“Bloklar Yıkılırken…”: SSCB’nin Dağılması Sonrasında Diyanet Aylık Dergi’de Dış Politik Söylemler

Year 2021, , 179 - 199, 31.12.2021

Selin Şahin

https://doi.org/10.33399/biibfad.1029332

Abstract

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin 1990’ların başında dağılması ve uluslararası sistemin yeniden yapılanması Türk Dış Politikası’nda da yeni arayışları beraberinde getirmiştir. Orta Asya’dan Balkanlar’a, Orta Doğu’dan Kafkasya’ya kadar ortaya çıkan güç boşluklarını değerlendirme arayışında olan Türkiye, bu bölgelere yönelik yeni bir dış politika teşekkül ettirme çabasını ortaya koymuştur. Bu arayış yalnızca dış politikayı şekillendiren kişi ve kurumların değil devletin farklı unsurlarının da eylem ve söylem üretmesini yanında getirmiştir. Bu unsurlardan biri de Diyanet İşleri Başkanlığı olmuştur. Diyanet İşleri Başkanlığı bu dönemden itibaren özellikle Müslüman nüfusun çoğunluğu teşkil ettiği ve tarihi süreç içerisinde kültürel ortaklıkların tesis edildiği ülkelerle alakalı dış politika yapım sürecinin aktörlerinden biri olmuştur. Bunun yanında Diyanet İşleri Başkanlığı Ocak 1991’den itibaren neşretmeye başladığı Diyanet Aylık Dergi’de sıklıkla Türk Dış Politikası’nı gündemine taşımış, Türkiye’nin yeni dünya sistemi içerisinde alacağı pozisyon ve üreteceği politikalar hususunda görüş bildirmiştir. Bu doğrultuda söylem analizi yönteminin kullanılacağı çalışmada 1990’larda Diyanet Aylık Dergi’de yer alan dış politik söylemler tetkik edilecektir. Çalışmanın neticesinde varılan sonuç Diyanet İşleri Başkanlığı’nın SSCB’nin yıkılmasının ardından özellikle Müslümanların çoğunluğu oluşturduğu bölgelerde dış politika yapımı hususunda etkin hale getirildiği ve Diyanet Aylık Dergi vasıtası ile dış politika hususunda gerek söylem üretildiği gerekse Başkanlığın ortaya koyduğu faaliyetlerin dergide kendisine yer bulduğu olmuştur.

Keywords

Türk Dış Politikası, Diyanet İşleri Başkanlığı, Diyanet Aylık Dergi

“While Bricks Were Shattered...”: Political Discourses in The Religious Affairs' Monthly Journal After The Dissolution of USSR

Abstract

Dissolution of Union of Soviet Socialist Republics at the beginning of 90’s and restructuring of international system has implied new seekings in Turkish foreing policy. Turkey wanted to have benefit from the power gaps which occurred from Middle Asia to Balkans and from Middle East to Caucasia, it has exhibited its seeking of new foreign policies directed these areas. This seeking has implied to not only people and institution that shaped foreign policies but also government’s different aspects in order to produce action and discourse. One of these aspects are the Presidency of Religious Affairs. It had been the one of the actors that produced foreign policies between the countries that have cultural overlap and majority of Muslim population. In addition, a journal which had been published since 1991 by Presidency of Religious Affairs called Monthly Journal of Religious Affairs had Turkish Foreign Policies in its agenda and presented opinios about Turkey’s position in the new system of world and which policies will be produced. In this direction within discourse analysis method, the foreign policies discourses which publish in Monthly Journal of Religious Affairs on 90’s will be examined. The result of the study shows that, the Presidency of Religious Affairs had been active about foreign policies on the places where major population is Muslim afer dissolution of USSR. By the help of Monthly Journal of Religious Affairs, discourses about foreign policies had been produced and events of the Presidency had found a place in the journal.

Keywords

Turkish foreign policy, Presidency of Religious Affairs, Monthly Journal of Religious Affairs

