THE CYPRUS ISSUE AND RAUF DENKTAŞ’S VISITS TO AYDIN

Year 2025, Issue: 29, 239 - 276, 01.01.2025

Adil Adnan Öztürk

https://doi.org/10.33431/belgi.1562891

Abstract

Cyprus is of geo-strategic importance. After being under Turkish sovereignty for 307 years from 1571 to 1878, the island began to face difficulties for the Turkish Cypriots following its leasing to England in 1878. The primary aim became the annexation of the island to Greece (Enosis). In order to sustain their existence, the Turkish Cypriots organised themselves. Türkiye first viewed Cyprus as an internal issue for England and started to support the Turkish community on the island from 1955 onwards. Starting in 1958, in response to the Greeks’ Enosis idea, the Turkish community on the island and Türkiye adopted the Partition (Taksim) thesis. England sought to share its guarantorship over Cyprus with Greece and Turkey; as a result of a joint decision by the USA, Turkey, and Greece, the "Republic of Cyprus" was established in 1960. However, this joint state effectively ended in 1963. The Greeks increased violent incidents on the island, prompting Türkiye to send two warplanes to the island in 1963 as a warning, which somewhat calmed the situation but did not stop. Indeed, Turkey conducted two Peace Operations in 1974; the island was divided into two regions, and the Turkish Republic of Northern Cyprus (TRNC) was established on November 15, 1983. Despite attempts and negotiations between 1983 and 2003, no solution was reached. Meanwhile, a change in government occurred in Turkey with the 2002 elections, leading to a shift in previous policies regarding Cyprus. The UN’s Annan Plan was presented for a referendum in both parts of the island in 2004; prior to the vote, Rauf Denktaş, who devoted his life to the Cyprus cause, was marginalised and rendered passive in Türkiye and Cyprus. The aim of this study is to explore the history of the Cyprus issue, to identify the points Denktaş emphasised while discussing the issue in Aydın press, and to reveal the demands and attitudes of the parties involved in negotiations from primary sources, as well as how the issue was addressed in the national and local press of Aydın. Denktaş visited Aydın several times, but none of these visits had as much impact as his visit in 2005. During this visit, Denktaş focused on Turkish nationalism and Atatürk, the recognition of the TRNC, why he was labelled as an “intransigent man” as well as on Close Maraş region and the Annan Plan, aiming to raise public awareness by recounting events. He was welcomed with great interest and affection in Aydın, which was also reflected in the press.

Keywords

Rauf Denktaş, Cyprus, TRNC, Annan Plan, Aydın Press.

