Din Görevlilerinin Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Tutumları: Çorum Örneği

Year 2021, Volume: 8 Issue: 2, 457 - 489, 15.12.2021

Nihayet Kübra Kiraz Yakup Çoştu

https://doi.org/10.33460/beuifd.998507

Abstract

Toplumsal cinsiyet, toplumsal olarak belirlenen kadın ve erkek rollerini, sorumluluklarını ifade eden bir kavramdır. Toplumun yapısı, dini algılayış, zaman, etnik yapı, aile yapısı gibi faktörler toplumsal cinsiyet rollerini şekillendirmektedir. Bu makale din ve toplumsal cinsiyet ilişkisini, din görevlilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin algıları üzerinden araştırmayı hedeflemektedir. Araştırma, Çorum İl Müftülüğüne bağlı il merkezi ve merkeze bağlı köylerde görev yapan 527 din görevlisini kapsamaktadır. Araştırmanın verileri, din görevlilerinin sosyo-demografik özelliklerini belirlemeye yönelik anket formu, geçerlik ve güvenirliği 2008 yılında Zeyneloğlu tarafından ortaya konulan ‘Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutum Ölçeği’ kullanılarak elde edilmiştir. Veriler değerlendirilirken iki örneklemin ortalamalarının karşılaştırılmasında Bağımsız Örneklem t-testi, ikiden çok örneklemin ortalamalarının karşılaştırılmasında Tek Yönlü Anova Testi ve çoklu karşılaştırmalar için ise Tukey HSD testi ve tanımlayıcı istatistikler kullanılmıştır. Araştırmada din görevlilerinin Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutum Ölçeği toplam puan ortalamasının 129,92±12,18 olduğu belirlenmiştir. Elde edilen bu sonuç toplumsal cinsiyet rolleri karşısında din görevlilerinin eşitlikçi bir tavır içinde olduklarını göstermektedir. Bunun yanı sıra, elde edilen verilere göre, din görevlilerinin yaş, cinsiyet, eğitim durumu, eşin eğitim durumu, görev türü, görev yeri ve hizmet yılı gibi değişkenlere göre toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarında farklılıklar tespit edilmiştir.

Keywords

Din, Toplumsal Cinsiyet, Din Görevlisi, Kadın, Çorum

Attitudes of Religious Officials towards Gender Roles: The Case of Çorum

Abstract

Gender is a concept that expresses the socially determined roles and responsibilities of men and women. Factors such as the structure of society, religious perception, time, ethnicity and family structure, shape gender roles. This article aims to investigate the relationship between religion and gender through religious officials' perceptions of gender roles. The research includes 527 religious officials working in the provincial centre and villages of the Çorum Provincial office of Mufti. The research data was obtained by the questionnaire form for determining the socio-demographic characteristics of religious officials, the ‘Gender Roles Attitude Scale’, the validity and reliability of which was revealed by Zeyneloglu in 2008. While evaluating the data, the Independent Samples T-Test was used to compare the means of two samples, the One Way ANOVA Test to compare the means of more than two samples and the Tukey HSD test and descriptive statistics were used for multiple comparisons. In the study, it was determined that the total point average of the Gender Roles Attitude Scale of religious officials was 129.92±12.18. This result indicates that religious officials have an egalitarian attitude towards gender roles. Differences in attitudes towards gender roles were determined according to variables such as education level, spouse's education level, job type, place of work and years of service.

