20. YÜZYILIN BAŞLARINDA OSMANLI HAPİSHANELERİ: BARTIN HAPİSHANESİ ÖRNEĞİ

Year 2020, Volume: 2 Issue: 19, 2116 - 2140, 01.01.2020

Recep Arslan

https://doi.org/10.33431/belgi.643792

Cited By: 5

Abstract

İnsanların
değişik nedenlerle özgürlüklerinin kısıtlanması çok eskilere dayanmakla
beraber, modern anlamda hapishane sanayi devrimi ile beraber Avrupa’da ortaya
çıkmıştır. Osmanlı Devleti’nde hapishane, Tanzimat Fermanı sonrası tüm
alanlarda olduğu gibi Avrupalılaşmanın sonucu teşkilatlanmıştır. Osmanlı’da
önceden suçluların cezasının infazı öncesinde bekletildikleri mahbesler vardı.
Tanzimat sonrasında bu yerler suçluların ıslah edildiği hapishanelere
dönüştürülmüştür.  20. yüzyılın
başlarında Bartın’da da bir hapishane vardır. Bu çalışmada 20. yüzyılın
başlarında Liva Hapishanesi düzeyindeki Bartın Hapishanesi’nin fiziki ve sıhhi
durumunun yanı sıra hapishane görevlileri ve mahkûmlar da ele alınmıştır. Çalışma
ile 20. yüzyıl başlarında Osmanlı hapishanelerinin genel durumunu anlatan
çalışmalara küçük de olsa katkı sağlamak hedeflenmiştir.  Çalışmanın hazırlanmasında arşiv belgeleri ve
tetkik eserlerden yararlanılmıştır.

Keywords

Osmanlı, Bartın, Hapishane, Gardiyan

References

• Arşiv Belgeleri
• Dâhiliye Nezareti Mebani-i Emiriye Hapishaneler Müdüriyeti Evrakı (DH.MB.HPS.): 7.95,4; 10.7,1,3; 11.28,1,3,4; 1355.1,3-8; 14.44.1,3-14; 27.21,8; 30.76,1,7; 35.12.1,3,11,12,15,17,18,20; 39.23,1,3; 39.29.1,3; 39.40-1,3; 40.51,1,3-7; 40.23,1,3,4; 40.29.1,3,5,7; 43.45,1-3; 44.23,1,3; 46.15,1; 47.1,1,2,4; 47.45.1,3,4; 51.19,1; 60.65.1,3; 63.3.1,3; 71.24,7; 76.58.1,3; 78.44.1,3; 87.11,1,3; 87.28.19,1-2; 87.64,1-2; 92.26.1-5; 92.47.1,3,5; 97.34.1,3,5,8,10,12; 101.12.1,3,5,6,7,9; 108.42.1,10,12; 109.11,1-6; 114.22,13; 117.27,4; 143.20,1; 143.34,1; 143.88,1; 146.22.1,2; 146.39,1; 147.6,3,5; 149.8,1,2; 155.100,1; 156.74,7; 165.19.1-2.
• Dâhiliye Nezareti Mebani-i Emiriye Hapishaneler Müdüriyeti Müteferrik Evrakı (DH.MB.HPS.M.): 6.26,1,7; 7.95.1-3; 25.34,1-7; 20.40,4; 21.61,4; 36.69.1; 38.53,1-11; 39.37,1; 53.5,1.
• Tetkik Eserler
• Aksu, Ş. (2005). “Otorite- Yaşamalanı İlinkisinde Hapishanenin Yeri”, Hapishane Kitabı, Ed: Emine Gürsoy Naskali- Hilal Oytun Altun, Kitabevi Yayınları, İstanbul, s. 59- 68.
• Bardakoğlu, A. (1997). “Hapis”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, s. 54- 66
• Bilirli, T. (2018). “20. Yüzyılın Başlarında Osmanlı Hapishaneleri: Yozgat Örneği”, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi(SBAD), Kış, 13/2, s. 71- 96.
• Bilirli, T. (2019). “Son Dönem Osmanlı Taşra Hapishaneleri: Tokat Hapishanesi Örneği”, History Studies, 11/3, Haziran 2019, s. 891-913.
• Bozkurt, N. (2012). “ XX. Yüzyıl Başlarında Kütahya Hapishanesi’nin Genel Durumu”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 5 Sayı: 21, Bahar, s. 261- 277.
• Demirkol, K. (Aralık 2012). “II. Meşrutiyet Döneminde Edirne Vilayeti Hapishaneleri”, Sakarya Üniversitesi SBE, Basılmamış Doktora Tezi, Sakarya.
• Develioğlu, F. (2007). “Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lugat”, Yay. Haz: A. S. Güneyçal, Aydın Kitapevi Yayınları, 24. Baskı, Ankara.
• Foucault, M. (2006). “Hapishanenin Doğuşu”, çev: Mehmet Ali Kılıçbay, İmge Kitapevi, Ankara.
• Gönen, Y. S. (2005). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Hapishaneleri İyileştirme Girişimi, 1917 Yılı”, Hapishane Kitabı, Ed: Emine Gürsoy Naskali- Hilal Oytun Altun, Kitabevi Yayınları, İstanbul, s. 173- 181.
• Karaca, A. (2005). “XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Fahişe Hatunlara Uygulanan Cezalar: Hapis ve Sürgün”, Hapishane Kitabı, Ed: Emine Gürsoy Naskali- Hilal Oytun Altun, Kitabevi Yayınları, İstanbul, s. 152- 162.
• Köse O. (2008). “20. Yüzyıl Başları Trabzon Vilayeti’nde Suçlar, Suçlular ve Hapishaneler” İlkadım’dan Cumhuriyet’e Milli Mücadele, Ed. Osman Köse, Samsun İlkadım Belediyesi Kültür Müdürlüğü Yayınları. İstanbul 27- 45.
• O’Brien, P. (1998). “The Prison on the Continenent Europe, 1865-1965”, The Oxford History of the Prison The Practice of Punishment in Western Society, Oxford University Press, New York, s. 178- 201.
• Özçelik, M. (2011). “Mütareke Dönemi’nde Osmanlı Hapishanelerinin Durumu”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 7, Sayı 14, Güz, s. 16- 37.
• Tekin, S. (2008). “Dr. Polliç Bey’in 1918 Tarihli Raporuna Göre Berlin ve Aydın Vilayeti Hapishanelerine Genel Bir Bakış”, OTAM, Sayı 24, s. 205- 222.
• Tekin, S. ve Sevilay Özkes, (2008). “Cumhuriyet Öncesi Türkiye’de Hapishane Sorunu”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, VII/16- 17, 2008 Bahar- Güz, s. 187- 201.
• TEMEL, Mehmet (2009), “XX. Yüzyılın Başlarında Menteşe Sancağı Hapishaneleri”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 26, Konya, s. 109- 136.
• Yıldız, G. (2012). “Mapusâne: Osmanlı Hapishanelerinin Kuruluş Serüveni (1839-1908),” Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Yıldız, Ö. (2015). “Osmanlı Hapishaneleri Üzerine Bir Değerlendirme: Karesi Hapishanesi Örneği”, Akademik Bakış, C. 9, S. 17, Kış 2015, s. 91- 111.