KIBRIS SORUNU VE RAUF DENKTAŞ’IN AYDIN ZİYARETLERİ

Abstract

Kıbrıs, jeo-stratejik bakımdan önemlidir. Türk egemenliğinde 1571’den 1878’e kadar kaldıktan sonra Ada’nın 1878’de İngiltere’ye kiralanmasıyla Ada’da yaşayan Kıbrıs Türkleri sıkıntı yaşamaya başlamış; Ada’nın Yunanistan’a ilhakı (Enosis) başlıca amaç olmuştur. Kıbrıs Türkleri ise varlıklarını sürdürebilmek için örgütlenmişlerdir. Türkiye, önce Kıbrıs’ı İngiltere’nin bir iç sorunu olarak görmüş ve 1955’ten itibaren Türklere destek vermeye başlamıştır. 1958’den itibaren Rumların Enosis fikrine karşı Ada’daki Türkler ve Türkiye Taksim tezini benimsemiştir. İngiltere Kıbrıs üzerindeki garantörlüğünü Yunanistan ve Türkiye’ye paylaştırmak istemiş; ABD, Türkiye ve Yunanistan’ın ortak kararıyla 1960’da “Kıbrıs Cumhuriyeti” kurulmuştur. Ortak devlet 1963’de fiilen sona ermiştir. Rumlar Ada’da şiddet olaylarını arttırmış ve Türkiye 1963’te Ada’ya ihtar amaçlı iki savaş uçağı göndermiş ve olaylar biraz sakinleşmişse de durmamıştır. Nitekim Türkiye Ada’ya 1974’te iki defa Barış Harekâtı gerçekleştirmiş; Ada iki coğrafi bölgeye ayrılmış ve 15 Kasım 1983’te KKTC kurulmuştur. 1983-2003 arasında girişim ve müzakerelere rağmen çözüm gerçekleşmemiştir. Öte yandan Türkiye’de 2002 seçimleriyle iktidar değişmiştir. Yeni hükümet daha önceki Kıbrıs konusundaki politikalarda değişiklik yapmıştır. BM’nin Annan Metni 2004’te iki kesimde halk oylamasına sunulmuş; oylama öncesinde hayatını Kıbrıs davasına adayan Rauf Denktaş Türkiye ve Kıbrıs’ta pasif hale getirilerek ötekileştirilmiştir. Çalışmanın amacı; Kıbrıs meselesinin tarihçesi; Denktaş’ın Aydın’da meseleyi anlatırken hangi noktalara değindiği; müzakerelerde, tarafların istek ve tavırlarını birincil kaynaktan ortaya çıkarmak ve meselenin ulusal ve Aydın yerel basınında nasıl ele alındığını belirlemektir. Denktaş, Aydın’a birkaç defa gelmiş ancak hiçbiri 2005’teki ziyareti kadar ses getirmemiştir. Bu ziyaretinde Denktaş, TV konuşması ve konferansla daha çok Türk milliyetçiliği ve Atatürk, KKTC’nin tanınması, kendisine neden “uzlaşmaz adam” dendiği, Kapalı Maraş ve Annan Planı üzerinde durmuş ve yaşanılanları anlatarak halkın bilinçlenmesini hedeflemiştir. Denktaş Aydın’da yoğun ilgi ve sevgi ile karşılanmış; bu durum da basına yansımıştır.

Keywords

Rauf Denktaş, Kıbrıs, KKTC, Annan Planı. Aydın Basını.

