Türkiye’de Din ve Milliyetçilik Söylemlerinde Sınırların İnşası: Lévi-Strauss’un Yapısalcı Perspektifinden Bir Analiz

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 2, 101 - 113, 02.12.2025

Kerem Özbey

https://doi.org/10.54838/bilgisosyal.1766965

Öz

Bu çalışma, Türkiye’de din ve milliyetçilik bağlamında sınırları anlamayı amaçlamaktadır. Bu amaçla, Türk siyasal kültüründe ve devlet geleneğinde yer alan dini ve milliyetçi söylemlerde sınır kavramına ne tür anlamların yüklendiği bu çalışmanın temel sorunsalını oluşturmaktadır. Bu sorunsal çerçevesinde çalışmada Türkiye’de sınırların inşası Lévi-Strauss’un yapısalcılık perspektifini oluşturan yapı, dil, anlam ve sembol gibi kavramlar üzerinden anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemi çerçevesinde söylem analizi tekniğine başvurulmuştur. Çalışmada sınırlar, yapısal bir bütünlük olarak ele alındığı gibi aynı zamanda dil aracılığıyla anlamın üretildiği ve sembolize edildiği yapılar olarak söylemsel açıdan analiz edilmiştir. Bu tür bir analiz için Türkiye’nin din ve milliyetçilik konusundaki tarihsel ve sosyolojik yapısı önemli veriler sunmaktadır. Bu kapsamda, Türkiye’de din ve milliyetçiliğin temel bileşenlerinden biri olan sınırlar, bir çizgi olmanın ötesinde vatan, millet, devlet, toprak, namus, iman, şehitlik ve kutsallık gibi Türk siyasal kültürünün temel unsurlarını sembolize eden yapılardır. Türki-ye’de din ve milliyetçi söylemin içerdiği yapı, dil, anlam ve semboller sınırları çok katmanlı hale dönüştürmüştür. Lévi-Strauss’un ikili karşıtlıklar kavramsallaştırması bağlamında Türkiye’de sınırlar biz-onlar/öteki, dost-düşman, burası-orası, içerisi-dışarısı, yerli-yabancı ve ulusal-uluslararası gibi ikili karşıtlıklar üzerinden din ve milliyetçilik tonları ağır basan bir dil ve söylem oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

Lévi-Strauss , Yapı-salcılık , Din , Milli-yetçilik , Sınırlar , Türkiye.

The Construction of Borders in the Discourses of Religion and Nationalism in Türkiye: An Analysis from Lévi-Strauss’s Structuralist Perspective

Öz

This study aims to understand borders in the con-text of religion and nationalism in Turkey. For this purpose, the main problematic of this study is what kind of meanings are attributed to the concept of borders in religious and nationalist discourses in Turkish political culture and state tradition. Within the framework of this problematic, the study tries to understand the construction of borders in Turkey through concepts such as structure, language, meaning and symbol, which constitute Lévi-Strauss's structuralist perspective. In this study, discourse analysis technique was used within the framework of qualitative research meth-od. In this study, boundaries were analyzed from a discursive perspective as structural wholes, as well as structures through which meaning is produced and symbolized through language. For such an analysis, Turkey's historical and sociological struc-ture on religion and nationalism provides important data. In this context, borders, which are one of the main components of religion and nationalism in Turkey, are not just a line but also structures that symbolise the basic elements of Turkish political culture such as homeland, nation, state, land, honour, faith, mar-tyrdom and holiness. The structure, language, meaning and symbols contained in religious and nationalist discourse in Turkey have transformed borders into multi-layered ones. In the context of Lévi-Strauss's conceptualization of binary opposi-tions, borders in Turkey have created a language and discourse that are dominated by reli-gious and nationalist tones through binary opposi-tions such as us-them/other, friend-enemy, here-there, inside-outside, local-foreign and national-international.

