Abstract
Demokrat Parti, iktidarı döneminde Türk Sinemasında daha önce denenmemiş bir büyük projeyi gerçekleştirmeyi planlamıştır. Atatürk’ün hayatını kurmaca bir film ile anlatılmasını içeren proje, sinema vasıtası ile Atatürk’ü ve fikirlerini dünyaya tanıtmayı amaçlamaktadır. Atatürk filmi projesinin fikir babası ve ardındaki irade dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar’dır. Kurmaca bir Atatürk filmi için iki kez girişimde bulunulmuştur. Her iki girişimde de Atatürk filmi projesini gerçekleştirmek için Amerikalılara başvurulmuştur. Bu filmlerinin finansmanını Türkiye Cumhuriyeti Hükumeti karşılayacaktır. Ancak projeler henüz senaryo aşamasında iken feshedilmiştir. Sunulan senaryoların Demokrat Parti iktidarı tarafından beğenilmemesi ve sürekli değişiklik talep edilmesi nedeniyle sözleşmeyi fesheden taraf film yapım şirketleri olmuştur. Bu çalışmada, Demokrat Parti döneminde Amerikalılara yaptırılması planlanan Atatürk filmi projelerinin süreçleri aktarılacak, projelerin akıbetleri ve gerçekleşmeme nedenleri sorgulanacaktır.
References
- Ahmad, Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye 1945-1980, Çev: Ahmet Fethi, Hil Yayınları, İstanbul, 1996.
- Boran, Tunç, Mekân ve Siyaset Bağlamında Anıtkabir, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara, 2011.
- Boran, Tunç, “Türk Sinema Tarihinden İlgi Çekici Bir İddianın İncelenmesi,” Türk Sinema Tarihine Farklı Bakışlar, Detay Yayıncılık, Ankara,2020.
- Cem, Cemil Cahit, “Atatürk Filmi Meselesi,” Bana Sor, Milliyet Gazetesi, 22 Ekim 1955, s.3.
- Çölaşan, Emin, Unutulmayan Söyleşiler, Tarihe Düşülen Notlar, 7.Baskı, Doğan Kitap, İstanbul, Haziran 2006.
- Deniz, Ümit, “Atatürk Filmi Hakkında Halkımız Ne Düşünüyor,” Milliyet Gazetesi, 8 Kasım 1955, s.3.
- Erdem, Erden Eren, “Türkiye-ABD İlişkilerinin Zirve Noktası: Celal Bayar’ın ABD Ziyareti,” Türkiye’nin 1950’li Yılları, İletişim Yayınları, İstanbul, 2016.
- Eroğul, Cem, “Çok Partili Düzenin Kuruluşu 1945- 71,” Geçiş Sürecinde Türkiye, Belge Yayınları, İstanbul, 1992.
- Felek, Burhan, “Küçük Fairbanks,” Hadiseler Arasında Felek, Cumhuriyet Gazetesi, 17 Ağustos 1954, s.3.
- G., C., “Atatürk Filmini biz çevirmeliyiz” Pazar Postası, 10 Kasım 1957, s.3.
- Hakan, Fikret, Türk Sinema Tarihi, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 2012.
- Kakınç, Tarık Dursun, “Sinema Notları,” Pazar Postası, 10 Haziran 1956, s.8-11.
- Kakınç, Tarık Dursun, “Yılan Hikâyesi Atatürk Filmi” Pazar Postası, 10 Kasım 1957, s.3.
- Kakınç, Tarık Dursun, “Atatürk Filminin Tuzu Biberi” Pazar Postası, 6 Temmuz 1958, s.13.
- Koçak, Cemil, “Tek Parti Yönetimi, Kemalizm ve Şeflik Sistemi: Ebedi Şef/Milli Şef,” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt: 2 Kemalizm, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006.
- Onaran, Âlim Şerif, Muhsin Ertuğrul’un Sineması, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1981.
- Özer, N., Amerikan Sinemacılığında Buhran” Yağmur ve Toprak, Sayı:26, Ocak 1951, s.25.
- Özgüç, Agâh, Ansiklopedik Türk Filmleri Sözlüğü, Horizon International, İstanbul, 2012.
- Özgüç, Agâh, Türlerle Türk Sineması, Dünya Kitapları, İstanbul, 2005.
- Özön, Nijat, Türk Sineması Kronolojisi 1895-1966, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 1968.
- Özön, Nijat, Türk Sineması Tarihi, 1896-1960, Artist Yayınları, İstanbul, 1962.