References

• “KKTC 1. Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş Yarın Aydın’da”, Ses Gazetesi, 25 Kasım 2005.
• “KKTC 1. Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş Aydın’a Geldi”, Aydın Güzelhisar Gazetesi, 28 Kasım 2005.
• “Türk Eğitim-Sen Aydın Şube Başkanı Rıdvan Naci Devli (Mücadele özel)”, Mücadele Gazetesi, 13 Nisan 2004.
• “Aydın’da Denktaş İzdihamı”, Şafak Gazetesi, 28 Kasım 2005.
• “Bir itiraf da Merkel’den: Rumları Almak Bir Hataydı”, Zaman Gazetesi, 7 Temmuz 2007.
• “ABD: Tek Kıbrıs Tanıyoruz”, Milliyet Gazetesi, 23 Şubat 2007.
• “Denktaş: Şehitler, Bu Vatanın Bekçileridir”, Hedef Gazetesi, 28 Kasım 2005.
• “Denktaş’a Aydın’dan Sevgi Seli”, Yeni Kıroba Gazetesi, 28 Kasım 2005.
• “Şehitler ölmez, Vatan Bölünmez”, Flaş Gazetesi, 28 Kasım 2005.
• “Denktaş Aydın’da Kıbrıs’ı Değerlendirdi”, Aydın Gazetesi, 28 Kasım 2005.
• “ABD Kıbrıs’a Üs Kaydırıyor”, Akşam Gazetesi, 13 Aralık 2003.
• “Kıbrıs’a ABD Üssü”, Cumhuriyet Gazetesi, 13 Aralık 2003.
• “Kıbrıs Türk’tür, Türk Kalacak”, Flaş Gazetesi, 28 Kasım 2005.
• “KKTC 1. Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş İki Günlüğüne Aydın’daydı”, Flaş Gazetesi, 28 Kasım 2005.
• “Denktaş: Türkiye Kıbrıs’tan Elini Ayağını Çekmesin”, Star Gazetesi, 22 Mayıs 2024.
• “Kıbrıs’a ABD Üssü”, Cumhuriyet gazetesi, 13.12.2003.
• “ABD Kıbrıs’a Üs Kaydırıyor” Akşam gazetesi, 13.12.2003.
• “Bir itiraf da Merkel’den: “Rumları Almak Bir Hataydı”, Zaman Gazetesi, 07.07.2007.
• Aksoy, Berna (2010), Kıbrıs Sorununun Yunanistan ve Türkiye Dengesinde Çözüm Sürecine AB’nin Etkisi ve Sürecin Sonu Annan Belgesi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Avrupa Birliği Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul.
• Orhun, Fatma Çalık (2018), KKTC Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş'ın Annan Planı Sürecindeki Mücadelesi, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Edirne.
• Durur, Elif Küçük (2011), Kuzey Kıbrıs Türk Basınında Milliyetçilik Söylemi (Referandum Süreci), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• Erdoğan, Hilal (2015), Kıbrıs Meselesinin Türkiye-Avrupa Birliği İlişkilerine Etkileri, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, Uluslararası İlişkiler Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Kâhya, Aycan (2022), Kıbrıs'ta Dondurulmuş Bir Sorun: Kapalı Maraş, Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
• Maral, Bahar (2014), Kıbrıs Sorunu ve Annan Planı Çerçevesinde Türkiye, Yunanistan ve Avrupa Birliği İlişkileri, İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siyaset Çalışmaları Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Saruhan, Ahmet (2020), Aydın’daki Kıbrıs Gazilerinin Gözüyle 1974 Kıbrıs Barış Harekatı Üzerine Sözlü Tarih Çalışması, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Aydın.
• Tuğ, Aydın Zeki (2003), Bütün Yönleriyle Kıbrıs Sorunu ve Denktaş, Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• Afyoncu, Erhan (2001), Kıbrıs Seferi Günlüğü ve Osmanlı Donanmasının Sefer Güzergâhı, İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları.
• Ahmad, Feroz (1994), Demokrasi süresinde Türkiye 1945-1980, Çev. A. Fethi, İstanbul: Hil Yayınevi.
• Akgün, Sibel (2012), “Atatürk Dönemi Türkiye ve Kıbrıs Türk Toplumu İlişkileri (1923-1938)”, The Journal of Academic Social Science Studies, S. 5, s. 1-14.
• Akmaral, Kemal (2004), Akritas Planı ve Kıbrıs, İstanbul: Bilge Karınca Yayınları.
