II. Meşrutiyet Yıllarında Bir Girişim: Ticaret ve Nafia Memurini Teavün ve İktisad Şirketi

Year 2019, Volume: 21 Issue: 2, 187 - 209, 16.12.2019

Ömer Karaoğlu

Abstract

Osmanlı
devletinin Tanzimatla belirginleşen hukuki, bürokratik ve mali değişim
sürecinin ardından II. Meşrutiyet yıllarında geleneksel yapı ve kodlardan hayli
farklılaşmış yeni kurumlar tesis edildiği bilinmektedir. II. Meşrutiyet
devresinde kamu hizmetinde çalışmakta olanlar için emeklilik ve yardımlaşma
sandıklarından farklı bir tecrübe örneği olarak şirket yapıları kurulduğu ve
bunların modern finansal araç ve işlemlerle faaliyette bulundukları görülmektedir.

 

Personelin maaş
dönemlerinde ayırdıkları fonların faiz getirisi elde edecekleri araçlarla ve
farklı yatırım alanlarında nemalandırılmasıyla tasarruflarını artırmak ve yine
kurum içi kredi yoluyla dayanışma işlevi görmek, bu şirketlerin başlıca
amacıydı. Ticaret ve Nafia Nezareti çalışanlarına yönelik Teavün ve İktisad
Şirketi, memur ve katip kadrolarında görev yapan personelin tasarruflarını
artırmak ve yardımlaşmalarını sağlamak amacıyla 1908 yılında kurulmuştu.

Bu kısa çalışmada adı geçen şirketin kuruluş
nizamnamesine göre idari örgütlenmesi, sermaye yapısı, vereceği borçlar ve
satışa sunacağı tahvillerle nihayet on yılın sonunda gerçekleşmesi planlanan
tasfiye işlemlerine dair bilgilere yer verdik. Elde ettiğimiz belgelerle
1908-1910 devresi içinde gerçekleşen iki yıllık sermaye birikimine, hesap
özetleri ve satın alınan tahvillerin değerleri ve faiz hesaplarını ele aldık.

Keywords

tasarruf, tahvil, ikrâzât

References

• Ahmed, Feruz (1996), İttihatçılıktan Kemalizme, Kaynak Yayınları, İstanbul
• İktisadiyat Mecmuası (1916),Yıl 1, Sa.17, ss.1-2, 9 Haziran 1332 İktisadiyat Mecmuası (1916),Yıl 1, Sa.23, ss.3-4,28 Temmuz 1332
• İktisadiyat Mecmuası (1916),Yıl 1, Sa.25, ss.4-5,18 Ağustos 1332
• Nafia Nezareti Teavün ve İktisad Şirketi 1327 Senesi Hülasa-i Hisabiyyesi, Matbaa-i Ahmed İhsan ve Şürekası, İstanbul
• Orhan, Sadettin (2015), “Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Sonrası Dönemde Sosyal Güvenlik Düzenlemeleri”, İş ve Hayat 1/1 Şubat 2015, ss.193-210
• Toprak, Zafer (1982), Milli İktisat, Yurt Yayınları, Ankara
• Toprak, Zafer (1995), İttihat-Terakki ve Devletçilik, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul
• Ticaret ve Nafia Memurîni Teavün ve İktisad Şirketi nizamname-i dâhilîsi (1326), İSAM Kütüphanesi, Genel no:255657, TİC.N.1326