- Refik, Cemal, “Atatürk Filmi,” İstanbul Hayatı, Akşam Gazetesi, 6 Aralık 1955, s.3
- Safa, Peyami, “Bir Okuyucumuzun Haklı Asabiyeti,” Objektif, Milliyet Gazetesi, 12 Temmuz 1955, s.2.
- Scognamillo, Giovanni, Türk Sinema Tarihi, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2010.
- Şener, Erman, Kurtuluş Savaşı ve Sinemamız, Ahmet Sarı Matbaası, İstanbul, 1970.
- Teksoy, Rekin, Sinema Tarihi Cilt:1, Oğlak Yayınları, İstanbul, 2009.
- Ulunay, Refi Cevad, “Mevcud Na Mevcud,” Takvimden Bir Yaprak, Milliyet Gazetesi, 4 Aralık 1954, s.3.
- Ünder, Hasan, “Atatürk İmgesinin Siyasal Yaşamdaki Rolü,” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt: 2 Kemalizm, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006.
- Yalman, Ahmet Emin, Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim 1922-1971, 2. Cilt, Pera Turizm, İstanbul, 1997.
- Yalman, Ahmet Emin, “Atatürk Filmi Müşaviri Vesamet Hanımla Buluşma” Yalman Hollywood’da-8, Vatan Gazetesi, 23 Haziran 1957, s.4.
- Yalman, Ahmet Emin, “Atatürk filminin senaryosunu yazan Chase’in evinde,” Yalman Hollywood’da-9, Vatan Gazetesi, 24 Haziran 1957, s.4.
- Yalman, Ahmet Emin, “Atatürk Filmi Mutlaka Yapılmalı,” Yalman Hollywood’da-10, Vatan Gazetesi, 25 Haziran 1957, s.4.
- Yalman, Ahmet Emin, “Atatürk Filminde Başrolü Kim Oynayacak? ” Yalman Hollywood’da-11, Vatan Gazetesi, 26 Haziran 1957, s.4.
- Yalman, Ahmet Emin, “Glenn Ford,” Yalman Hollywood’da-15, Vatan Gazetesi, 30 Haziran 1957, s.4.
- Yalman, Ahmet Emin, “Atatürk Filmi,” Yalman Amerika’dan Yazıyor-11, Vatan Gazetesi, 20 Mayıs 1958, s.2.
- Zürcher, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, Çev: Yasemin Saner Gönen, İletişim Yayınları, İstanbul, 2007.
Abstract
During the Democrat Party rule, he planned to implement a previously untested project in Turkish Cinema. The project, which involves explaining Atatürk's life with a fictional film, aimed to introduce Atatürk and his ideas to the world through cinema. The idea father of the Ataturk film project and the will behind it was the then President Celal Bayar. Two attempts were made for a fictional Ataturk movie. In both attempts, Americans were consulted to realize the Ataturk film project. The budget of the film will be borne by the Government of the Republic of Turkey. The projects were terminated while still in the scenario stage. Due to the fact that the scenarios presented were not liked by the Democrat Party government and the demand for constant changes, there were film production companies that terminated the contract. In this study, the processes of Atatürk film projects planned to be made by the Americans during the Democratic Party period will be explained, the fate of the projects and the reasons for failure will be questioned.
References
- Ahmad, Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye 1945-1980, Çev: Ahmet Fethi, Hil Yayınları, İstanbul, 1996.
- Boran, Tunç, Mekân ve Siyaset Bağlamında Anıtkabir, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara, 2011.
- Boran, Tunç, “Türk Sinema Tarihinden İlgi Çekici Bir İddianın İncelenmesi,” Türk Sinema Tarihine Farklı Bakışlar, Detay Yayıncılık, Ankara,2020.
- Cem, Cemil Cahit, “Atatürk Filmi Meselesi,” Bana Sor, Milliyet Gazetesi, 22 Ekim 1955, s.3.
- Çölaşan, Emin, Unutulmayan Söyleşiler, Tarihe Düşülen Notlar, 7.Baskı, Doğan Kitap, İstanbul, Haziran 2006.
- Deniz, Ümit, “Atatürk Filmi Hakkında Halkımız Ne Düşünüyor,” Milliyet Gazetesi, 8 Kasım 1955, s.3.
- Erdem, Erden Eren, “Türkiye-ABD İlişkilerinin Zirve Noktası: Celal Bayar’ın ABD Ziyareti,” Türkiye’nin 1950’li Yılları, İletişim Yayınları, İstanbul, 2016.