Keywords

Religion, Gender, Religious Official, Woman, Çorum

References

• Akdemir, Salih. “Tarih Boyunca ve Kur’an-ı Kerim’de Kadın”. İslamî Araştırmalar 10/4 (1997), 249-258.
• Aksel, Hesna Serra. “Feminist Perspektiften Yahudilik: Bir Yeniden İnşa Girişimi”. Hitit İlahiyat Dergisi 20/1 (2021), 139-166.
• Albayrak, H. Şule. “Kadın Olmak & İslam, Gelenek, Modernlik ve Ötesi”. İstanbul: İz Yayıncılık, 2019.
• Amman, Mehmet Tayfun. “Toplumsal Boyutlarıyla Cinsiyet- Sosyal, Bilimsel Yaklaşımlar-”. Din ve Toplumsal Boyutlarıyla Cinsiyet Tartışmalı İlmi İhtisas Toplantı, (2011), 13-55.
• Aynur, Hatice Şahin. “İslamî Feminizm ve Feminist Kur’ân Okumaları Üzerine Genel Bir Değerlendirme”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 13/1 (2013), 89-122.
• Bekleviç, Arzum Çelik. Bir Üniversite Hastanesi Araştırma Görevlilerinin Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutum Ölçeği ve Çalışma Yaşamında Toplumsal Cinsiyet Rolleri Algısının Değerlendirilmesi. Zonguldak: Bülent Ecevit Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Berktay, Fatmagül. Tarihin Cinsiyeti. İstanbul: Metis Yayınları, 2018.
• Berktay, Fatmagül. Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın. İstanbul: Metis Yayınları, 3. Basım, 2009.
• Bhasin, Kamla. Toplumsal Cinsiyet: Bize Yüklenen Roller. çev. Kader Ay, 2003.
• Burr, Vivien. Gender and Social Psychology. London and New York: Routledge, 1998.
• Butler, Judith. Cinsiyet Belası. çev. Başak Ertür. Metis Yayınları, 4. Basım, 2014.
• Connell, Robert William. Toplumsal Cinsiyet ve İktidar. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1998.
• Çaviş, Abdulaziz. Anglikan Kilisesine Cevap. çev. Mehmet Akif Ersoy. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1974.
• Çoştu Ceyhan, Feyza, “II. Meşrutiyet Aydınlarından Baha Tevfik ve Kadın”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 13/75 (2020), 435-443.
• Deniz Kandiyoti. “Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları: Gelecek İçin Geçmişe Bakış”. Birkaç Arpa Boyu, 21 Yüzyıl’a Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar: Prof. Dr. Nermin Abadan Unat’a Armağan. ed. Serpil Sancar. 1/41-61. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2011.
• Dökmen, Zehra Yaşın. Toplumsal Cinsiyet Sosyal Psikolojik Açıklamalar. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2019.
• Evrim, Selmin. Şahsiyet Alanında Rol Sorununa Giriş. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1972.
• Fisher, Mary Pat. Women in Religion. New York: Pearson & Longman, 2007.
• Giddens, Anthony. Sosyoloji. çev. İsmail Yılmaz. İstanbul: Kırmızı Yayınları, 2012.
• Göle, Nilüfer. Modern Mahrem. İstanbul: Metis Yayınları, 1991.
• Gürhan, Nazife. “Toplumsal Cinsiyet ve Din”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 4 (Kasım 2010), 58-80.
• Johnstone, Ronald L. Religion on Society: Sociology of Religion. Prentice Hall, 2006.
• Kenevir, Fatma - Kurt, Şeyda Koçak. “Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet ve Din Temalı Tez Çalışmaları Üzerine Bir Değerlendirme”. Dini Araştırmalar 19/49 (2016), 347-383.
• Keskin, Fatma. İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Tutumları. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Kırbaşoğlu, Hayri. “Kadın Konusunda Kur’ân’a Yöneltilen Başlıca Eleştiriler”. İslamî Araştırmalar 10/4 (1997), 259-270. Komisyon. Örnekleriyle Türkçe Sözlük. İstanbul: MEB, 2000.
• Kurşun, Emel. Samsun Halk Sağlığı Müdürlüğü’nde Çalışan Personelin Toplumsal Cinsiyet Rol Tutumlarının Belirlenmesi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Kuzgun, Yıldız - Sevim, Seher A. “Kadınların Çalışmasına Karşı Tutum ve Dini Yönelim Arasındaki İlişki”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 37/1 (2004), 14-27.
• Marshall, Gordon. Sosyoloji sözlüğü çev. Osman Akınhay ve Derya Kömürcü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1999. Mernissi, Fatıma. Peçenin Ötesi. çev. Mine Küpçü. İstanbul: Yayınevi Yayıncılık, 1995.
