Dağlık Karabağ Krizi Çözümünde Arazi Takası Formülü: Goble Planı ve Lavrov Planı

Year 2022, , 177 - 209, 27.01.2022

Salih Yılmaz

https://doi.org/10.12995/bilig.10008

Abstract

Dağlık Karabağ tarihini incelediğimizde, Ermeni ve Azerbaycan tarihçilerin bin yıllık tarihin gerçeğini aradıklarını ve bu da tartışmalı bir konu oluşturduğunu görüyoruz. Dağlık Karabağ Özerk
Bölgesi, 1923 yılında kurulmuş ve Azerbaycan’da resmi statüye sahip olmuştur. Bu ihtilafı çözmek için SSCB’nin dağılmasının ardından AGİT Minsk Grubu çatısı altında çözüm önerileri sunuldu.
Bu çalışmada Dağlık Karabağ krizinin çözümüne dair arazi takasına dayalı planlar ve uluslararası çözüm önerileri karşılaştırmalı olarak ele alınmaktadır. Ayrıca 9 Kasım 2020 tarihinde imzalanan
anlaşma çerçevesinde uygulanacak ve ileride tartışma konusu olacak arazi takas stratejisi de bu çalışmada değerlendirilecektir.

Keywords

Dağlık Karabağ, Minsk Grubu, Azerbaycan, Ermenistan, Goble Planı, Lavrov Planı, Lizbon Deklarasyonu, Madrid İlkeleri

Land Swap Formula in the Nagorno-Karabakh Crisis Solution: Goble Plan and Lavrov Plan

Abstract

When we examine the history of Nagorno-Karabakh, we can see that Armenian and Azerbaijani historians have been looking for the truth in the thousand-year history which, in turn, creates
a controversial issue. The Nagorno-Karabakh Autonomous Region was established in 1923 and had an official status within Azerbaijan. In order to resolve this conflict, after the dissolution
of the USSR, solution proposals were presented under the umbrella of the OSCE Minsk Group. In this study, plans based on land swap and international solution proposals are discussed
comparatively. In addition, the land swap strategy that will be implemented within the frame of the ceasefire agreement that took place on November 9, 2020 and that will become a topic for
discussion in the future will be evaluated in this study.

Keywords

Nagorno-Karabakh, Minsk Group, Azerbaijan, Armenia, Goble Plan, Lavrov Plan, Lisbon Declaration, Madrid Principles

