Kur’ân Hıfzı Hakkında İki Mesele: Hâfızların Şefaat Hakkı ve Hâfızlığın Unutulmasının Vebali

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 421 - 447, 15.12.2020

Abdulvehhab Gözün

https://doi.org/10.33460/beuifd.803500

Cited By: 1

Öz

Allah’ın (c.c.) insanlara doğru yolu göstermek için yeryüzüne indirdiği kitapların sonuncusu ve en kapsamlısı olan Kur’an’ın anlaşılması ve yaşanması asıl hedef olmakla beraber, ezberlenmesi de hiç şüphesiz üstün bir değerdir. Aynı zamanda ilk hâfız olan Hz. Peygamber’den (s.a.v.) itibaren tarih boyunca her nesilde bu fazileti idrak eden nice müslüman Kur’an’ı ezberlemiştir. Günümüze bakıldığında da hem ülkemizde hem de diğer İslâm beldelerinde durumun aynı şekilde devam ettiği görülmektedir. Dünyada şu an sayıları milyonları bulan Kur’an hâfızlarının bulunduğu düşünülmektedir.
Kur’an hâfızlığının bu denli yaygın ve özen gösterilen bir mesele olmasını sağlayan bir çok faktörden biri de hâfızlıkla ilgili Hz. Peygamber’den (s.a.v.) vârid olduğu dile getirilen birtakım hadis rivayetleridir. Tespit edilebildiği kadarıyla bunlardan bir kısmı hâfızlığın faziletine dair olup diğer bir kısmı da hâfızlığın unutulmasının vebaliyle ilgilidir. Birinci grup rivayetler Kur’an’ın ezberlenmesine teşvik ederken; ikinci grupta olanlar ezberlendikten sonra unutulmasının tehlikesine işaret etmektedir. Ancak faziletli olan birçok amelle ilgili sahih rivayetlerin yanısıra bazı aşırı zayıf yahut uydurma rivayetler olduğu gibi Kur’an hâfızlığına dair de birtakım sahih rivayetlerle birlikte aşırı zayıf yahut uydurma rivayetler bulunmaktadır.
Binâenaleyh bu çalışmada belli toplum kesimleri arasında yaygın olarak dile getirilen hâfızların ahirette yakınlarından yetmiş kişiye şefaat edeceklerine ve hâfızlığını unutan kişilerin bazı cezalara maruz kalacağına dair rivayetler sened ve metin tenkidi bağlamında ele alınıp incelenecektir. Böylece insanlara bu konuda doğru bilgi verilmesi amaçlanmaktadır. Sonuç olarak da her faziletli amelde olduğu gibi bu meselede de itimat ve ihticâc edilebilecek rivayetlerin nazar-ı dikkate alınmasının önemine işaret edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Hâfız, Hâfızlık, Şefaat, Unutmak, Vebal

Kaynakça

• Âcurrî, Ebû Bekir Muhammed b. el-Hüseyin b. Abdillah el-Bağdâdî el. eş-Şerî‘a. thk. Abdullah b. Ömer b. Süleyman ed-Dümeycî. 5 Cilt. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1420/1999.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel b. Hilâl b. Esed eş-Şeybânî. Müsned. 6 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları., 1413/1992.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel b. Hilâl b. Esed eş-Şeybânî. ez-Zühd. thk. Muhammed Abdüsselâm Şâhîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1420/1999.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedruddîn Mahmûd b. Ahmed b. Musâ b. Ahmed b. el-Hüseyin el-Ayıntâbî el-. Umdetü’l-Kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyin b. Ali b. Musa el-Horasânî. es-Sünenü’l-kübrâ. Thk. Muhammed Abdulkâdir Atâ. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali b. Musa el-Horasânî el. Şu‘abu’l-îmân. thk. Abdülalî Abdülhamîd Hâmid. 14 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1423/2003.