• Aksaygun, Mustafa G. (2000), “Kıbrıs Millî Mücadele Tarihinde Kanlı Noel”, Denktaş’a Armağan, Ed. Y. Cumalıoğlu ve E. Cihangir, İstanbul:Turan Kültür Vakfı Yayınları, s. 44-59.
• Alasya, Halil Fikret (1990), “Tarihi Perspektiften Kıbrıs Meselesi”, Tarihsel Gelişmeler İçinde Türkiye'nin Sorunları Sempozyumu. Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, s. 230-242.
• __________________ (1988), Tarihte Kıbrıs, KKTC: Kıbrıs Türk Kültür Derneği Genel Merkezi Yayınları.
• Altan, Mustafa Haşim (2000), Kıbrıs’ta Rumlaştırma Hareketleri, Ankara: Yeni Avrasya Yayınları.
• An, Ahmet (2003), Kıbrıs Nereye Gidiyor?, (2. baskı). İstanbul: Everest Yayıncılık.
• Armaoğlu, Fahir (1991), 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Kronik Kitap, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Atlı, Cengiz (2014), “İngiliz ve Cumhuriyet Arşiv Belgeleri Işığında 6-7 Eylül Olayları”, Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, S. 9, s. 1183-1197.
• Aydın, Ayşe ve Tuncay, Başak (2014). Türk Mukavemet Teşkilatı İçinde Rauf Denktaş’ın Faaliyetleri. Asia Minor Studies - International Journal of Social Sciences, 2, Rauf Denktaş Özel Sayısı, 42-51.
• Aydın Türk Ocağı Karar Defteri (1995), Karar No: 6, Karar Tarihi 29.05.1995.
• Aydoğdu, Ahmet (2005), Kıbrıs Sorunu Çözüm Arayışları: Annan Planı ve Referandum Süreci, (1. baskı), Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Ayverdi, Semiha (1975), Türk Tarihinde Osmanlı Asırları, İstanbul; Damla Yayınları.
• Bayraktar, Ümmü (2016), “Annan Planı Referandum Sürecinde Rauf Denktaş’ın Ötekileştirilmesi: Yeni Düzen Gazetesi Örneği”, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, S. 42, s. 298-321.
• Boğaç, Ceren (2020), “The process of developing an emotional nexus between the self and uncanny geography: An autoethnography”, Emotion, Space and Society, S. 36, s. 1-8.
• Boston, İdris (2016), “Uzman Röportajları Işığında Kıbrıs Meselesi”, Ed. M. Direkli, Adana: Karahan Kitapevi.
• Bozkurt, İsmail (2001), “Kıbrıs’ın Tarihine Kısa Bir Bakış”, Ed. İrfan Kaya Ülger ve Ertan Efegil, Avrupa Birliği Kıskacında Kıbrıs Meselesi (Bugünü ve Yarını), Ankara: HD Yayıncılık.
• Bölükbaşı, Süha (2001), Kıbrıs Uyuşmazlığı ve Birleşmiş Milletler: 1954-1996 Arası Barışçı Çözümsüzlük, İstanbul: Der Yayınları.
• Cömert, Servet (2004), “Kıbrıs Sorunu, Tarihsel Perspektif ve Annan Planı Eleştirisi”, Kıbrıs ve Geleceği: Ekonomi-Politik Bir Tartışma, Ed. İrfan Kalaycı, İstanbul: Nobel Yayın Dağıtım.
• Craig, Gordon A., ve George, Alexander L. (1997). Güç ve Devlet Yönetimi, Ankara: Dış Politika Enstitüsü Yayınları.
• Çakmak, Fevzi (2011), “Türk Kamuoyunda Kıbrıs Algısı: 1958 yılı Kıbrıs Mitingleri”, II. Uluslararası Kıbrıs Sempozyumu, C. 1, 21-25 Ekim 2010, Ed. Ulvi Keser, Ankara: Kıbrıs Türk Kültür Derneği, ss. 549-567.
• Çakmak, Zafer (2009), Kıbrıs’ta İsyan, Kıbrıs Rumlarının 1931 Enosis İsyanı ve Kıbrıslı Türklere Etkisi, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları.
• Çevikel, Nuri (2006), Kıbrıs: Akdeniz'de bir Osmanlı Adası (1570-1878), İstanbul: Numara Yayın.
• Çiçek, Kemal (1999), “Magosa”, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 27, Ankara: Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
• Denktaş, Rauf R. (26.11.2005) “Türk- Yunan İlişkileri ve Kıbrıs”, (Konferans), Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Kültür ve Spor Salonu.