Anahtar Kelimeler

Lévi-Strauss , Structuralism , Religion , Nationalism , Borders , Türkiye

Kaynakça

• Anderson, M. (1996). Frontiers: Territory and state formation in the modern world. Oxford: Polity Press.
• Armstrong, J. A. (2018). Milliyetçilikten önce milletler. (Çev. Türközü, S. E). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aykaç, Ş. (2013). Şehitlik ve Türkiye’de Militarizmin Yeniden Üretimi: 1990-1999. In N. Y. Sünbüloğlu (Der.), Erkek Millet Asker Millet: Türkiye’de Militarizm, Milliyetçilik, Erkeklikler, 141-179, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Barthes, R. (1983). Toplumbilim ve Toplumsal Mantık. In A. Güngören (Der. ve Çev.), Claude Lévi-Strauss: Din ve Büyü, 143-151, İstanbul: Yol Yayınları.
• Bauman, Z. (2013). Sosyolojik düşünmek. A. Yılmaz, (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Benveniste, E. (1977). Lévi-Strauss üstüne. Birikim Dergisi, (28-29), 58-72.
• Bottomore, T. & Nisbet, R. (2014). Yapısalcılık. In B. Toprak (Çev.), Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi, 605-646, İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Callinicos, A. (2015). Toplum kuramı: Tarihsel bir bakış. Y. Tezgiden, (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çaha, Ö. (2003). Aşkın devletten sivil topluma. İstanbul: Gendaş Kültür Yayınları.
• Diener, A. C. & Hagen, J. (2024). Borders: A very short ıntroduction. New York: Oxford University Press.
• Donnan, H. & Thomas W. (1999). Borders: Frontiers of identity, nation and state. New York: Routledge. Durgun, S. (2011). Memalik-i şahane’den vatan’a. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Giddens, A. (2008). Ulus-Devlet ve şiddet. C. Atay, (Çev.), İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Godelier, M. (1983). Claude Lévi-Strauss, Eleştirel Bir Yaklaşım. In A. Güngören (Der. ve Çev.), Claude Lévi-Strauss: Din ve Büyü. s. 127-135, İstanbul: Yol Yayınları.
• Green, S. (2014). Sınır araştırmaları: Alanla ilgili bazı düşünceler. Sınırlar ve Türkiye’de Sınır Çalışmaları, Toplum ve Bilim, (131), 32-44.
• Güngören, A. (2013). Dil ve büyü: Lévi-Strauss üstüne on bir deneme. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Herzfeld, M. (1985). Lévi-Strauss in the nation-state. Journal of American Folklore. 98(388), 191-208.
• Johnson, C. (2019). Claude Lévi-Strauss. In J. Simons, (Ed.), From Kant to Lévi-Strauss: The Background to Contemporary Critical Theory, 228-243, Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Kafadar, C. (2010). İki cihan âresinde: Osmanlı Devleti’nin kuruluşu. C. Çıkın (Çev.), M. Öz (Yay. Haz.), Ankara: Birleşik Yayınevi Yayınları.
• Lévi-Strauss, C. (1963). Structural anthropology. C. Jacobson ve B. Grundfest Schoepf (Trans.), New York: Basic Books.
• Lévi-Strauss, C. (1977). L’identite’. Seminaire interdisciplinairedirige par Claude Levi-Struss professeur au College de France-1974/1975, Editions Grasset et Fasquelle.
• Lévi Strauss, C. (1983). İnsan ve söylenleri: Yapısalcılık ve çevrebilim. In A. Güngören (Der. ve Çev.), Claude Lévi-Strauss: Din ve Büyü, 95-124, İstanbul: Yol Yayınları.
• Lévi-Strauss, C. (1994). Yaban düşünce. T. Yücel, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Lévi-Strauss, C. (1995a). Irk, tarih ve kültür. H. Bayrı, R. Erdem ve A. Oyacıoğlu (Çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• Lévi-Strauss, C. (1995b). The story of Lynx. Chicago: University of Chicago Press.
• Lévi-Strauss, C. (2013a). Introduction to the work of Marcel Mauss. London: Routledge.
• Lévi-Strauss, C. (2013b). Mit ve anlam. G. Y. Demir (Çev.), İstanbul: İthaki Yayınları.
• Lévi-Strauss, C. (2014). Modern dünyanın sorunları karşısında antropoloji. A. Terzi (Çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• Lévi-Strauss, C. (2016). Bakmak dinlemek okumak. Ö. B. Albayrak (Çev.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ritzer, G. (2013). Sosyoloji kuramları. H. Hülür (Çev.), Ankara: Deki Yayınları.
• Schmitt, C. (2012). Siyasal kavramı. E. Göztepe (Çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• Somuncuoğlu-Özot, G. (2017). Yapısalcılık: Kuram ve yöntembilimsel sorunlar. Turkish Studies. 12(30), 735-748.
• Tekin, F. (2014). Sınırın sosyolojisi: Ulus, devlet ve sınır insanları. İstanbul: Açılım Kitap Yayınları.
• Yücel, T. (2005). Yapısalcılık. İstanbul: Can Sanat Yayınları.