• Bezzâr, Ebû Bekir Ahmed b. Amr b. Abdilhâlik b. Hallâd b. Ubeydillah el-Atekî el-. el-Müsned: el-Bahru’z-zehhâr. thk. Mahfûzurrahmân Zeynüllah vd. 18 Cilt. Medine: Mektebetü’l-ulûm ve’l-hikem, 1988/2009.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. el-Muğîra el-. ed-Duafâü’s-sağîr. thk. Ebû Abdillah Ahmed b. İbrâhim b. Ebi’l-Ayneyn. b.y: Mektebetü İbn Abbâs, 1426/2005.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. el-Muğîra el-. et-Târîhu’l-evsat. thk. Mahmûd İbrahim Zâyid. 2 Cilt. Halep: Dâru’l-Va‘y, 1397/1977.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. el-Muğîra el-. et-Târîhu’l-kebîr. 8 Cilt. Haydarabâd: Dâiratü’l-Ma‘ârifi’l-Osmâniyye, ts.
• Bûsırî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Ebî Bekir b. İsmail b. Selîm b. Kaymaz b. Osman el-Kinânî el-. İthâfü’l-hîrati’l-mehera bi zevâidi’l-mesânîdi’l-aşere. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhim. 9 Cilt. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1420/1999.
• Bûsırî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Ebî Bekir b. İsmail b. Selîm b. Kaymaz b. Osman el-Kinânî el-. Misbâhu’z-zücâce fî zevâidi İbn Mâce. thk. Muhammed el-Müntekâ el-Küşnâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Arabiyye, 1403.
• Cevzecânî, Ebû İshak İbrâhim b. Yakûb b. İshak es-Sa‘dî el-. Ahvâlü’r-ricâl. thk. Abdülalîm Abdülazîm el-Bestevî. Faysalabâd: Hadis Akademi, ts.
• Çakır, Mesut. Fezâilü’l-Kur’an Hadisleri Çerçevesinde Kur’an’ın Ezberlenmesi ile İlgili Rivayetlerin Tahrîc ve Değerlendirilmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.
• Çakır, Mesut vd. “Hâfızlığı Teşvik Eden Hadisler Üzerine Genel Bir Değerlendirme”. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/9 (2018), 118-140.
• Çelik, Hüseyin. “Kur’an’da Şefaat”. Tokat İlmiyat Dergisi 3/1 (Ocak 2015), 283-313.
• Dağ, Ökkeş. Hz. Peygamber Zamanında Kur’an’ın Ezberlenmesi ve Hâfız Sahabiler. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as. Sünenü Ebî Dâvûd. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Elbânî, Ebû Abdirrahmân Muhammed Nâsıruddîn el-. Daîfu Ebî Dâvûd. 2 Cilt. Kuveyt: Müessesetü Ğırâs, 1423.
• Elbânî, Ebû Abdirrahmân Muhammed Nâsıruddîn el-. Sahîhu Ebî Dâvûd. 7 Cilt. Beyrut: Müessesetü Gırâs li’n-Neşr ve’t-Tevzî ‘, 1423/2002.
• Elbânî, Ebû Abdirrahmân Muhammed Nâsıruddîn b. el-Hâc Nuh b. Necâtî b. Âdem el-. Silsiletü’l-ehâdisi’d-daîfe ve’l-mevzû‘a. 14. Cilt. Riyad: Dâru’l-Ma‘ârif, 1412/1992.
• Fesevî, Ebû Yusuf Yakûb b. Süfyân b. Civân el-Fârisî el-. el-Ma‘rife ve’t-târîh. thk. Ekrem Dıyâ el-Ömerî. 3 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1401/1981.
• Fettenî, Muhammed Tâhir b. Ali es-Sıddîkî el-Hindî el-. Tezkiratü’l-mevzû‘ât. b.y.: İdâratü’t-Tıbâ‘ati’l-Münîriyye, 1343 Firyâbî, Ebû Bekr Ca‘fer b. Muhammed b. el-Hasan b. el-Müstefâd el-. Fedâilü’l-Kur’ân. thk. Yusuf Osman Fadlüllah Cibrîl Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1409/1989.