• Denktaş, Rauf R. (2005), Yeniden 12’ye 5 kala, İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Denktaş, Rauf R. (1986), Seçenekler ve Kıbrıs Türkleri. Lefkoşa: KKTC Enformasyon Dairesi Yayını.
• Dilek, Mehmet Sait (2013), “Paris Barış Konferansı’nda Yunan Talepleri ve Büyük Güçlerin Tutumu”, Karadeniz Araştırmaları, S. 36, s. 31-42.
• Dimitrakis, Panagiotis (2008), “British Intelligence and the Cyprus Insurgency, 1955-1959”, International Journal of Intelligence and Counterlntelligence, 21:2, s. 375-394.
• Erdoğdu, Mehmet Akif (2008), Kıbrıs'ta Osmanlılar, KKTC: Galeri Kültür Yayınları.
• Eroğlu, Hamza (1975), Kıbrıs Uyuşmazlığı ve Kıbrıs Barış Harekâtı, Ankara: Yay Yayınları.
• Eroğlu, Hamza (1976), Kıbrıs Türk Federe Devleti’nin Kuruluşu, Anayasası ve Bağımsızlığı, Ankara: Türk Devrim Kurumu Yayınları.
• Eroğlu, Hamza (2002), “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni Yaratan Tarihi Süreç ve Son Gelişmeler”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S. 54, s. 735-793.
• Erol, Hande (2015), “Bir Siyaset Adamı Olarak Rauf Denktaş’ın Fikirleri”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 18, s. 361-376.
• Esmer, Ahmet Şükrü (1975), “Kıbrıs, Dün, Bugün Yarın ”, İstanbul: Kıbrıs Türk Kültür Derneği Yayınları, Ed. Derviş Manizade, s. 75-83.
• Fırat, Melek (2002), “1945-1960 Yunanistan İle İlişkiler”, Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşı'ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, C. 1, 6. Baskı, Ed. Baskın Oran, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Frech, David (2016), “Fighting EOKA: The British Counter-Insurgency campaıgn on cyprus, 1955-1959”, Journal of the Society for Army Historical Research, Summer 2016, Vol. 94, No: 378, s. 160-162.
• Gazioğlu, Ahmet C. (2000), Direniş Örgütleri, Gençlik Teşkilatı ve Sosyo-Ekonomik Durumu (1958-1960), Ankara: Kıbrıs Araştırma ve Yayın Merkezi.
• Gibbons, Harry Scott (1997), The Genocide Files, London: Charles Bravos Publishers.
• Göktuna, Görkem (2012), “Kıbrıs’ta “İki Eşit Egemen Devlete” Dayalı Çözüm Önerisi Üzerine Bir Değerlendirme”, Dokuz Eylül Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Dergisi, C.:12, Özel sayı, s. 1487-1530.
• Göktürk, Turgay Bülent (2018), Türkiye’nin 1974 Öncesi Kıbrıs Politikası, Vizyonu ve Uygulamaları, 2. Baskı, Gazimagosa: Güneş Yayıncılık.
• Gözügüzelli, Emete (2021), “Uluslararası Hukuk ve Maraş (Varoşa) Vakıfları”, Adalet Dergisi, S. 67, s. 29-75.
• Güler, Emre (2020), “Basında Rauf Denktaş ve Kıbrıs Mücadelesi”, Bayterek Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, 3(2), s. 96-112.
• Gürel, Şükrü Sina (1984), Kıbrıs Tarihi (1878-1960): Kolonyalizm, Ulusçuluk ve Uluslararası Politika, C. 1, Ankara: Kaynak Yayınları.
• Güvenç, Nazım (1984), Kıbrıs Sorunu Yunanistan ve Türkiye, İstanbul: Çağdaş Politika Yayınları.
• Hakeri, Bener Hakkı (1993), Başlangıcından 1878'e Dek Kıbrıs Tarihi, KKTC: Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayını.
• Halaçoğlu, Yusuf (2001), “Osmanlı Döneminde Kıbrıs'ta İskân Politikası”, Dünden bugüne Kıbrıs Meselesi, Ed. A. Ahmetbeyoğlu ve E. Afyoncu, İstanbul: TATAV Yayınları, s. 39-46.
• Halaçoğlu, Yusuf ve Erdoğru, Mehmet Akif (2000), Kıbrıs'ın Alınmasından sonra Ada’ya Yapılan İskânlar ve Kıbrıs Türkleri'nin Menşei, Rauf Denktaş'a Armağan, Ed. Y. Cumalıoğlu ve E. Cihangir, Ankara: Turan Kültür Vakfı Yayınları, s. 208-220.
