (c. 20, s. 300-302) içinde. Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bayraktar, M. F. (1996). Eğitim ve öğretimin esasları (2. Baskı). İFAV Yayınları.
• Bayraktar, M. F. (2009). Eğitim ve öğretimin esasları (Âdâbu’l-Muallimin) (5. Baskı) Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları
• Bayraktar, M. F. (2016). Muhammed İbn Sahnûn. M. Köylü & A. Koç (Ed.), Klasik İslâm Eğitimcileri (2. Baskı ss. 19-34) içinde. Rağbet Yayınları.
• Bayraktar, O. (2022). Millî eğitim düşüncemiz ve yapılandırmacılık. Eski Yeni Yayınları.
• Berg, B. L., & Lune, H. (2019). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (A. Arı, Çev.). Eğitim Yayınevi.
• Best, J. W., & Kahn, J. V. (2017). Eğitimde araştırma yöntemleri (O. Köksal, Çev.). Eğitim Yayınevi.
• Bircan, İ., & Sefunç, M. (2017). Eğitimin yönetsel temelleri. V. Sönmez (Ed.), Eğitimin Bilimine Giriş (14. Baskı, s. 187-214) içinde. Anı Yayıncılık.
• Çakır, M. A. (2017). Eğitimin toplumsal temelleri. V. Sönmez (Ed.), Eğitim Bilimine Giriş (14. Baskı, s. 233-264) içinde. Anı Yayıncılık.
• Demirbağ, V. (2023). İslam eğitim düşüncesinde öğretmenlik mesleğine bakış: ibn sahnûn örneği (Tez No: 797028) [Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi-Samsun]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Ekici, K. K. (2019). İbn Sahnûn ve Zernuci’ye göre din eğitiminde kullanılacak yöntem ve teknikler. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi, 5(2), 367-412. https://doi.org/10.32955/neu.istem.2019.5.2.05
• El-Gazzâlî, E. H. (2015). Fâtihatü’l-ulûm (H. Zavalsız, Çev.). Bilsam Yayınları.
• El-Mâverdî, E. H. (1982). Edebü’d-dünya ve’d-dîn (islam’da dünya ve din edebi) (A. Akın, Çev.). Temel Neşriyat ve Dağıtım.
• Erden, M. (2005). Öğretmenlik mesleğine giriş (2. Baskı). Epsilon Yayıncılık.
• Fersahoğlu, Y. (2011). İslam eğitimine giriş (1. Baskı). Çamlıca Yayınları.
• Goody, J. (2012). Tarih hırsızlığı (G. Ç. Güven, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Gül, A., & Ay, M. F. (2024). Okul müdürlerine göre imam hatip liselerindeki göçmen öğrencilerin eğitimi. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 24(1), 135-162.
• Gündoğdu, Y. B. (2020). Alak suresinin ilk beş ayetinin eğitimsel değeri ilk vahyin izinde. (1. Baskı). Nobel Yayınları.
• Günther, S. (2005). Advice for teachers the 9th century muslim scholars ıbn saḥnūn and al-jāḥiẓ on pedagogy and didactics. W. Kadı and R. Wıelandt (Ed.) Ideas, images , and methods of portrayal: Insights into Classical Arabic Literature and Islam. (s.150-210). Brill.
• İbn Cemâa, B. (2015). İslâmî gelenekte eğitim ahlâkı (M. Ş. Aydın, Çev.). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• İbn Sahnûn, M. (2009). Eğitim ve öğretimin esasları âdâbu’l-muallimîn (M. F. Bayraktar, Çev.). İFAV Yayınları. Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi (12. Baskı). Nobel Yayınları.
• Kiriş, H. M. (2020). Geçmişten bugüne bir meslek olarak öğretmenlik. A. Güneş (Ed.), Geçmişten Geleceğe Öğretmen ve Öğretmenlik (1. Baskı, s. 15-47) içinde. Otto Mak. Grup Medya Pro. Rek. Yayınları.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (1973). 1739 sayılı milli eğitim temel kanunu, chromeextension:// efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.1739.pdf adresinden 20 Nisan 2023 tarihinde alındı.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2017). Öğretmen mesleği genel yeterlikleri 2017-2023, https://oygm.meb.gov.tr/dosyalar/StPrg/Ogretmenlik_Meslegi_Genel_Yeterlikleri.pdf adresinden 22 Nisan 2023 tarihinde alındı.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2022). Öğretmenlik meslek kanunu, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/02/20220214-1.htm adresinden 26 Nisan 2023 tarihinde alındı.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2023). Güçlü yarınlar için 2023 eğitim vizyonu, https://www.gmka.gov.tr/dokumanlar/yayinlar/2023_Eğitim%20Vizyonu.pdf adresinden 27 Nisan 2023 tarihinde alındı.
• Nazıroğlu, B. (2020). İslam eğitim geleneğinde öğretmenlik (2. Baskı). Nobel Yayınları.
• Oktay, A. (1991). Öğretmenlik mesleği ve öğretmenin nitelikleri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(3), 187-193.
• Sönmez, V. (2017). Eğitimin tarihsel temelleri. V. Sönmez (Ed.), Eğitim Bilimine Giriş (14. Baskı, s. 21-51) içinde. Anı Yayıncılık.
• Şişman, M., & Acat, M. B. (2003). Öğretmenlik uygulaması çalışmalarının öğretmenlik mesleğinin algılanmasındaki etkisi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(13), 235-250.
• Tavukçuoğlu, M. (1997). İbni Sahnûn’un (Ölm. H240/854) abadu’l-muallimin’i üzerine bir çalışma. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(7), 267-287.
• Uludağ, Z. (2020). Eğitim felsefesi bir giriş denemesi (1. Baskı). Nobel Yayınları.