• Ğumârî, Ebü’l-Feyz Ahmed b. Muhammed b. es-Sıddîk b. Ahmed el-Hasenî el-Ezherî el-. el-Müdâvî li İleli’l-Câmi‘i’s-Sağîr ve Şerhayi’l-Münâvî. 6 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütbâ, 1996.
• Hatîb, Ebû Bekir Ahmed b. Ali b. Sâbit el-Bağdâdî. Târîhu Bağdâd ve Züyûlüh. 24 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417. Hemedânî, Ebû Abdirrahmân Mukbil b. Hâdî b. Mukbil b. Kâide el-Vâdi‘î el-. eş-Şefâ‘a. San‘a: Dâru’l-Âsâr li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1420/1999.
• Herarî, Muhammed el-Emîn b. Abdillah el-Üramî el-Alevî eş-Şâfi‘î el-. el-Kevkebü’l-vehhâc ve’r-ravzu’l-behhâc fî şerhi Sahîhi Müslim b. el-Haccâc. 26 Cilt. Mekke: Dâru’l-Minhâc, 1430/2009.
• Herevî, Ebû Ubeyd el-Kâsım b. Sellâm b. Abdillah el-Bağdâdî el-. Fedâilü’l-Kur’ân. thk. Mervân el-Atıyye vd. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr, 1415/1995.
• Heysemî, Ebü’l-Hasan Nûruddîn Ali b. Ebî Bekir b. Süleymân el-. Mecme‘u’z-zevâid ve menbe‘u’l-fevâid. thk. Husâmüddîn el-Kudüsî. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kudüsî, 1414/1994.
• İbn Adiyy, Ebû Ahmed el-Cürcânî. el-Kâmil fî du‘afâi’r-ricâl. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd – Ali Muhammed Muavvaz. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1997.
• İbn Arrâk, Nûruddîn Ali b. Muhammed b. Ali b. Abdurrahman el-Kinânî. Tenzîhü’ş-şerîati’l-merfû‘a ani’l-ahbâr’iş-şenîati’l-mevzû‘a. thk. Abdulvehhab Abdullatîf – Abdullah Muhammed es-Sıddîk el-Gumârî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1399.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Ali b. Hasan b. Hibetillah. Târîhu Dımaşk. Thk. Amr b. Garâme el-Amrî. 80 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris b. el-Münzir et-Temîmî el-Hanzalî er-Râzî. el-Cerh ve’t-ta‘dîl. Haydarabâd: Dâiratü’l-Ma‘ârifi’l-Osmâniyye, 1371/1952.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fadl Ahmed b. Ali el-Askalânî. Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1379.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed el-Askalânî. Tehzîbü’t-Tehzîb. 12 Cilt. Hindistan: Matba‘atü Dâirati’l-Ma‘ârifi’n-Nizâmiyye, 1326.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed b. Hibbân b. Muâz b. Ma‘bed et-Temîmî el-Büstî ed-Dârimî. el-Mecrûhîn mine’l-muhaddisîn ve’d-duafâi ve’l-metrûkîn. thk. Mahmûd İbrâhim Zâyid. 3 Cilt. Halep: Dâru’l-Va‘y, 1396. İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed b. Hibbân b. Muâz b. Ma‘bed et-Temîmî ed-Dârimî el-Büstî. es-Sikât. 9 Cilt. Haydarabâd: Dâiratü’l-Ma‘ârifi’l-Osmâniyye, 1393/1973.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed ed-Dârimî el-Büstî. Sahîh. Thk. Şuayb el-Arnavut. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1414/1993.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshak en-Neysâbûrî. Sahîh. Thk. Muhammed Mustafa el-Azamî. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-islâmî, ts.
