Niyâzî-i Mısrî’de Ledün İlmi ve Tahsili

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 187 - 207, 15.06.2021

Hatice Dilek Güldütuna

https://doi.org/10.33460/beuifd.886880

Öz

Kehf sûresinin 60-82. âyetleri arasında nakledilen, Niyâzî-i Mısrî’nin eserlerinde önemli yer verdiği Hızır ile Musâ kıssası sûfîler için önemli kavram ve işâretler ihtivâ etmektedir ki bunlardan birisi de Hz. Musâ’nın sefere çıkma sebebi olan ilm-i ledün’dür. İlm-i ledün kavramı kesbî/kitâbî bilginin karşısında Hak tarafından doğrudan ilham olunan ilim türünü ifade eder. İdrak organı akıl değil kalptir. Bu sebeple eğitimi kalbin tezkiyesini, cehd ve gayreti gerektirmektedir. Âyetlerde anlatılan yolculuk ve safhaları, zaman ve mekânın ötesinde mânevî sülûkün safhalarının sembolüdür. Mecma‛u’l-bahreyn, insanda kemâl noktasını anlatır; ilimleri bir bilen, hepsinin ehline hakkını veren ve aralarında barışı ve tevhidi imar etmeye gayret eden kâmil insanın makāmıdır. .