- Eroğul, Cem, “Çok Partili Düzenin Kuruluşu 1945- 71,” Geçiş Sürecinde Türkiye, Belge Yayınları, İstanbul, 1992.
- Felek, Burhan, “Küçük Fairbanks,” Hadiseler Arasında Felek, Cumhuriyet Gazetesi, 17 Ağustos 1954, s.3.
- G., C., “Atatürk Filmini biz çevirmeliyiz” Pazar Postası, 10 Kasım 1957, s.3.
- Hakan, Fikret, Türk Sinema Tarihi, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 2012.
- Kakınç, Tarık Dursun, “Sinema Notları,” Pazar Postası, 10 Haziran 1956, s.8-11.
- Kakınç, Tarık Dursun, “Yılan Hikâyesi Atatürk Filmi” Pazar Postası, 10 Kasım 1957, s.3.
- Kakınç, Tarık Dursun, “Atatürk Filminin Tuzu Biberi” Pazar Postası, 6 Temmuz 1958, s.13.
- Koçak, Cemil, “Tek Parti Yönetimi, Kemalizm ve Şeflik Sistemi: Ebedi Şef/Milli Şef,” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt: 2 Kemalizm, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006.
- Onaran, Âlim Şerif, Muhsin Ertuğrul’un Sineması, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1981.
- Özer, N., Amerikan Sinemacılığında Buhran” Yağmur ve Toprak, Sayı:26, Ocak 1951, s.25.
- Özgüç, Agâh, Ansiklopedik Türk Filmleri Sözlüğü, Horizon International, İstanbul, 2012.
- Özgüç, Agâh, Türlerle Türk Sineması, Dünya Kitapları, İstanbul, 2005.
- Özön, Nijat, Türk Sineması Kronolojisi 1895-1966, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 1968.
- Özön, Nijat, Türk Sineması Tarihi, 1896-1960, Artist Yayınları, İstanbul, 1962.
- Refik, Cemal, “Atatürk Filmi,” İstanbul Hayatı, Akşam Gazetesi, 6 Aralık 1955, s.3
- Safa, Peyami, “Bir Okuyucumuzun Haklı Asabiyeti,” Objektif, Milliyet Gazetesi, 12 Temmuz 1955, s.2.
- Scognamillo, Giovanni, Türk Sinema Tarihi, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2010.
- Şener, Erman, Kurtuluş Savaşı ve Sinemamız, Ahmet Sarı Matbaası, İstanbul, 1970.
- Teksoy, Rekin, Sinema Tarihi Cilt:1, Oğlak Yayınları, İstanbul, 2009.
- Ulunay, Refi Cevad, “Mevcud Na Mevcud,” Takvimden Bir Yaprak, Milliyet Gazetesi, 4 Aralık 1954, s.3.
- Ünder, Hasan, “Atatürk İmgesinin Siyasal Yaşamdaki Rolü,” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt: 2 Kemalizm, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006.
- Yalman, Ahmet Emin, Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim 1922-1971, 2. Cilt, Pera Turizm, İstanbul, 1997.
- Yalman, Ahmet Emin, “Atatürk Filmi Müşaviri Vesamet Hanımla Buluşma” Yalman Hollywood’da-8, Vatan Gazetesi, 23 Haziran 1957, s.4.
- Yalman, Ahmet Emin, “Atatürk filminin senaryosunu yazan Chase’in evinde,” Yalman Hollywood’da-9, Vatan Gazetesi, 24 Haziran 1957, s.4.
- Yalman, Ahmet Emin, “Atatürk Filmi Mutlaka Yapılmalı,” Yalman Hollywood’da-10, Vatan Gazetesi, 25 Haziran 1957, s.4.
- Yalman, Ahmet Emin, “Atatürk Filminde Başrolü Kim Oynayacak? ” Yalman Hollywood’da-11, Vatan Gazetesi, 26 Haziran 1957, s.4.
- Yalman, Ahmet Emin, “Glenn Ford,” Yalman Hollywood’da-15, Vatan Gazetesi, 30 Haziran 1957, s.4.
- Yalman, Ahmet Emin, “Atatürk Filmi,” Yalman Amerika’dan Yazıyor-11, Vatan Gazetesi, 20 Mayıs 1958, s.2.
- Zürcher, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, Çev: Yasemin Saner Gönen, İletişim Yayınları, İstanbul, 2007.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Publication Date | January 1, 2021 |
| Submission Date | October 17, 2020 |
| Acceptance Date | December 27, 2020 |
| Published in Issue | Year 2021 |