• Harman, Doğan (Yayın tarihi yok), Emperyalizm, Kıbrıs ve Akel. Lefkoşa: Kıbrıslı Yayınları.
• Hüner, Tuncer (2005), Kıbrıs Sarmalı, Ankara: Ümit Yayıncılık.
• İnalcık, Halil (1997), “A note the population of Cyprus”,.Journal for Cypriot Studies, C. 3(1), s. 17-22.
• İsmail, Sabahattin (1988), Kıbrıs Barış Harekâtı: Nedenleri, Gelişimi, Sonuçları, İstanbul: Kastaş Yayınevi.
• İsmail, Sabahattin (2000), Kıbrıs'ta Yunan Sorunu (1821-2000), Lefkoşa: Akdeniz Haber Ajansları Yayınları.
• İsyar, Ömer Göksel (2013), Karşılaştırmalı Dış Politikalar: Yöntemler, Modeller, Örnekler ve Karşılaştırmalı Türk Dış Politikası, 2. Baskı, Bursa: Dora Yayınları.
• Kabaalioğlu, Haluk (1999), “Greek Cypriot application for EU membership”, Perceptions, IV(3), s. 37-52.
• Kamil, İbrahim ve Güneş, Ümran (2014), “Megali İdea'dan Enasis'e Kıbrıs”, Asia Minor Studies - International Journal of Social Sciences (AMS), 2, Rauf Denktaş Özel Sayısı, s. 174-182.
• Karaca, Erdem (2016), “Birinci Dünya Savaşı’nda Kıbrıs: İlhak ve İşgal Sürecinin Neve Frei Presse’de (Viyana) Takdimi”, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: IX, Sayı:2, 2016, s. 93-96.
• Keser, Ulvi (2002), “Bayrak Radyosu Öncesi Dönemde Kıbrıs’ta Var Oluş Mücadelesi ve Laleli Sokağı Radyo İstasyonu”, Atatürk Yolu Dergisi, 70 (2022), s. 264-286.
• Keser, Ulvi ve Özdal, Barış (2014), “Kıbrıs Mücadele Tarihinde Kıbrıs Türk Kurumları Federasyonu ve Rauf Denktaş”, Asia Minor Studies - International Journal of Social Sciences (AMS), 2, Rauf Denktaş Özel Sayısı, s. 128-164.
• Kıbrıs Vakıflar İdaresi’nin Resmi Web sitesi, http://www.evkaf.org/site/sayfa.aspx?pkey=891 (erişim tarihi: 12.04.2024).
• Koç, Süleyman (2005), Dünden Bugüne Kıbrıs Sorunu ve Stratejik Yaklaşımlar, İstanbul: Kültür Sanat Yayıncılık.
• Koday, Zeki (1998), “Kıbrıs’ın Jeopolitik Önemi”, Türk Coğrafya Dergisi, S. 33, s. 419-428. Kütük, Z. (2015), Kıbrıs Adası'nın Türkiye İçin Stratejik Önemi, Derleyen: Gamze Güngörmüş Kona. İstanbul: IQ Kültür ve Sanat
• Manisalı, Erol (2003), Avrupa Kıskacında Kıbrıs. İstanbul: Derin Yayınları.
• Manizade, Derviş (1975), Kıbrıs Dün Bugün Yarın, İstanbul: KTKD İstanbul Bölgesi Yayınları.
• Mendelson, Maurice (2001), Why entry into the European Union would be illegal, London.
• Mıhçıoğu, Emrah (2019), “ KKTC Milli Arşiv Belgeleri Işığında Kıbrıs Adası Türk Azınlığı Kurumunun (KATAK) Kıbrıs Türk Toplumu Yararına Yürüttüğü Faaliyetler (1943-1946)”, VAKANİVÜS-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, S. 4, s. 26-50.
• Mütercimler, Erol (2007), Satılık Ada Kıbrıs, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Neverman, Philip (1940), A short history of Cyprus. Logmans, Londra: Longmans Yayınları.
• Oberling, Pierre (1987), Bellapais'e Giden Yol: Kıbrıslı Türklerin Kuzey Kıbrıs'a Göçü, Çev. M. Erdoğan, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Önsoy, Rıfat (1993). Türk-Yunan İlişkileri Çerçevesinde Kıbrıs Meselesi (1939 sonrası). KKTC Doğu Akdeniz Üniversitesi ve Van Yüzüncü Yıl Üniversiteleri Rektörlükleri Yayınları, 8, 14-34.
• Özdal, Barış., & Akkuş, Mine Ersevinç (2008), “Lozan Barış Antlaşması'nın Ardından Türkiye'ye Gelen Kıbrıs'lı Göçmenler-Mülteciler”, I. Uluslararası Kıbrıs Sempozyumu Bildiri Kitabı, C. 1., Der. U. Keser, Ankara: Kıbrıs Türk Kültür Derneği Yayınları, s. 91-112.
