2002 Sonrası Türkiye Ekonomisi

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 154 - 174, 29.11.2024

Melek Tunç , Kerem Karabulut

Öz

Bir ülke ekonomisinin performansı makroekonomik göstergelere göre değerlendirilmektedir. Bu çerçevede, en önemli makroekonomik göstergeler olarak büyüme, enflasyon, işsizlik, döviz kuru, ödemeler dengesi gibi temel göstergelere bakılarak ülkenin ekonomik işleyişinin istikrarlı olup olmadığına ve makroekonomik performansının nasıl olduğuna karar verilir. Makroekonomik istikrar; ülkede fiyat istikrarının sağlanması, döviz kurunda ve faiz oranlarında dalgalanmaların olmaması, bütçe ve ödemeler dengesinin sağlanması gibi hususları içermektedir. Kısaca makroekonomik istikrar; iç ve dış dengenin birlikte sağlanması olarak da ifade edilebilir. Türkiye ekonomisi, Cumhuriyetin ilan edilmesinden bugüne kadar olan süreç içerisinde birçok ekonomik kriz ve buna bağlı olarak belli ekonomik sorunlarla karşılaşmıştır. 2000’li yılların başında görülen krizler (2001-2002) Türkiye ekonomisi üzerinde büyük etkiler meydana getirmiştir. Krizler yeni karar ve tedbirlerin alınmasına sebep olmuştur. Kriz sonrası alınan yeni karar ve tedbirler ile birlikte 2002 yılından itibaren siyasi istikrar sağlanması Türkiye ekonomisinde önemli gelişmeler ortaya çıkarmıştır. Bu doğrultuda çalışmanın amacı, 2002 sonrası Türkiye ekonomisinin günümüze kadar olan süreç içerisindeki makroekonomik gelişimini istatistiki verilerle teorik olarak değerlendirmektir. Çalışma kapsamında 2002-2023 dönemine ilişkin milli gelir, enflasyon, kamu maliyesi, cari işlemler, işsizlik ve benzeri ekonomik göstergelerin verileri dikkate alınmıştır. Türkiye ekonomisi için göstergelerin çoğunluğunun 2002-2023 dönemi sürecinde dalgalı seyir izlediği görülmektedir. Dönem içerisinde yaşanan süreç hem ulusal hem de uluslararası gelişmelerden etkilenmiştir. 2002-2023 aralığında; ulusal düzeyde 2000, 2001 krizlerinin etkileri, 2016 yılında “15 Temmuz Darbe Girişimi” gibi gelişmeler yaşanırken, uluslararası düzeyde ise 2008 yılı Mortgage krizi, 2018 yılı ekonomik krizi ve 2020 yılından itibaren de ‘‘Covid- 19 Salgını’’ nın etkileri görülmüştür. Ekonomik göstergelerin kriz dönemlerinde olumsuz bir seyir izlediği, diğer dönemlerde ise daha istikrarlı bir seyir izlediği görülmektedir. Kısaca, Türkiye ekonomisi 2002-2023 döneminde, makro göstergeler açısından tam istikrarlı bir gelişim gösterememiş; enflasyon, dolar kuru, dış ticaret dengesi, cari açık ve bütçe açığı göstergelerinin dalgalı bir seyir izlediği, 2020 yılı sonrasında milli gelir, kişi başına düşen milli gelir ve işsizlik göstergelerinin olumlu seyir izlediği ifade edilebilir. Bu çalışma ile 2002-2023 döneminde makro ekonomik göstergelerde yaşanan dalgalı seyrin sebep ve sonuçları iktisat teorisine uygun olarak yorumlanmaya ve elde edilen sonuçlara göre öneriler sunulmaya çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Ekonomisi, Makroekonomik Gösterge, Ekonomik istikrar