References

• Arslan, A. (1992). Türk Cumhuriyetlerinin din görevlisi ihtiyaçlarını tümüyle karşılayacağız. Diyanet Aylık Dergi, 16, 9-10.
• Arslan, A. & İşcan, A. B. (1992). İslâm Konferansı Teşkilatına üye ülkelerin dışişleri bakanları toplandı. Diyanet Aylık Dergi, 20, 50.
• Ateş, M. (1992). Türk dünyası yeniden kurulurken. Diyanet Aylık Dergi, 16, 19-21.
• Avukatgil, İ.S. (1991). İslâm iktisadı. Diyanet Aylık Dergi, 1, 11-12.
• Aydın, M. (2012). Türk Dış Politikası Cilt II: 1980-2001. B. Oran (Ed.). Kafkasya ve Orta Asya’yla İlişkiler. İstanbul: İletişim Yayınları, 2012, 366-439.
• Aydınbeyli, T. (1991a). Doğu blokunda ortaya çıkan boşluk ve Türkiye’ye düşen görevler. Diyanet Aylık Dergi, 1, 7-10.
• Aydınbeyli, T. (1991b). Yeni bir dünya ve… Türkiye gerçeği. Diyanet Aylık Dergi, 3, 7-10.
• Balcı, O. (1992). Bu birlik dünya için bir şanstır. Diyanet Aylık Dergi, 16, 7.
• Başgönül, A. (1992). Türk dünyasına tarihî fırsat. Diyanet Aylık Dergi, 16, 4-5.
• Bayraktar, M. (1993). “Elbirliği” ile “Dilbirliği”ne doğru. Diyanet Aylık Dergi, 30, 10-11.
• Ceylan, A. (1993). Önemli bir kurultayın ardından. Diyanet Aylık Dergi, 30, 6-7.
• Çelik, H. & Ekşi, H. (2013). Söylem analizi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 27, 99-117.
• Demir, F. (1992). Türk Cumhuriyetlerindeki soydaşlarımıza götürülecek dinî hizmetler. Diyanet Aylık Dergi, 22, 26-27.
• Demir, H. (1992). Yeni dünya düzeni zulme kucak açmak mı?. Diyanet Aylık Dergi, 19, 32-33.
• Doğan, L. (1998). Avrasya İslâm şûraları ve önceki ilişkiler. Diyanet Aylık Dergi, 91, 16-17.
• Durmuş, A. (1994). Makedonya intibalarım. Diyanet Aylık Dergi, 41, 51-54.
• Elekdağ, Ş. (1993). Şeytan, şehvet ve Türkler. Diyanet Aylık Dergi, 32, 28-31.
• Gaddis, J.L. (2008). Soğuk Savaş Pazarlıklar, Casuslar, Yalanlar, Gerçek. D. Cenkçiler (Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Güler, H. (1994). Diyanet 70 yaşında. Diyanet Aylık Dergi, 39, 4-6.
• Güler, H. (1995). Avrasya İslâm şûrası teşkilatı. Diyanet Aylık Dergi, 60, 24-27.
• Güler, H. (1999). Diyanet İşleri Başkanlığı hizmetleri ve bu hizmetlerle ilgili değerlendirme. Diyanet Aylık Dergi, 99, 6-9.
• Güran, K. (1995). Diyanet İşleri Başkanlığı özerk olmalı mı?. Diyanet Aylık Dergi, 57, 10-18.
• Hobsbawm, E. (2011). Kısa 20. Yüzyıl 1914-1991 Aşırılıklar Çağı. Y. Alogan (Çev.). İstanbul: Everest Yayınları.
• İlker, A. (1993). Türk dünyasına tutkal dil birliği. Diyanet Aylık Dergi, 25, 16-17.
• İşcan, A. & Erşahin, Ş. (1991). İslâm ülkeleri dışişleri bakanları toplantısının ardından. Diyanet Aylık Dergi, 9, 48-51.
• Kaya, H. (1991). Yugoslavya’da son durum. Diyanet Aylık Dergi, 11, 7-15.
• Keskin, A. (1992). Avrupa topluluğu ve Türkiye. Diyanet Aylık Dergi, 14, 40-41.
• Mert, H. (1991a). Tehdit kuşağı ve Türkiye. Diyanet Aylık Dergi, 7, 5-7.
• Mert, H. (1991b). Sovyetler ve Balkanlar’da bağımsızlık hareketleri çığ gibi büyürken Müslümanlar ne yapacak?. Diyanet Aylık Dergi, 11, 5-7.
• Nye, J.S. & Welch, D.A. (2011). Küresel Çatışmayı ve İşbirliğini Anlamak. R. Akman (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özbudak, Ş. (1992). Bir ziyaretin ardından. Diyanet Aylık Dergi, 18, 36.
• Özfatura, M.N. (1992). Dakar zirvesi’nin tahlili. Diyanet Aylık Dergi, 13, 50.
• Özönder, M.C. (1991). Oyun içinde oyun. Diyanet Aylık Dergi, 2, 44-45.