• Özkaleli, Umut (2011), “Annan Planı Öncesinde Kıbrıslı Türklerin Değişen Kimlik Algısı’, ‘Kıbrıs’ta Kimlik ve Değişim Post Annan Sürecinde Ada”, Der. Mehmet Hasgüler ve Murat Özkaleli, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Özmen, Süleyman (2005), Avrasya’nın Kırılma Noktası, İstanbul: IQ Kültür-Sanat Yayıncılık.
• Öztürk, Osman Metin (2003), Stratejik açıdan Doğu Akdeniz ve Kıbrıs, Ankara: Altın Küre Yayınları.
• Sarıca, Murat, Teziç, Erdoğan, Eski, Özer (1975), Kıbrıs Sorunu, İstanbul: Fakülteler Matbaası.
• Serter, Vehbi Zeki (2008), Kıbrıs’ta Rum-Yunan Saldırıları ve Soykırımı, Ankara: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Merkezi Yayınları.
• Sonyel, Selahi (1997), “Historical causes of the Cyprus problem”. E. Doğramacı, W. Honey, G. Konig (Ed.), Proceedings of the first international congress on Cypriot studies. Gazimağusa Eastern Mediterranean University Press.
• Şahin, Haluk (2002), Johnson Mektubu: Türk-ABD İlişkilerini Değiştiren Olayın Perde Arkası, İstanbul: Gendaş Yayınları.
• Şahin, İsmail (2020), “Düşünceden Eyleme EOKA”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, S. 37, s. 21-49.
• Şimşek, Derya Ç. (2015). “Kıbrıs Basınında Türk Mukavemet Teşkilatı Kıbrıs Meselesindeki Rolü (Halkın Sesi,
• Zaman, Bozkurt)”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, S. 10, s. 249-262.
• Tamçelik, Soyalp (1999), “Kıbrıs'ın Siyasi Tarihi İle İlgili Bir Belgenin Değerlendirilmesi”, Belleten, C. LXIII(236), s. 184-190.
• Tamçelik. Soyalp (1995), “Kıbrıs Ada'sının Jeopolitik ve Stratejik Önemi”, Türk Kültürü, C. XXXIII, s. 344-349.
• Tarakçı, Mustafa (2010), Kıbrıs Barış Harekâtı, İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Toluner, Sevin (1977), Kıbrıs Uyuşmazlığı ve Milletlerarası Hukuk, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Toprak, Serap (2011), “1821 Mora İsyanı“. Tarihin Peşinde, S. 6, s. 317-328.
• Tutaman, Ferda Tuncer (2017), “1489-1570 Kıbrıs'ta Venedik Hâkimiyeti”, Tarihte Kıbrıs 1 (İlkçağlardan 1960'a kadar), 1. Baskı, Ed. O. Köse, İstanbul: Akdeniz Karpaz Üniversitesi Yayınları.
• Türkeş, İlkay (2021), “Doğu Akdeniz’de Uyuşmazlık Teşkil Eden Deniz Alanlarında Gerçekleştirilen Hidrokarbon ve Doğalgaz Çalışmalarının Kıbrıs Sorununa Yansıması ile Soruna Getirdiği Yeni Dinamikler”, Euro Politika, S. 11, s. 86-107.
• Tüzünkan, Murat ve Koldaş, Umut (2013). “Hükümranlıktan Annan Planına: Ana Hatlarıyla İngiltere Dış Politikasında Kıbrıs: 1878-2004”, Akademik Ortadoğu, C. 8(1), s. 71-101.
• Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu (2008), Kıbrıs Sorununa Alternatif Açılımlar: Çok Bileşenli Adım Modeli (Rapor No: 08-02).
• Ülger, İrfan Kaya ve Efegil, Ertan (2002), Avrupa Birliği Kıskacında Kıbrıs Meselesi (Bugünü ve Yarını), Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Ünlü, Cemalettin (1981), Kıbrıs’ta Basın Olayı (1878-1981), Ankara: Basın Yayın Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Vatansever, Müge (2012), “Kıbrıs Sorununun Tarihi Gelişimi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 12, Özel Sayı, s. 1487-1530.
• Yellice, Gürhan (2012), “1878’den 1931’e Kıbrıs’ta Enosis Talepleri ve İngiltere’nin Yaklaşımı”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmalar Dergisi, C. XII(24), s. 13-26.
• Yeşilyurt, Süleyman (1956), Bayar Gerçeği, Ankara: Güven Yayıncılık.
• Yusuf, Hüseyin Macit ve Sabahattin İsmail (2002), AB Karen Fogg ve Kıbrıs (AB’nin Türkiye Üzerine Bitmeyen Oyunları), İstanbul: Akdeniz Haber Ajans Yayınları.