• Okutan, Birsen Banu. Erillik ve Din: İslamcı Habitus Sorgulanıyor. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2017.
• Okutan, Birsen Banu. “Akışkan Modern Zamanlarda Kadın ve Din: Yaşama Üslubundan Hayat Tarzına Habitusun Değişimi”. Dini Araştırmalar 19/49 (2016), 229-253.
• Okutan, Birsen Banu. “Din ve Toplumsal Cinsiyet Çalışmalarının Teorik ve Metodolojik İmkânı: Literatürel Bir Değerlendirme”. Toplum Bilimleri Dergisi 7/13 (2013), 7-24.
• Önder, Ömer R. vd. “Sağlık Kurumları Yöneticiliği Bölümü Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Tutumları”. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi 2 (2013), 55-78.
• Özden, Serpil - Gölbaşı, Zehra. “Sağlık Çalışanlarının Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Tutumlarının Belirlenmesi”. KOU Sağlık Bilimleri Dergisi 4/3 (2018), 95-100.
• Öztürk, Emine. Türkiye’de Aile İçi Şiddet Kadın Sığınma Evleri ve Din. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Doktora Tezi, 2008.
• Saygılıgil, Feryal. Toplumsal Cinsiyet Tartışmaları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi, 2010.
• Scott, Joan W. “Toplumsal Cinsiyet: Faydalı Bir Tarihsel Analiz Kategorisi”. çev. Derya Demirler - Fahriye Dinçer. Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar 12 (2010), 112-138.
• Şeriati, Ali. Kadın (Fatıma Fatımadır). çev. Esra Özlük. Ankara: Fecr Yayınları, 2. Basım, 2011.
• Tam, Gülşah. Diyanet Çalışanlarının Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Tutumları. Mersin: Mersin Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Tekin, Mustafa. Türkiye`de Aydın Kadınlara Göre Din ve Kadın. Konya: Selçuk Üniversitesi, Doktora Tezi, 2003.
• Terzioğlu, Hülya. “Toplumsal Cinsiyet Anlayışına Katkısı Bağlamında Dini Söylemin Etkisi”. Kelam Araştırmaları Dergisi 14/2 (2016), 541-558.
• Toker, İhsan. “Dinler Ataerkil Yapılar Mıdır? Bir Çifte İmkanlılık Konusu Olarak Din ve Kadın”. Eski Yeni 12 (2009), 15-21. Toker, İhsan. “Eşitlik ve Adalet Kavramları Çerçevesinde Müslüman Kadınlarda Toplumsal Cinsiyet Örüntüleri”. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/1 (2009), 142-165.
• Toker, İhsan. “Toplumsal Cinsiyet ve Din”. Din Sosyolojisi. ed. Niyazi Akyüz-İhsan Çapcıoğlu. 607-623. Ankara: Grafiker Yayınları, 5. Basım, 2018.
• Toker, İhsan. Bir Yapılaşma İlişkisi Olarak Kadınlar ve Din -Başkent Kadın Platformu Örnek Olayı-. Ankara: Ankara Üniversitesi, Doktora Tezi, 2005.
• Tuksal, Hidayet Şefkatli. Kadın Karşıtı Söylemin İslam Geleneğindeki İzdüşümleri. Ankara: Kitabiyat, 2000.
• Tunç, Harun. Toplumsal Değişim Sürecinde Din ve Toplumsal Cinsiyet. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Uysal, Veysel. “Günümüz Türk Toplumunda Dinsellik ve Kadın/Erkek Aleyhtarı Tutumlar”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20 (2001), 81-114.
• Ünalan, Eda. Türkiye’deki Üniversite Kütüphanelerinde Çalışan Kütüphanecilerin Toplumsal Cinsiyet Algısı. Ankara: Ankara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Vedud Muhsin, Amine. Kur’an ve Kadın. İstanbul: İz Yayıncılık, 1997.
• World Health Organisation (WHO). “Gender and Health”. Tecnical Paper.
• Yapıcı, Asım. “Yeni Bir Dindarlık Ölçeği ve Üniversiteli Gençlerin Dinin Etkisini Hissetme Düzeyi: Çukurova Üniversitesi Örneği”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/1 (2006), 65-115.
• Yapıcı, Asım. Toplumsal Cinsiyet Din ve Kadın. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2016.
• Zengin, Ayşe Çağrıcı. Dindarlık ve Toplumsal Cinsiyet Ayrımcılığı. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Doktora Tezi, 2019.
• Zeyneloğlu, Simge. Ankara’da Hemşirelik Öğrenimi Gören Üniversite Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Tutumları. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Doktora Tezi, 2008.