İlyada ve Homeros’un Gözüyle Yunan Dini

Yıl 2023, Sayı: Özel Sayı, 61 - 69, 28.02.2023

Baki Burak Acıl

Öz

Bu çalışmanın amacı, Homeros’un İlyada metninde yer alan dinsel yapının izini sürerek dönemin din ve söylem ilişkisini ortaya çıkarmak; dönemin tapınak, sunak gibi kutsal alanlarının metinden doğru izini sürmek olmuştur. İlyada metninin en önemli özelliklerinden birisi savaşa müdahil olan he theos*un varlığıdır. He theos dünyasını ve o dünyanın insanlarla kurduğu ilişkileri daha iyi anlayabilmek için İlyada metni dışında, Hesiodos’un “İşler ve Günler” ve özellikle “Theogonia” adlı eserlerine bakılmıştır. İlyada’da he theos insan şeklinde tasarlanmış olup emreden değil öneren figürler olarak yer almıştır. Aralarındaki güç farkı ve ölümsüzlük özelliği dışında he theos dünyası ile insanlar dünyası arasında herhangi bir farklılık göze çarpmamıştır. Metni oluşturan Troya savaşında gerçekleşen çoğu eylemde he theos’un parmağı olduğu ortaya çıkmış olmasına rağmen sorumluluk hem insanlarda hem de he theos’ta olmuştur. Zira İlyada destanında insanlar he theos karşısında özgür bir şekilde durmuş, insan istenci öne çıkarılmıştır. İlyada metninde, varlık sona erdiğinde, ruh yaşamaya devam etmemiş; ölümden sonra yaşamın çok da önemli olmadığı bir tasavvur göze çarpmıştır. Homeros’un aktardığı varsayılan İlyada destanında aktarılan mitolojik din, insana oldukça yakın, insanı merkeze alan ve çoktanrılı bir dindir. Yaratılan bu dini anlatıyı, sınıfsal olarak üstte yer alan, özgüvenli, imkânlara erişimi olduğu için hayatın sunduklarından fazlasıyla yararlanan bir zümre yaratmıştır.

*Özellikle cinsiyete dayalı bir ayrım yapılmadığı veya başka bir yazardan alıntı yapılmadığı sürece, eril bir ifade olan theos (tanrılar) demek yerine, önüne dişil bir tanım edatı olarak kullanılarak dişilleştirilen Duby & Perrot’nun (2005) önerdiği şekliyle ve daha kapsayıcı olan he theos ifadesi, “erkek tanrılar, kadın tanrıçalar ve varsa na-ikili tanrısallıklar…” yerine kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İlyada, Homeros, yunan dini, he theos, antik yunan, mitoloji

Greek Religion Through The Eyes of the Ilıad and Homeros

Öz

The purpose of this study is to trace the religious structure in the text of Homer's Iliad and to reveal the relationship between religion and discourse of the period; It was to trace the sacred areas of the period such as temples and altars from the text. One of the most important features of the text of the Iliad is the existence of he theos*, who was involved in the war. In order to better understand the world of he theos and the relations of that world with people, Hesiod's works named "Works and Days" and especially "Theogonia" were examined, apart from the text of the Iliad. In the Iliad, he theos is designed as a human being and takes place as suggesting figures, not commanding. Apart from the difference in power and immortality between them, there was no difference between the world of he theos and the world of humans. Although it was revealed that he theos had a hand in most of the actions that took place in the Trojan war that made up the text, the responsibility was on both humans and he theos. Because in the epic of the Iliad, people stood freely against he theos, and the human will was brought to the fore. In the text of the Iliad, when the existence ended, the spirit did not continue to live; a vision in which life after death is not so important has come to the fore. The mythological religion conveyed in the Iliad epic, which is supposed to be transmitted by Homer, is a polytheistic religion that is very close to human, human-centered and polytheistic. This created religious narrative has been created by a class that is at the top, self-confident, and benefiting greatly from what life has to offer because it has access to opportunities.

*As suggested by Duby & Perrot (2005), and the more inclusive he theos, which is feminized by using it as a feminine preposition instead of theos (gods), which is a masculine expression, unless a distinction is made on the basis of gender or quoting from another author. The expression was used instead of “male gods, female goddesses, and if any, non-binary divinities…”.

Anahtar Kelimeler

greek religion, he theos, Iliad, Homer, ancient greece, mythology

Kaynakça

• Akurgal, E. (2019). Anadolu Kültür Tarihi. Ankara: Siyasal Kitap.
• Arslan, A. (2009). İlkçağ Felsefe Tarihi Sokrates Öncesi Yunan Felsefesi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Duby, G., & Perrot, M. (2005). Kadınların Tarihini Yazmak. G. Duby, & M. Perrot içinde, Kadınların Tarihi Ana Tanrıçalardan Hıristiyan Azizelere (s. 9-23). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Eran, Y. (2019). Arkaik Dönem Tapınakları. İstanbul: Ege Yayınları.
• Erhat, A. (1996). İşte İnsan. İstanbul: Adam Yayınları.
• Farnoux, A. (2011). Homeros Ozanlar Ozanı. (O. Türkay, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Freeman, C. (2010). Mısır, Yunan ve Roma Antik Akdeniz Uygarlıkları. (S. K. Angı, Çev.) Ankara: Dost Kitabevi.
• Herodotos. (2010). Tarih. (M. Ökmen, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hesiodos. (2010). Tanrıların Doğuşu & İşler ve Günler. (F. Akderin, Çev.) İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Homeros. (2020). İlyada. (A. Erhat, & A. Kadir, Çev.) İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Jaeger, W. (2011). İlk Yunan Filozoflarında Tanrı Düşüncesi. (G. Ayas, Çev.) İstanbul: İthaki Yayınları.
• Kranz, W. (1994). Antik Felsefe. (S. Baydur, Çev.) İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Latacz, J. (2001). Homeros Batının İlk Ozanı. (D. Ç. Sazcı, Çev.) İstanbul: Homer Kitabevi.
• Levi, P. (1987). Eski Yunan. (N. Erdilek, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Minor, V. H. (2017). Sanat Tarihinin Tarihi. (C. Soydemir, Çev.) İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Thomson, G. (2007). Tarihöncesi Ege. (C. Üster, Çev.) İstanbul: Homer Kitabevi.
• Vernant, J.-P. (1996). Eski Yunan^da Söylen ve Toplum. (M. E. Özcan, Çev.) Ankara: İmge Kitabevi.
• Veyne, P. (2003). Yunanlılar Mitlerine İnanmışlar Mıydı? (M. Alkan, Çev.) Ankara: Dost Kitabevi.