Usulcülere Göre Kıyasın Had ve Kefaretlerde Cereyan Etmesi ve İhtilafın Furularda Etkisi

Year 2023, , 113 - 125, 15.06.2023

Yunus Sanır

https://doi.org/10.53442/bider.vi.1288708

Abstract

Araştırmamız, her âlim, müçtehit ve hukukçu için gerekli olan ayrıca İslam fıkıh ve usûlünün en önemli ve yenilenen bir kaynağı olan kıyâs ile ilgilidir. Hükümler ve nasslar sayılı ve sınırlıdır. Ancak ortaya çıkan yeni olaylara ve fıkhî gelişmelere göre nasslardan hüküm çıkarma eylemi için açık bir alan bulunmaktadır. Kabul görmüş İslami mezheplerin çoğunun, kıyâsın, İslam hukukunun kaynaklarından biri olarak gösterilmesi konusunda hemfikir olduğu söylenebilir. Bununla birlikte, bazı furu konularında kıyâsın uygulanabilirliği konusunda farkı görüşler ve tartışmalar bulunmaktadır. Bu konular arasında, şer'î metinlerle bilinen had, kefaret ve takdirler bakımından kıyasın uygulanabilme meselesi vardır. Bazı ekoller bunları kesin olan nasslara bağlayarak kıyâs olmadığını iddia etmiş ve bunun metnin anlamından, ibarenin ifadesinden ve mefhumundan elde edilen bir çıkarım olduğunu belirtmiştir. Cumhur ise kendisiyle bağlantı yapılabilecek illetin bilindiği için bunun kıyas yolu ile naslardan elde edildiğini iddia etmiştir. Aralarındaki tartışmalardan elde edilen önemli sonuçlara bu çalışmamızda yer verilmiştir.

Keywords

Usulü Fıkıh, İslam Fıkhı, Kıyas, Hadler, Kefaretler, Kıyasın Geçerliliği

جَرَيان القياس في الحُدُود والكفَّارات عند الأصوليين وأثر الاختلاف في الفُرُوع الفقهية

Abstract

يتناول البحث قضية لها تعلَّق بمصدر مهم متجدِّدٍ من مصادر الفقه الإسلامي وأصوله، تتعلَّق بالقياس الذي يحتاجه كل عالم وكل مجتهد وفقيه؛ فالأحكام والنصوص محدودة معدودة، ويبقى مجال الاستنباط واستخراج الأحكام من النصوص مفتوحًا للحوادث والمتستجدات الفقهية. ومع أن غالب المذاهب الإسلامية المعتبرة متفقة على الأخذ بالقياس كمصدر من مصادر الشريعة، إلا أن لهم خلافًا في جزئيات فقهية كثرت فيها أقوالهم حول جريان القياس فيها، ومن هذه المسائل قضيةُ جريان القياس في الحدود والكفَّارات والمُقدَّرات المعلومة بالنصوص الشرعية، فألحقها بعض المذاهب بالمنصوص عليه ولم يعتبر ذلك قياسًا وإنما جعله استنباطًا من دلالة النص ومنطوقه ومفهومه، وألحقها الجمهور بالمنصوص عليه عن طريق القياس؛ لأن العلة فيها معلومة يمكن تعقُّلها، والخلاف بينهم تنبني عليه ثمرات مهمة بينتها في البحث.

Keywords

أصول الفقه, الفقه الإسلامي, القياس, الحدود, الكفارت, جريان القياس

References

• ابن حجر الهيتمي, أحمد بن محمد بن علي. تحفة المحتاج في شرح المنهاج. 10 مجلد. القاهرة: المكتبة التجارية الكبرى بمصر لصاحبها مصطفى محمد, 1983.
• ابن فارس, أبو الحسين أحمد بن فارس بن زكريا. معجم مقاييس اللغة. عبد السلام هارون. 6 مجلد. دمشق: دار الفكر, 1979.