Kur’ân’ın Sosyal Medya Sorumluluğu Bağlamında Yorumlanabilecek Müdahaleleri

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 435 - 456, 15.12.2021

Bayram Ayhan

https://doi.org/10.33460/beuifd.1008863

Cited By: 1

Öz

Teknoloji çağını yaşayan modern insanlar internetten ve sosyal medyadan büyük oranda müstağni kalamamaktadır. Gerek dünya ölçeğinde gerekse toplumumuzda sosyal medya kullanım oranlarına dair veriler vakıayı açıkça ortaya koymaktadır. Makalenin konusu aktüel bir sorun olan sosyal medya sorumluluğunu ve dezenformasyonu Kur’ân’ın nüzul sürecindeki bazı olaylara müdahalesi bağlamında ele almaktır. Günümüzde siyasi veya dini saiklerle sosyal medyada hem kişileri hem de toplumun büyük kitlelerini ilgilendiren konulara dair gerçeği yansıtmayan paylaşımlar kişilerin veya kurumların itibarına kastetmeyi amaçlamaktadır. Yanı sıra mahremiyet ihlalleri yapılmakta ve toplumun ahlaki değer yargıları ve yönelimleri değişime uğramaktadır. Daha da tehlikeli olanı ise toplumda çatışma ortamı meydana getirebilecek provokatif paylaşımlara bilgisiz ve sorumsuzca aracı olunmasıdır. Mezkûr durumların yaşanmaması için bireylerin yapması gereken şey, sosyal medya içeriklerini incelemesi, yetkili kişi ve kurumların onayı ile doğruluğunu teyit ettikten sonra paylaşmasıdır. Bu bağlamda çalışmada Kur’ân’ın gerek bireysel, gerekse toplumsal mağduriyetler oluşturabilecek haberlerin paylaşımı konusundaki yaklaşımı ve bazı dönemlerdeki olaylara müdahalesi ele alınacaktır. Kur’ân nüzul sürecinde kendisine inansın ve inanmasın çok büyük kitlelere aynı anda ulaşabilen ilahi bir metindi. Dolayısıyla Kur’ân bir nevi sosyal medya işlevi gerçekleştirmiş ve bu rolünü de bazı dönemlerde aktif bir şekilde işlevselleştirmiştir. Bunun yanı sıra Kur’ân toplumsal hassasiyetlerin zirvede olduğu dönemde bir bilginin/haberin paylaşımı bağlamında sosyal medya sorumluluğuna dair ana umdeler şeklinde değerlendirilebilecek önemli tespitler ortaya koymuştur. Daha da önemlisi, bazı dönemlerde kirli planlarla toplumu manipüle etmek isteyenlere fırsat vermemiş, olayları en şeffaf yönüyle tavzih etmiştir. Bu bağlamda makalede Kur’ân’ın bu yöndeki müdahaleleri aktüel bir okumaya tabi tutulacak, birey ve toplumların sorumluluklarına dair evrensel mesajları ortaya çıkarılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân, Sosyal Medya, Bireysel ve Toplumsal Sorumluluk, Yalan Haber

Qur’ān’s Interventions Being Commented in the Context of Social Media Ethics

Öz

Modern society living in the age of technology, substantially, cannot stay away from the internet and social media. The data on social media usage rates both in the world and in our society reveal the case clearly. The article subject is on social media ethics and disinformation that are big trouble in the context of the Qur’ānic response to certain incidents that occurred in the revelation period. Nowadays, it aims to be discredited of persons and institutions via postings that do not reflect the reality on political or religious reasons at the social media on issues that concern both individuals and the vast majority of people Besides, that privacy violations are being made and moral values and orientation of society can be changed. Even more dangerous is being made conduce to provocative posts that may create an atmosphere of conflict in society ignorantly and irresponsibly. Privacies violated, on the one hand, moral values and orientation of society corrupted on the other. Even more dangerous is to mediate irresponsibly provocative posts that may cause a chaotic atmosphere in the population. To avoid the aforementioned situations, individuals should review social media content and share it after confirming its accuracy by authorized persons and institutions. In this context, we will examine the Qur’ān’s approach to the spread of news that may create both individual and social grievances and its intervention in the events of some periods. The Qur’ān was a Divine Text that was able to reach simultaneously large majorities in the revelation process, whether they believed in it or not. The Qur’ān, in a sense, performed social media functions and has also actively performed this role in some periods. Besides, that the Qur’ān presents important findings on social media responsibility in the context of news/information sharing at the height of social sensitivities periods. More importantly, in some periods, the Qur’ān has not allowed who wanted to manipulate the society with hostilities and has transparently described the events In this context, in the article, the Qur’ān’s interventions be deeply analysed by further reading, and its universal messages individual and social responsibilities related will be revealed.