• İbn Kutluboğa, Ebü’l-Fidâ Zeynüddîn Kasım b. Kutluboğa es-Sûdûnî el-Cemâlî el-Hanefî. es-Sikât mimmen lem yeka‘ fi’l-kütübi’s-sitte. thk. Şâdî b. Muhammed b. Sâlim Âl-i Numân. 9 Cilt. San‘â: Mektebetü’n-Numân, 1432/2011.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd. Sünenü İbn Mâce. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• İbn Maîn, Ebû Zekeriyya Yahya b. Maîn b. Avn b. Ziyâd b. Bestâm b. Abdurrahmân el-Mürrî el-Bağdâdî. Târihu İbn Maîn. thk. Ahmed Muhammed Nûr Seyf. Dımaşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs, ts.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Ali er-Ruveyfi‘î el-İfrîkî. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdir, 1414.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillah Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. thk. Muhammed Abdulkâdir Atâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410/1990.
• İbn Şâhîn, Ebû Hafs Ömer b. Ahmed b. Osman b. Ahmed b. Muhammed b. Eyyûb el-Bağdâdî. el-Mühtelef fîhim. thk. Abdurrahîm b. Muhammed b. Ahmed el-Kaşkarî. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1420/1999.
• İbn Şâhîn, Ebû Hafs Ömer b. Ahmed b. Osman b. Ahmed el-Bağdâdî. et-Terğîb fî fezâili’l-‘amâl ve sevâbü zâlik. thk. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmail. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2004.
• İbn Şâhîn, Ebû Hafs Ömer b. Ahmed b. Osmân el-Bağdâdî. Târîhu Esmâi’s-Sikât. thk. Subhî es-Sâmerrâî. Kuveyt: ed-Dâru’s-Selefiyye, 1404/1984.
• İbnü’d-Düreys, Ebû Abdillah Muhammed b. Eyyûb b. Yahyâ el-Becelî er-Râzî. Fedâilü’l-Kur’ân. thk. Gazve Büdeyr Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1408/1987.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasan Ali b. Ebi’l-Kerem Muhammed b. Muhammed İzzüddîn eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-Târîh. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1417/1997.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahman b. Ali b. Muhammed el-Cevzî. el-İlelü’l-mütenâhiye fi’l-ehâdîsi’l-vâhiye. thk. İrşâdü’l-hakk el-Eserî. 2 Cilt. Faysalabâd: İdâratü’l-Ulûmi’l-eseriyye, 1401/1981.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Ali b. Muhammed el-Cevzî. et-Tahkîk fî ehâdîsi’l-hilâf. thk. Müs‘id Abdülhamîd. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• İbnü’l-İmâd, Ebü’l-Fellâh Abdulhayy b. Ahmed b. Muhammed b. el-İmâd el-Akrî el-Hanbelî. Şezerâtü’z-zeheb fî Ahbâri Men Zeheb. thk. Mahmûd el-Arnaût. 11 Cilt. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr, 1406/1986.
• İbnü’l-Kattân, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Abdilmelik el-Kettâmî el-Himyerî el-Fâsî. Beyânü’l-vehm ve’l-îhâm fî Kitâbi’l-Ahkâm. thk. el-Hüseyin Âyet Saîd. 6 Cilt. Riyad: Dâru Taybe, 1418/1997.
• İclî, Ebü’l-Hasan Ahmed b. Abdullah b. Sâlih el-Kûfî el-. Ma‘rifetü’s-Sikât. thk. Abdulalîm Abdulazîm el-Bestevî. Medine: Mektebetü’d-Dâr, 1405/1985.
• İsfahânî, Ebü’l-Kâsım el-Hüseyn b. Muhammed er-Râgıb el-. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’an. thk. Safvân Adnân ed-Dâvîdî Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1412.
• Irâkî, Ebü’l-Fadl Zeynüddîn Abdurrahîm b. el-Hüseyin b. Abdirrahmân el. Tahrîcü ehâdîsi İhyâi ulûmiddîn. 7 Cilt. (Riyad: Dâru’l-Âsıme li’n-Neşr, 1408/1987.
