OSMANLI’DA DÂD HARFİ TARTIŞMALARI BAĞLAMINDA ALİ B. SÜLEYMAN EL-MANSÛRÎ’NİN YERİ

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 2, 245 - 257, 30.06.2017

Ahmet Gökdemir

Öz

Makalede sırasıyla; dâd (ض) harfine dair genel bilgiler verilecek, el-Mansûrî öncesinde
dâd harfiyle ilgili yazılan eserler, Osmanlı’daki dâd harfiyle alakalı tartışmalar ve eserler
zikredilecek, Ali b. Süleyman el-Mansûrî’nin konuyla ilgili risâleleri ve kendisinden
sonrasına etkisine değinilecektir. Buradaki amaç problemin baştan beri izlediği seyir,
Osmanlı’da almış olduğu hal ve el-Mansûrî’nin tartışmalardaki düşüncelerini ve tepkilerini
ortaya koymak suretiyle kendisinin bu mesele hakkındaki konumunu ve etkisini tespit
etmektir. İncelemeler sonucunda el-Mansûrî’nintelif ettiği eserleri ve yetiştirmiş olduğu
talebeleri vasıtasıyla bu konuda büyük bir etkide bulunduğu sonucuna varılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Dâd Harfi, Osmanlı, Ali b. Süleyman el-Mansûrî, Müşâfehe, İsnad