Anahtar Kelimeler

Exegesis, Qur'an, Social Media, Individual and Social Responsibility, Fake News

Kaynakça

• Akpınar, M. Raşit. ‘İslam Hukuku Açısından Sosyal Medya’, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 28/3 (2017) 493-509.
• Aksu, Ali. “İfk Hadisesi ve Sonuçlarının İffet Açısından Değerlendirilmesi”, Din ve Hayat: İstanbul Müftülüğü Dergisi, 19/1 (2013), 84-92.
• Algül, Hüseyin. “Mescîd-i Dırâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29/272-273. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Ateş, Süleyman. Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri. 11 Cilt. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1988.
• Begavî, Ebû Muhammed Hasan b. Mesûd. Tefsîru’l-Beġavî: Meâlimu’t-tenzîl. Thk. Muhammed Abdullah en-Nemr. 8 Cilt. Riyad: Dâru Tayyibe li’n-Neşr, 1989.
• Beydâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullāh b. Ömer b. Muhammed. Tefsîru’l-Beydâvî: Envâru’-Tenzîl ve Esrâru’t-te’vîl. Thk. Muhammed Abdurrahman el-Maraşlî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’tTurâsi’l-‘Arabî, 2001.
• Çalık, Nilüfer Sena. “Beden, Mesken ve Bilgi Mahremiyeti Açısından Sosyal Medyadaki Tasarrufların Fıkhî Açıdan Değerlendirilmesi”. Türk Akademik Araştırmalar Dergisi 3/1 (Haziran, 2018), 25-44.
• Çekiç, Sevdegül - Ayengin, Tevhit. “Sosyal Medyadaki Mahremiyet İhlallerinin Bazı Fıkhî Yansımalarına Dair”, Mütefekkir, 8/15 (Haziran 2021), 71-93.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîru’l-ḥadîs: tertibu’s-süver ḥasebe’n-nüzûl. 10 Cilt. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-Arabi, 1383/1964.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf. Tefsîru’l-Baḥri’l-muḥît. Thk. Adil Ahmed Abdulmevcud. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1993.
• Gül, Recep Emin. “Sosyal Medyada Hadis Kullanımı -Facebook ve Twitter Özelinde-“. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 30/2 (Bahar 2016), 163-182.
• Ilgın, Hicran Özlem. “Sosyal Medyada Dezenformasyon ve Halkla İlişkiler İlişkisi”. İletişim Çalışmaları Dergisi, 7/2 (2021), 303-322.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. Tefsîru’t-Taḥrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tunusiyye, 1984.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdullah b. Gālip. el-Muharreru’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-‘Azîz. Thk. Abdusselam Abduşşâfî. 6 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2001.
• Kara, Seyfullah. “İfk Olayının Etkileri ve Olayla İlgili Ortaya Konan Tavırlar”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15/1 (2001) 343-382.
• Kayacı, Eyyüp. “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Sosyal Medyaya İlişkin Tutumlarının İncelenmesi”. Trabzon İlahiyat Dergisi 8/1 (Güz: 2021), 39-74.
• Mâturîdî, Ebû Mansur Muhammed. Tevilâtu ehli’s-sünne: Tefsîru’l-Mâturîdî. thk. Mecdî Basillûm. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2005.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habîb. en-Nüket ve’l-‘uyûn: tefsîru’l-mâverdî. thk. Abdulmaksûd bin Abdurrahîm. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, ts.
• Mevdûdî, Ebu’l-‘Alâ. Tefhimu’l-Ḳur’ân. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 2000.
• Râzî, Fahreddîn. Mefâtîḥu’l-ġayb: tefsîru’r-Râzî. 32 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Fikr Li’t-Tabaa ve’n-Neşr, 1981.
• Sefer, Yavuz. “İlahiyat Fakültesi Öğrencileri Örnekleminde Problemli Sosyal Medya Kullanım Ölçeği Geliştirme: Geçerlik-Güvenirlik Çalışması”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26/44 (Bahar: 2020), 109-124.
• Sıcak, Ahmet Sait. “Sosyal Medyada Kur’ân Kaynaklı Paylaşımlar -Saffât Suresi 25. Ayet Özelinde-”. Modernleşme Sürecinde Müslümanlar. Ankara: Nobel, 2018.
• Suyûtî, Celâleddîn. ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-tefsîri bi’l-me’sûr. Thk. Abdullah bin Abdulmuhsin et-Türkî. 17 Cilt. Kahire: Merkezu Hicr li’l-Buhûs, 2004.
• Şahin, Harun. “Kuran Perspektifinden İnsan Onuru, Mahremiyet ve İfk Hadisesi”, Din Gelenek ve Ahlak Bağlamında Mahremiyet Algıları Sempozyumu (27-29 Mart 2015), 503-515.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. Fetḥu’l-ḳadîr: el-câmiu beyne fenniyyi’r-rivâyeti ve’d-dirâyeti min i’lmi’t-tefsîr. Thk. Abdurrahman Umeyra. 5 Cilt. y.y: Dâru’l-Vefâ, ts.
• Taberî, Ebû Câfer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Ḳur’ân. Thk. Abdullah bin Abdulmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. Kahire: Merkezu’l-Buhûs ve’d-Dirâsâti’l-Arabiye, 2001.
• Tabersî, EbûAli el-Fadl b. Hasan. Mecmeu’l-beyân fî tefsîri’l-Ḳur’ân. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-U‘lûm, 2005.
• Toktay, Yakup - Kırık, Ali Murat. “Sosyal Medyada Dezenformasyon, Manipülasyon ve Propaganda Etkisi: Zeytin Dalı Harekatı Örneği”. Sosyal Bilimler Alanında Akademik Çalışmalar. Ed. Hasan Babacan. Ankara: Gece Kitaplığı, 2020.
• Tûsî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Hasan. et-Tibyân fî tefsîri’l-Kur’ân, thk.Ahmed Habîb el-Âmilî. 10 Cilt. Lübnan: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, ts.
• Vâhidî, Ebu’l-Hasan Muhammed. el-Vasît fî tefsîri’l-Ḳur’âni’l-Mecîd. Thk. Adil Ahmed Abdulmarsud. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1994.
• Yıldız, İbrahim. “Hucurât Sûresinin 6. Âyeti Bağlamında Sosyal Medyadaki Gerçekdışı Haberler”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8/2 (Eylül 2021), 158-182.
• Zemahşerî, Cârullah Ebu’l-Kāsım Muhammed b. Ömer. el-Keşşâf an haḳāiḳi ġavâmidi’t-tenzîli ve ‘uyûni’l-eḳvali fi vucûhi’t-te’vîl. Thk. Adil Ahmed Abdulmevcud. 6 Cilt. Riyad: Mektebetu’l-Abikan, 1998.