• Sarıkoyuncu, A. (1994). Cumhuriyetin 70’inci yıldönümünü kutlarken. Diyanet Aylık Dergi, 46, 28-31.
• Selimbaşoğlu, R. (1992). Orta Asya Türk Cumhuriyetlerine Diyanet Vakfı’nın yardım eli. Diyanet Aylık Dergi, 16, 13-14.
• Serter, A. (1993). İslâm ülkeleri yüksek konseyi kahire’de toplandı. Diyanet Aylık Dergi, 27, 4-8.
• Sezer, E. (1991). İSEDAK (İslâm Konferansı Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi). Diyanet Aylık Dergi, 3, 12-14.
• Soytürk, A. (1992). Türk Cumhuriyetlerine Diyanet’in hizmetleri. Diyanet Aylık Dergi, 16, 11-12.
• Tetik, G. (1995). Avrasya’da çarpan kalpler, Ankara’da birleşti. Diyanet Aylık Dergi, 60, 4-5.
• Tetik, G. (1996). İslam İşleri Yüksek Konseyi toplantısı kahire’de yapıldı. Diyanet Aylık Dergi, 69, 4-7.
• Tetik, G. (1998). Türk-İslam kültürünün bereketlendirdiği topraklar…. Diyanet Aylık Dergi, 90, 4-11.
• Ulusal, Ş. (1991). Sorumluluğumuz. Diyanet Aylık Dergi, 3, 25.
• Uslu, S. (1995). Yurtdışı hizmetlerimizin kısa bir analizi. Diyanet Aylık Dergi, 60, 30-31.
• Van Dijk, T. (2003). Söylem ve İdeoloji Mitoloji – Din – İdeoloji. Haz. Barış Çoban – Zeynep Özarslan. “Söylem ve İdeoloji Çokalanlı Bir Yaklaşım”. Söylem ve İdeoloji Mitoloji – Din – İdeoloji. çev. Gülüm Şener. İstanbul: Su Yayınevi.
• Yalçıntaş, N. (1991). İslâm ülkeleri nasıl bölündü? İslâm dayanışması nasıl sağlanır?. Diyanet Aylık Dergi, 3, 11-12.
• Yazıcıoğlu, M.S. (1991a). Türkiye’ye düşen tarihî görev. Diyanet Aylık Dergi, 3.
• Yazıcıoğlu, M. S. (1991b). Dış Türkler ve Sorumluluklarımız. Diyanet Aylık Dergi, 11.
• Yılmaz, M.N. (1992). Türk İslâm dünyası “gündem”de. Diyanet Aylık Dergi, 16.
• Yılmaz, M. N. (1993). Türk dili ve kültürü. Diyanet Aylık Dergi, 30.
• Yılmaz, M.N. (1997). Türk dünyası ve dînî bütünleşme. Diyanet Aylık Dergi, 83.
• Yılmaz, M.N. (1998). Aşkabat’ta yükselen minareler. Diyanet Aylık Dergi, 86.
• “Komşu”da neler oluyor?”. (1991). Diyanet Aylık Dergi, 2, 46-47.
• “70 yıllık hasret sona erdi!”. (1991). Diyanet Aylık Dergi, 4, 32-34.
• “Bakü’de dinî ataşelik açılıyor”. (1991). Diyanet Aylık Dergi, 4, 58.
• “Balkanlar ve Sovyet Türk Cumhuriyetleri’nden ziyaretçi köprüsü”. (1991). Diyanet Aylık Dergi, 1, 10.
• “Basın toplantısı”. (1993). Diyanet Aylık Dergi, 36, 20-23.
• “Başkanlığımıza ziyaretler”. (1993). Diyanet Aylık Dergi, 30, 58-59.
• “Bloklar yıkılırken 21. Yy. ne getirecek?”. (1991). Diyanet Aylık Dergi, 1, 2-3.
• “Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in mesajı”. (1996). Diyanet Aylık Dergi, 72, 6.
• “Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Nuri Yılmaz’a “Türk Dünyası” ödülü”. (1998). Diyanet Aylık Dergi, 90, 56.
• “Diyanet İşleri Başkanlığı’ndan Balkanlara ziyaret”. (1994). Diyanet Aylık Dergi, 44, 58.
• “Diyanet-Türkmenistan-Kazakistan işbirliği”. (1992). Diyanet Aylık Dergi, 13, 51.
• “İstanbul Bildirisi”. (1996). Diyanet Aylık Dergi, 72, 43-46.
• “İşte tarihî “Ankara bildirgesi””. (1995). Diyanet Aylık Dergi, 60, 6-7.
• “Kırgızistan Merkez Bankası başkanı”. (1996). Diyanet Aylık Dergi, 70, 56.
• “Sovyet Türk Cumhuriyetleri’nden ziyaretler”. (1991). Diyanet Aylık Dergi, 6, 56.
• “T. Diyanet Vakfı’ndan yardımlar”. (1992). Diyanet Aylık Dergi, 17, 51.
• “Üçüncü Avrasya İslâm şûrası sonuç bildirisi”. (1998). Diyanet Aylık Dergi, 91, 14.
• “Yeni Türk Cumhuriyetleri Kazakistan”. (1992). Diyanet Aylık Dergi, 16, 32.