Kaynakça

• Arslan, Ahmet Turan, “Dâd”, DİA, İstanbul 1993, c. 8, s. 396-397.
• Ateşyürek, Remzi, “Dâd Harfinin Okunuş Özelliği/Muhammed Mar‘aşî’nin (Saçaklızâde) Hayatı ve Eserleri”, Ondokuz Mayıs Üniv. İlahiyat Fak. Dergisi, 2005, sayı: 20-21, s. 238- .252
• Akyüz, Abdullah, Osmanlı Kıraat Âlimleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniv. Sosyal Bilimler Ens., İstanbul 2016.
• Bağdâdî, İsmail b. Muhammed el-Bağdâdî, Hediyyetü’l-ârifîn, Beyrut: Dâr-u İhyâi’t-Turâsi’l- Arabi, ts. Journal of Theology Faculty of Bülent Ecevit University, Vol. 4, No. 2, 2017.
• el-Batalyevsî, Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed b. Sîd el-Batalyevsî, el-Fark beyne’l- ahrufi’l-hamse, (thk.Abdullah Nasır), Dımaşk: Dâru’l-Me’mûnli’t-Türâs, 1984.
• Buhârî, EbûAbdullâh Muhammed b. İsmâîl el-Buharî, el-Câmi‘u’s-sahîh, (thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır), b.y.y: Dâru’n-Necât, h. 1422.
• ed-Dânî, EbûAmr Osman b. Saîd ed-Dânî, el-Fark beyne’d-dâdve’z-zâ fî kitâbillâhiAzze ve Celle, (thk. Hâtim Salih ed-Dâmin), Dımaşk: Dâr’ul-Beşâir, 2007.
• el-Endelüsî, EbûHayyân el-Endelüsî, el-İrtidâfi’l-fark beyne’d-dâdve’z-zâ, (thk.Muhammed Hasan), Bağdat: yy, 1961.
• Ermenekî, Mustafa Hüseynî, Mefâdü’l-feyyâzbi’r-riyâdât, Süleymaniye Ktp.,İbrâhim Efendi, nr. 32.
• Erünsal, İsmail E., “SadreddinzâdeTelhisî Mustafa Efendi ve Cerîdesi-Bir Osmanlı Kadısının Günlüğü”, Yedikıta, 2015.
• Gökdemir, Ahmet, Ali b. Süleyman el-Mansûrî ve Meşhur Mısır Tariki Kurrâları, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Yalova Üniv. Sosyal Bilimler Ens. Yalova 2017.
• Görgün, Hilal, “Mansûre”, DİA, Ankara 2003, c. 28, s. 16.
• Hıfzî, Arif b. İbrahim, el-İzhâr fî turukieimmeti’l-ahyâr, Beyazıt Ktp., Beyazıt, nr. 177.
• İbn Mâlik, Cemâlüddîn Muhammed b. Abdillahİbn Mâlik et-Tâî, el-‘İtimâd fî nezâiri’z-zâve’d- dâd, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1984.
• İbnü’l-Cezerî, Şemsüddîn Muhammed İbnü’l-Hayrİbnü’l-Cezerî, et-Temhîd fi ‘ilmi’t-tecvid, (tahk.Ali Hüseyin el-Bevvâb), Riyad: Mektebetü’l-Mearif, 1985, c. 1.
• el-İşbilî, Ebû Bekir Muhammed el-İşbilî es-Sâbûnî, M‘arifetü’l-fark beyne’d-dâdve’z-zâ,(thk. HâtimSâlihed-Dâmin), Dımaşk: Dâr-u Nînôvî, 2005.
• el-İzmirî, Muhammed b. Mustafa, Risâle fi’d-dâd, Süleymaniye Ktp.,İbrâhim Efendi, nr. 32, vr. 141b-148b.
• Kallek, Cengiz, “İbnĞânim, Nûrüddîn Ali b. Muhammed b. Ali el-Hazreci el-Makdisî”, DİA, İstanbul 1994, c. 19, s. 503-504.
• Karahasanoğlu, Selim, “Osmanlı İmparatorluğu’nda 1730 İsyanına Dair Yeni Bulgular: İsyanın Organizetörlerinden Ayasofya Vaizi İspirîzâdeAhmed Efendi ve Terekesi”, Ankara Üniv. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 2010, sayı: 24, s. 97-128.
• Karsî, Dâvûd b. Muhammed er-Risâletü’l-Fethiyye fî beyânidâdi’l-kat’iyye, Süleymaniye Ktp.,İbrâhim Efendi, nr. 32.
• Kehhâle, Ömer b. Rıdâ, Mu‘cemü’l-müellifîn, Beyrut: Dâr-u İhyai’t-Türâs, ts.
• Konevî, İsmail b. Muhammed, Risâle fi’d-dâdi’s-sahîha, Süleymaniye Ktp., Fatih, nr. 68/10.
• Kurt, Yaşar, “Ca‘berî ve el-Vâdıha fî Tecvîdi’l-Fâtiha”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2012, sayı: 22, s. 153-194.
• Mahmud Efendi, Hidayetü’t-tullâbfi’n-nutkibi’d- dâdalâsebîli’s-savâb, Süleymaniye Ktp.,İbrâhim Efendi, nr. 32/13; Süleymaniye Ktp., Hacı Selim Ağa, nr. 5.
• ...........,Risâle fî îzâhiHidâyeti’t-Tullâb, Süleymaniye Ktp., İbrahim Efendi, nr. 32/14, vr. 174- 186; Süleymaniye Ktp., Hacı Selim Ağa, nr. 5. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 4, Sayı 2, 2017.
• ............, er-Risâletü’l-Mahmûdiyyetü’d-dâdi’l-hâlisa, Süleymaniye Ktp., İbrâhim Efendi, nr. 32.
• el-Mansûrî, Ali b. Süleyman el-Mansûrî,İcâzetnâme, Muhammed b. SuûdÜniv. Ktp.,nr. y.
• ............,İcâzetnâme, Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr. 24.
• Reddü’l-ilhâdfi’n-nutkibi’d-dâd, Süleymaniye Ktp., Hacı Selim Ağa, nr. 626.
• .............,Risâletü’r-reddiyye fî risâlet-i İbnĞanem, Süleymaniye Ktp., Bağdatlı Vehbî, nr. 24.
• Memduhoğlu, Adnan, “Molla MahmudZokaydî ve er-Risâletüfi’d-dâdve’z-zâ”, Siirt Üniv. İlahiyat Fak. Dergisi, 2015, sayı: 2, s. 127-165.
• el-Mevsılî, Ebû Bekir Abdullah b. Ali eş-Şeybânî el-Mevsılî, el-Fark beyne’d-dâdve’z-zâ, (thk. HâtimSâlihed-Dâmin), Dımaşk: Dâr’ul-Beşâir, 2003.
• Muhammed b. Selim, Risâle fî dâdi’s-sahîha, Süleymaniye Ktp.,İbrâhim Efendi, nr. 32. Nesâî, EbûAbdirrahmânAhmed b. Şuayb b. Ali en-Nesâî, es-Sünen, (thk. AbdülfettâhEbûĞudde), Halep: Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1986.
• Sibeveyh, Ebû Beşer Amr b. Osman Sibeveyh, el-Kitâb, (thk.Abdüsselam Muhammed Harun), Kahire:Mektebetü’l-Hanci, 1988, IV. Sürûrî, Süleyman, İcâzetnâme, SüleymaniyeKtp., Galata Mevlevihânesi, nr. 129.
• Veliyyüddîn b. Ali, Risâle fî dâdi’s-sahîha, Süleymaniye Ktp., Fatih, nr. 68.
• y.b.d, Risâle fî beyân-i dâdi’s-sahîha, Süleymaniye Ktp.,İbrâhim Efendi, nr. 32.
• y.b.d, Risâle fî keyfiyyetiedâi’d-dâd, Süleymaniye Ktp., Bağdatlı Vehbî, nr. 10/3.
• Yenişehrî, Şeyhülislâm Abdullah b. Muhammed Yenişehrî, Ma‘rûzât-ı Şeyhülislâm (Abdullah Efendi), Süleymaniye Ktp., Bağdatlı Vehbî, nr. 2054/2.
• Yûsufefendizâde Abdullah Hilmi, Risâle fî harf-i dâdi’s-sahîha, Süleymaniye Ktp., Hamidiye, nr. 1261.
• Yüksel, Ahmet, “Arap Dilinde Me‘âni’l-Hurûf İlmine Dair Literatür Çalışmaları”, EKEV Akademi Dergisi, 2004, sayı: 20, s. 295-306.
• ZiriklîHayruddîn b. Muhammed, el-A‘lâm, b.y.y: Dâru’l-İlim li’l-Melâyîn, 2002, IV.