Kaynakça

• Abdioğlu, Z., ve Albayrak, N. (2018). Genç İşsizlik, Eğitim Ve Ekonomik Büyüme. Global Journal of Economics and Business Studies, 7(13), 8-20.
• Adem, A. M. ve Vuran, B. (2018). Why Does Turkey Have A Chronic Current Account Deficit? Anemprical Analysis. International Journal of Academic Research in Accounting, Finance and Management Sciences, 8(1), 104-118.
• Akgül, I. ve Özdemir, S. (2018). Enflasyon-Faiz Oranı ve Enflasyon-Döviz Kuru İkilemi: GEG Programı Döneminde Türkiye Gerçeği. Ege Academic Review, 18(1).
• Altunöz, U. (2014). Cari Açık Sorununun Temel Nedenleri Ve Sürdürülebilirliği: Türkiye Örneği. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 115-132.
• Apaydın, F. (2018). Türkiye’de İşsizliğin Karakteristiklerinin Karşılaştırmalı Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,(30), 159-200.
• Atasever, G. (2021). Türkiye Ekonomisine Kaldoryan Bakış (1980-2020). İstanbul İktisat Dergisi, 71(1), 59-80.
• Ceylan, R. (2010). Türkiye’de Mali Sürdürülebilirlik Göstergeleri İstikrarlı mı?. Maliye Dergisi, 158, 388-397.
• Çeştepe, H., Bayramoğlu, A. T. ve Sümer, E. (2021). Dış Borçlanma, İktisadi Büyüme, Cari Açık Ve Finansal Gelişme İlişkisi: Türkiye Örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (60), 419-445.
• Çevik, N. K. ve Cural, M. (2013). İç Borçlanma, Dış Borçlanma Ve Ekonomik Büyüme Arasında Nedensellik İlişkisi: 1989-2012 Dönemi Türkiye Örneği. Maliye Dergisi, 165, 115-139.
• Çiçen, Y. B. (2018). 2000’lerde Türkiye Ekonomisi Performansı. Siyaset, Ekonomi Ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 6(5), 73-81.
• Çil, A. B. (2023). Türkiye’de Bütçe Açığının Sürdürülebilirliğinin Çoklu Yapısal Kırılmalı Eşbütünleşme Yöntemi ile Sınanması. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13(1), 231-252.
• Ekonomik Görünüm Şubat- 2024, Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı- Ekonomik Görünüm, 24.05.2024 tarihinde https://ticaret.gov.tr/data/5e18288613b8761dccd355ce/Ekonomik%20G%C3%B6r%C3%BCn%C3%BCm%202024%20%C5%9Eubat/Ekonomik%20G%C3%B6r%C3%BCn%C3%BCm%202024%20%C5%9Eubat.pdf adresinden alındı.
• Erden Özsoy, C. ve Tosunoğlu, B. T. (2017). GSYH’nin Ötesi: Ekonomik Gelişmenin Ölçümünde Alternatif Metrikler. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(1), 285-301.
• Erdoğan, S. ve Bozkurt, H. (2009). Türkiye’de Cari Açığın Belirleyicileri: MGARCH Modelleri İle Bir İnceleme. Maliye Ve Finans Yazıları, 1(84), 135-172.
• Etci, H. Karagöl, V. (2019). Türkiye’de İstihdam ve İşsizlik: 2000-2018. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(14), 58-75.
• EVDS, Kurlar (TCMB), 26.05.2024 tarihinde https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/collapse_2/5868/DataGroup/turkish/bie_rktufey/#collapse_2 adresinden alındı.
• Göktaş, Ö. (2008). Türkiye Ekonomisinde Bütçe Açığının Sürdürülebilirliğinin Analizi. Istanbul University Econometrics and Statistics e-Journal, (8), 45-64.
• hmb.gov.tr, T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı- Merkezi Yönetim Bütçe İstatistikleri ve Bütçe Büyüklükleri Ve Bütçe Gerçekleşmeleri, 27.05.2024 tarihinde https://www.hmb.gov.tr/bumko-butce-buyuklukleri-ve-butce-gerceklesmeleri adresinden alındı.
• hmb.gov.tr1, .C. Hazine ve Maliye Bakanlığı- Ekonomik Göstergeler, 27.05.2024 tarihinde https://www.hmb.gov.tr/bumko-ekonomik-gostergeler adresinden alındı.
• hmb.gov.tr2, Hazine ve Maliye Bakanlığı- İstatistikler, Merkezi Yönetim Borç İstatistikleri, 01.06.2024 tarihinde https://www.hmb.gov.tr/kamu-finansmani-istatistikleri adresinden alındı.
• Kanca, O. C. (2012). Türkiye’de İşsizlik Ve İktisadi Büyüme Arasındaki Nedenselliğin Ampirik Bir Analizi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 1-18.
• Kaya, M. (2016). Türkiye’de Cari Açık Sorunu ve Nedenleri. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(10), 51-75.
• Kıçır, B. (2017). Eğitimli Genç İşsizliği Üzerinden İşsizlik Kaygısına Bir Bakış. Çalışma ve Toplum, 3(54), 1369-1396.
• Konak, A. (2018). Türkiye’de Cari İşlemler Açığın Nedenleri Ve Cari İşlemler Açığı-Dış Ticaret Açığı İlişkisi. Econder International Academic Journal, 2(2), 163-178.
• Peker, O. ve Hotunluoğlu, H. (2010). Türkiye’de Cari Açığın Nedenlerinin Ekonometrik Analiz. Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 23(3), 221-237.
• TCMB- EVDS, Uluslararası Yatırım Pozisyonu, 28.05.2024 tarihinde https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/collapse_18/5003/DataGroup/turkish/bie_uypucay/ adresinden alındı.
• Temel Ekonomik Göstergeler, Hazine ve Maliye Bakanlığı, 27.05.2024 tarihinde https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2023/10/temelekonomikgostergeler-3.pdf adresinden alındı.
• TÜİK, 2022, İşgücü İstatistikleri 2022, 21.04.2024 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-2022-49390 adresinden alındı.
• TÜİKa, İşgücü İstatistikleri/Temel İşgücü Göstergeleri, 20.04.2024 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Istihdam,-Issizlik-ve-Ucret-108 adresinden alındı.
• TÜİKb, Temel işgücü Göstergeleri (15-24 yaş), 20.04.2024 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Istihdam,-Issizlik-ve-Ucret-108 adresinden alındı.
• Uçal, H. (2021). Faiz Dışı Fazla Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği. International Anatolia Academic Online Journal Social Sciences Journal, 7(1), 12-23.
• World Bank, Türkiye, 24.05.2024 tarihinde https://data.worldbank.org/country/turkiye?view=chart adresinden alındı.
• World Bank1, Inflation, consumer prices (annual %) – Türkiye, 25.05.2024 tarihinde https://www.worldbank.org/en/search?q=inflation%2C+turkiye adresinden alındı.
• Yalçınkaya, Ö. ve Aydın, H. İ. (2017). Makroekonomik İstikrarın ve İstikrarsızlığın Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri: G-20 Ülkeleri İçin Bir Panel Veri Analizi 1994-2015. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(4), 91-105.
• Yalçınkaya, Ö., Daştan, M. ve Karabulut, K. (2018). Türkiye Ekonomisinde Cari İşlemler Açığının Sürdürülebilirliği: Dönemsel Ve Yapısal Kırılmalı Bir Zaman Serisi Analizi (1984Q1-2017Q4). Journal of Life Economics, 5(4), 1-22.
• Yıldız, F. (2019). “Türkiye Ekonomisinde Dış Borç, Ekonomik Büyüme ve Cari İşlemler Dengesi İlişkisinin Analizi”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (4): 3416-3438.