Anahtar Kelimeler

Niyâzî-i Mısrî, ilm-i ledün, seyr ü sülûk, kâmil insan, Mecma‛u’l-Bahreyn

Kaynakça

• Akti, Selahattin „Die Moses-Ḫiḍr-Erzählung im Koran und deren Bedeutung für die sufische Koranexegese“, Journal of Religious Culture 209, 2015, 1-16.
• Aşkar, Mustafa, Niyâzî-i Mısrî: Hayatı, Eserleri, Görüşleri, İstanbul: İnsan Yay. 2004. ______, “Niyâzî-i Mısrî”, DİA, 2007, 33:166-168.
• Ayverdi, Sâmiha; Araz, Nezihe; Erol, Safiye; Huri, Sofi, Ken’ân Rifâî ve Yirminci Asrın Işıǧında Müslümanlık, stanbul: Kubbealtı Neşriyâtı, 2003
• Babinger, Franz, Der Islam XI, Berlin und Leipzig:1921, 1-106.
• ______, „Schejch Bedr er-dīn, der Sohn des Dichters von Simāw“, Der Islam, Band 11, 1921, 1-116.
• ______, “Niyāzī”, Encyclopaedia of Islam, Second Edition, ed. P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel, W.P. Heinrichs.
• Bardakçı, Necmettin, “İsmail Hakkı Bursevî’nin Musa-Hızır Kıssası Yorumunun İlim-Mârifet Uygunluğu Açısından Değerlendirilmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 1998, 5:81-103.
• Bursevî, İsmâil Hakkı, Kitabu'n-Netîce, 2 Cilt, Haz. Ali Namlı-İmdat Yavaş, İstanbul: İnsan Yay. 1997.
• ______, Rûhu'l-Beyân fî Tefsiri'l-Kur'an (I-X), İstanbul 1389.
• Canan, İbrahim, Kütüb-i Sitte Muhtasarı Tercüme ve Şerhi, Ankara: Akçağ, 1995.
• Cebecioğlu, Ethem, „Niyâzî Mısrî’ye Göre Hz. Mûsâ ve Hızır Kıssası: Çocuğun Öldürülmesi“, AKADEMİAR Akademik İslam Araştırmaları Dergisi 1, 2016, 49-78.
• ______, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Ankara: Rehber Yay. 1997.
• Çelebi, Kâtip, Mizânü’l-Hak fî İhtiyâti’l-Ehakk, haz. S. Uludağ ve M. Kara, İstanbul: Marifet Yay. 2001.
• Çınar, Hüseyin İlker, „Klâsik İslâm Müfessirleri eṭ-Ṭaberî (öl. 310/922), ez-Zemaḫşerî (öl. 538/1144) ve er-Râzî (öl. 607/1210)’nin Tefsirleri Işığında Kur’ân’da Hz. Mûsâ’nın Ḫıḍr ile Yolculuğu“, Journal of Religious Culture, 2016, 221.
• ______, „Die Reise des Propheten Moses mit Hidr im Koran : unter Berücksichtigung der Kommentare der klassischen Koranexegeten at-Tabari (gest. 310 H./922), az-Zamahsari (gest. 538 H./1144) und ar-Razi (gest. 607 H./1210)“, Journal of Religious Culture, 2008, 98: 1-18.
• Deladriere, Roger, La Vie Merveilleuse de Dhû-l-Nûn l’Egyptien, Paris: Sinbad 1988.
• Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili: Yeni Mealli Türkçe Tefsir, İstanbul: Ebüzziya Matbaası, 1935.
• Erdoğan, Kenan, Niyâzî-i Mısrî Divanı, Ankara: Akçağ Yay. 1998.
• Friedländer, Israel, “Zur Geschichte der Chadhirlegende”, Archiv für Religionswissenschaft, ed. Richard Wünsch, Leipzig: B. G. Teubner, 1910, XIII:92vd.
• Glock, Irmgard, Niyazi al-Misri, Bonn Üniversitesi Basılmamış Doktora Tezi, 1951.
• Güzel, Abdurrahmahman, “Niyâzî-i Mısrî’nin Gözden Kaçan Bir Eseri: Risâle-i Devriyye”, Türk Kültürü Araştırmaları, XVII-XXI/1-2 (Ankara 1983), 121- 137.
• Halman, M. Talat, İki Denizin Buluştuğu Yer, İstanbul: Nefes Yay. 2018.
• Hammer-Purgstall, Joseph von, Geschichte des Osmanischen Dichtkunst III, Pesth: Conrad Adolph Hartleben’s Verlag, 1837.
• Hucvirî, Ali b. Osman Cüllâbî, Keşfü’l-mahcûb: Hakikat Bilgisi, çev. S. Uludağ, İstanbul: Dergâh Yay. 1996.
• Ibn ‛Arabî, Muhyiddîn: Fusûsu’l-Hikem ve-t-ta‛lîkāt ‛aleyhi, haz. ve şerh A. Afîfî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbu’l-ʿArabî, 1980. ______, Fütûhât-ı Mekkiyye, ҫev. Ekrem Demirli, İstanbul 2006
• Kâşânî, ‛Abdu’r-Rezzâk (Ibn ‛Arabī): Tefsîru’l-Kur’ân el-Kerîm. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-‛İlmiyye, 2011.
• Kelâbâzî, Ebu Bekir, Doğuş Devrinde Tasavvuf, Ta 'arruf, Haz. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergâh Yay. 1992.
• Konuk, Ahmed Avni, Mesnevi-i Şerif Şerhi, haz. M. Tahralı ve Sâfi Arpaguş, İstanbul: Kitabevi 2009. 4 (8), 3716.581
• Meier, Fritz, „Qusayris Tartîb as-sulûk“, Oriens, 1963, XVI:1-14 (Türkçe Tercümesi: Meier, „Kuşeyrî (ö. 465/1072)’nin Tertîbü’s-Sülûk’u“, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, çev. Eyüp Yaka, 2003, IV.10:363-375.
• Mevlânâ, Konularına Göre Açıklamalı Mesnevî Tercümesi, Terc. Şefik Can, İstanbul: Ötüken Yayınevi, 1997.
• Niyâzî-i Mısrî, Dîvân-ı İlâhiyât: Türkçe Şiirler-Sözlük, haz. Hasan Kavruk, Malatya, 2011.
• _______, Mevâidu’l-İrfân, Selim Ağa Hüdâî Efendi Bl. no. 587.
• _______, Mevâidü’l-İrfân ve Avâidu’l-İhsân, çev. S. Ateş, Malatya: İnönü Üniversitesi, ty.
• _______, Risâle-i Hızriyye-i Cedîde, Süleymaniye Ktp. Pertev Paşa no. 261/4.
• _______, Şerh-i Gazel-i Yûnus Emre, Topkapı TY. Kat. H. 303.
• Öngören, Reşat, „Osmanlılar Döneminde Semâ ve Devran Tartışmaları“, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 2010, 25:123-132.
• Ebu Serrac, et-Tusî, el-Luma’, çev: H. Kamil Yılmaz, İstanbul: Altınoluk Yayınları, 1996.
• as-Sülemî, Abdurrahmân, Tasavvufun Ana İlkeleri: Sülemî´nin Risaleleri, çev. S. Ateş, Ankara: Ankara Üniversitesi Basmevi, 1981.
• Şems-i Tebrizî, Makālât, çev. M. Nuri Gencosman, 2 cilt, İstanbul: Hürriyet Yay. 1975.
• al-Tabarī, The History of al-Tabarī: Ta’rīh al-Rusul wa’l-mulūk, terc. ve notlar W. Brinner, State University of New York Press, 1991.
• Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Marifet Yay. 1995.
• Wensinck. A.J., „al-Khaḍir (al-Khiḍr)“, Encyclopedia of Islam, Second Edition, ed. P. Bearman, Th. Bianquis, C.E.Bosworth, E. van Donzel, W.P. Heinrichs. https://referenceworks-brillonline-com.proxy.uskudar.edu.tr/entries/encyclopaedia-of-islam-2/al-khadir-al-khidr-COM_0483?s.num=14&s.f.s2_parent=s.f.cluster.Encyclopaedia+of+Islam&s.q=Khidr
• Ez-Zemahşerî, Maḥmûd b. ʿUmar: el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳ ġavâmiż et-tenzîl ve ʿuyûn el-eḳāvîl fî vucûh et-teʾvîl, Beyrut 1965.