• Kurtubî, Ebû Ömer Yusuf b. Abdillah b. Muhammed b. Abdilberr b. Âsım en-Nemerî el-. Câmi‘u beyâni’l-ilm ve fazlih. thk. Ebü’l-Eşbâl ez-Züheyrî. 2 Cilt. Riyad: Dâru İbni’l-Cevzî, 1414/1994.
• Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yusuf b. Abdurrahmân b. Yusuf el-Kelbî el-. Tehzîbü’l-Kemâl fî Esmâi’r-Ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1400/1980.
• Muhammedî, Ebû Zerr Abdülkâdir b. Mustafa b. Abdirrezzâk el-. eş-Şefâ‘atü fi’l-hadisi’n-nebevî. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1426/2005.
• Mübârekfûrî, Ebü’l-Hasan Ubeydullah b. Muhammed b. Abdisselâm er-Rahmânî el-. Mir‘âtü’l-mefâtîh şerhu Mişkâti’l-mesâbîh 9 Cilt. Vârânasi: İdâratü’l-Buhûsi’l-İlmiyyeti ve’d-Da‘veti ve’l-İftâ, 1404/1984.
• Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdurraûf b. Tâcilârifîn b. Ali b. Zeynilâbidîn el-Haddâdî, el-Kâhirî el-. et-Teysîr bi şerhi’l-Câmi‘i’s-sağîr. 2 Cilt. Riyâd: Mektebetü’l-İmâm eş-Şâfi‘î, 1408/1998.
• Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdurraûf b. Tâcilârifîn b. Ali b. Zeynilâbidîn el-Haddâdî el-Kâhirî el-. Feyzü’l-kadîr şerhu’l-Câmi‘i’s-sağîr. 6 Cilt. Mısır: el-Mektebetü’t-Ticâriyyeti’l-Kübrâ, 1356.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc. Sahîhu Müslim. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları., 1413/1992.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Ali el-Horasânî en-. Fedâilü’l-Kur’ân. thk. Fârûk Hammâde Beyrut: Dâru’s-Sekâfe, 1413/1992.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref en-. el-Ezkâr. thk. Abdulkâdir el-Arnaût. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1414/1994. Özbek, Ömer. “Dünyada Hâfızlık Yöntem Örnekleri”. Bilimname 29/2 (2015), 183-209.
• Sehâvî, Ebü’l-Hasan Alemüddîn Ali b. Muhammed b. Abdissamed el-Mısrî eş-Şâfiî el- Hemedânî es. Cemâlü’l-Kurrâ ve kemâlü’l-İkrâ. thk. Mervân el-Atıyye – Muhsin Harâbe. Dımaşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs, 1418/1997.
• Şahin, Hatice. “Başlangıcından Günümüze Kadar İslam Coğrafyasında Hâfızlık Tedrisatı”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 11/2 (2011), 199-220.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed b. Abdullah el-Yemenî eş-. Neylü’l-Evtâr. thk. I‘sâmüddîn es-Sabâbitî. 8 Cilt. Mısır: Dâru’l-Hadis, 1413/1993.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed b. Eyyüb el-Lahmî. el-Mu’cemu’l-evsat. Thk. Târık b. Ivazıllah b. Muhammed-Abdulmuhsin b. İbrahim el-Hüseynî. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Haremeyn, ts.”
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevra. Sünenü’t-Tirmizî. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Useymîn, Muhammed b. Sâlih b. Muhammed el-. Şerhu Riyâzi’s-sâlihîn. 6 Cilt. Riyad: Dâru’l-Vatan li’n-Neşr, 1426.
• Yılmaz, Mehmet. Kur’an’da Şefaat Kavramı ve Yaygın Şefaat Anlayışıyla Karşılaştırılması. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstütüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2006.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk el-Hüseynî Mürtezâ ez-. Tâcü’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs. 40 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Hidâye, ts.