AHMET AĞAOĞLU’NA GÖRE BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI ÖNCESİNDE ULUSLARARASI SİYASET, OSMANLI DEVLETİ VE İSLAM DÜNYASI

Year 2021, Issue: 22, 709 - 722, 01.07.2021

Ali Bilgenoğlu

https://doi.org/10.33431/belgi.884873

Abstract

Özet

Modern dünya tarihinin en önemli dönüm noktalarından biri olan Birinci Dünya Savaşı’nın öncesinde günümüz Ortadoğu coğrafyasının paylaşımı meselesi Büyük Güçler arasındaki en ciddi ihtilaf konularının başında gelmekteydi. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Doğu Sorunu olarak gündemin ilk sıralarına yerleşen bu uluslararası politik mesele sivil-asker devlet adamları kadar son dönem Osmanlı-Türk aydınlarının da en önemli tartışma konularından birisi olmuştur. Özellikle II. Meşrutiyet basınının birbirinden farklı ideolojik yaklaşımlara sahip pek çok yayın organında bu dönemde önemli makaleler yayımlanmış; siyasal yönelimleri farklı bu yayınların ortak noktalarından bir tanesini özelde Osmanlı Devleti’nin, genelde ise İslam dünyasının geleceği konusunda yaşanan endişe oluşturmuştur.
Birinci Dünya Savaşı’na doğru ilerleyen süreçte İslam dünyasının geleceği çerçevesinde Osmanlı Devleti’nin durumu konusunda değerli makaleler kaleme alan düşünürlerden bir tanesi de Ahmet Ağaoğlu’dur. Son dönem Osmanlı düşünce hayatının ve Türk milliyetçiliği fikrinin önde gelen isimlerinden biri olan Ağaoğlu bu süreçte farklı basın organlarında uluslararası siyaset ve Osmanlı Devleti hakkında yazılar kaleme almıştır. Bu çalışmada Ağaoğlu tarafından dönemin önemli yayın organlarından biri olarak öne çıkan Sırat-ı Müstakim’de yayımlanmış olan iki önemli makale merkeze alınmak suretiyle, 1910-1915 yılları arasında aynı dergide yayımlanmış diğer makalelerinden de yararlanarak kendisinin Büyük Güçler, Osmanlı Devleti ve İslam dünyası hakkındaki fikirleri dönemsel olarak ortaya konulmaya çalışılacaktır. Bu bağlamda Ağaoğlu’nun uluslararası ve bölgesel analizleri kadar İslam dünyası, Osmanlı Devleti ve hilafet kurumu merkezli durum tespitleri ve gelecek projeksiyonu hakkındaki yaklaşımı irdelenmeye çalışılacaktır.

Keywords

Ahmet Ağaoğlu, Osmanlı Devleti, II. Meşrutiyet, İslam Dünyası, Büyük Güçler, Sırat-ı Müstakim

THE VIEW OF AHMET AĞAOĞLU ON INTERNATIONAL POLITICS, OTTOMAN EMPIRE AND THE ISLAMIC WORLD BEFORE THE FIRST WORLD WAR

Abstract

The sharing of the present-day Middle East was one of the serious disputes between the Great Powers before the First World War, as one of the most important turning points in the history of the modern world. This international political issue, which had been at the top of the agenda named as the Eastern Question since the second half of the 19th century, had also been one of the leading discussions of the Ottoman-Turkish intellectuals as well as the civil-military statesmen. Within this framework, in the several different media organs during the Second Constitutional Period of the Ottoman Empire, important articles were published on this issue. Despite their different ideological approaches, nearly all these press organs reflected the concern about the future of the Empire and the Islamic World, in common.
Ahmet Ağaoğlu was one of the scholars who wrote significant articles about the situation of the Ottoman Empire within the framework of the future of the Islamic World during the years towards the First World War. As one of the leading names of the late Ottoman intellectual life and the idea of Turkish Nationalism. In this study, by taking two important articles of him that were published in Sırat-ı Müstakim, as one of the most important magazines of the period, to the center, his ideas on the international politics, Ottoman Empire and the Islamic World will try to be analyzed. Within this effort, his other articles in Sırat-ı Müstakim on the same issue between 1910-1915 will also taken into consideration. In this context, not only the regional and the intertational political analysis of Ağaoğlu, but also his evaluations on the state of the Ottomans and his future projection on the Islamic World will also try to be examined.

Keywords

Ahmet Ağaoğlu, Ottoman Empire, The Second Constitutional Period, Islamic World, Great Powers, Sırat-ı Müstakim

References

• Agayev, Ahmed (1326), “Âlem-i İslâm ve Siyâsiyât-ı Umûmiyye”, Sırât-ı Müstâkîm, c: 4, s. 345-347.
• Agayef, Ahmed (1326), “Âlem-i İslâm ve Siyâsiyât-ı Umumiye: Bizim Ta’kib Edeceğimiz Meslek”, Sırât-ı Müstâkîm, c: 4, s. 359-360.
• Agayev, Ahmet (1326) “Türkiye’de Muhâceret Mes’elesi”, Sırât-ı Müstâkîm, c: 4, s. 386-388.
• Agayef, Ahmed (1328), “Âlem-i İslâm ve İngiltere-Almanya”, Sırât-ı Müstâkîm, c: 8, s. 201-202.
• Agayef, Ahmed (1328), “İngiltere ve biz”, Sırât-ı Müstâkîm, c: 8, s. 85-86.
• Agayef, Ahmed (1328), “Âlem-i İslâm’a Umûmî Bir Nazar”, Sırât-ı Müstâkîm, c: 8, s. 41-42.
• Agayef, Ahmed (1328), “Vahîm Günler”, Sırât-ı Müstâkîm, c: 8, 409-410.
• Agayef, Ahmed (1330), “İslam’da Dava-yı Milliyet”, Türk Yurdu, c: 6, s: 10, s. 2320-2329.
• “Müslümanların Livâ-yı Kavmiyyet Değil, Livâ-yı İslâm Etrafında Toplanmaları Vakti Geldi”, Sırât-ı Müstâkîm, c: 13, 25 Kanunievvel 1330 (7 Ocak 1915), s. 72.
• “Vahdet-i İslâmiyye”, Sırât-ı Müstâkîm, c: 13, 5 Şubat 1330 (18 Şubat 1915), s. 118.