References

• Abdullayev, Elşad. Dağlık Karabağ Problemi Beynelhalk Hukuk Müstevisinde. Teshil Neşriyatı, 2004.
• Abelyan, Armen V. Russia’s National Interests ın the Transcaucasus and the U.S. Policy: Implications for Armenian National Security. Thesis. Naval Postgraduate School, 2006.
• Abilov, Shamkhal. “The Discourse “One Nation Two State: The Position of Turkey in the Nagorno-Karabakh Conflict.” Journal of Caspian Affairs, vol. 1, no. 2, 2005, pp. 29-58.
• Akçay, Deniz. “Dağlık Karabağ Uyuşmazlığında Self-Determinasyon Tezlerinin Göreceliği.” Ermeni Araştırmaları, no. 65, 2020, pp. 101-129.
• Aktaş, Hayati. Dağlık Karabağ Sorunu. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, 2001.
• Ambrosio, Thomas. “Unfreezing the Nagorno-Karabakh Conflict? Evaluating Peacemaking Efforts under the Obama Administration.” Ethnopolitics, vol. 10, no. 1, 2011, pp. 93-114.
• ANI. “Turgut Ozal to President Bush: Armenia and Azerbaijan could swap territory [Karabakh and Meghri].” 31 Jenuary 2019. http://www.aniarc.am/ (Accessed:13.12.2020).
• Aras, O. et al. Karabağ Savaşı, Siyasi Hukuki-Ekonomik Analiz. Kafkasya Araştırmaları Enstitüsü, 2008.
• “Armenia and Azerbaijan: Key West Peace Talks. Briefing by Three Co-Chairs on Key West Peace Talks”. Archive of U.S. Department of State, Key West, Florida, 6 April 2001. https://2001- 2009.state.gov/p/eur/rls/rm/2001/2098.htm [Accessed: 14.12.2020].
• Azerbaycan Gazetesi. 23 Temmuz 1997. Azərbaycan Tarixi. C. VI. Elm. 2007.
• Baguiyov, Adil. “Nagorno-Karabakh:Basis and Reality of Soviet Era Legal and Economic Claims Used to Justify the Armenia-Azerbaijan War.” Caucasian Review of International Affairs, vol. 2, no. 1, 2008, pp. 11-24.
• Baker, Mark, and Emil Danielyen. “Armenia: US Diplomat Tries to Close Karabakh Deal.” Radio Free Europe, 9 October 1999. https://www.rferl.org/a/1092506.html [Accessed: 14.12.2020].
• Başer, B., and A. Swain. “Diaspora Design Versus Homeland Realities: Case Study Of Armenian Diaspora.” Caucasian Review of International Affairs, vol. 3, no. 1, 2009, pp. 45-62.
• Caferov, Nazim, and Araz Aslanlı. “Karabağ Sorununda Ateşkes ve Rusya.” Ermeni Araştırmaları, no. 53, 2016, pp. 239-260.
• Cheterian, Vicken. War and Peace in the Caucasus; Ethnic Conflict and the New Geopolitics. Colombia University Press, 2009.
• Chorbajan, Levon et al. The Caucasian Knot:The History and Geopolities of Nagorno Karabagh. Zed Books, 1995.
• Coyle, James C. Russia’s Interventions in Ethnic Conflicts, The Case of Armenia and Azerbaijan. Palgrave Macmillan, 2020.
• De Waal, Thomas. Black Garden: Armenia and Azerbaijan through Peace and War. New York University Prese, 2004.
• De Waal, Thomas. Черный сад. Армения и Азербайджан между миром и войной. РОССПЭН, 2014.
• German, Tracey. “The Nagorno-Karabakh Conflict between Azerbaijan and Armenia: Security Issues in the Caucasus.” Journal of Muslim Minority Affairs, vol. 32, no. 2, 2012, pp. 216-229.
• Harutunian, Ruben. “The Nagorno-Karabakh Conflict: Moving from Power Brokerage to Relationship Restructuring.” International Negotiations, vol. 15, no. 1, 2010, pp. 57-80.
• Hasanov, Ali. Azerbaycan ve AGİK. Ermenistan-Azerbaycan Çatışması ve Dağlık Karabağ Problemi Umumi Avrupa Tehlükesizliyi Fonunda. 1997.
• Herzig, Edmund. The New Caucasus, Armenia, Azerbaijan and Georgia. The Royal Instıtute of Internatıonal Affairs, 1999.
• Hesenov, Ali. Azerbaycan ve AGİT. 1997. Hesenov, Ali. Azerbaycan’ın Xarici Siyaseti: Avrupa Ülkeleri ve ABD. 1998.
• Hopmann, P. Terrence. “Minsk Group Mediation of the Nagorno-Karabakh Conflict: Power, Interest and Identity.” Paper prepared for presentation at the Annual Meeting of the American Political Science Association. August 29-1 September 2013, pp. 10-11.
• “How the “Goble Plan” was born and how it remains a political factor”. 9 July 2000.
• https://reliefweb.int/report/armenia/how-goble-plan-was-born-and-how-itremains-political-factor [Accessed:14.12.2020].
• Huseynov, Tabib. “Mountainous Karabakh: New Paradigms for Peace and Development in the 21st Century.” International Negotiation, vol. 15, no. 1, 2010, pp. 7-31.
• Imranli-Lowe, Kamala. “The Paris Peace Conference and the Armenian Arguments on Garabagh.” Central Asian Survey, vol. 34, no. 2, 2015, pp. 219-236.
• Ismailzade, Fariz. “The Nagorno-Karabakh Conflict: Current Trends and Future Scenarios.” Instituto Affari Internazionali (IAI), Working Papers, vol. 11, no. 29, 2011, pp. 1-10.
• İbrahimova, Gülzar, and Vagif Valizada. “Sovietization Of Azerbaijan And Invasion Plans of Nakhchıvan Armenians”. The Journal of International Civilization Studies/Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi, vol. IV, no. I, 2019, pp. 28-84.
• İsmayıl, Mahmud. Azerbaycan Tarihi. Azerneşr, 1993. İsmayılov, Füzuli. Karabağ Konflikti ABD’nin Global Siyaseti Konteksinde. Azerbaycan Milli Ansklopedi Neşriyatı, 2001.
• İşyar, Ömer Göksel. Bölgesel ve Global Güvenlik Çıkarları Bağlamında Sovyet-Rus Dış Politikaları ve Karabağ Sorunu. Alfa Yayınları, 2004.
• Jacoby, Volker. “The Role of the OSCE: An Assessment of International Mediation Efforts.” The Limits of Leadership: Elites and Societies in the Nagorny Karabakh
• Peace Process, Conciliation Resources. Der. Laurance Broers, 2005, pp. 30-33.
• Kelbizadeh, Elnur. “Robert Koçaryan’ın Cumhurbaşkanlığı Döneminde Ermenistan-İran İlişkileri.” Ermeni Araştırmaları, no. 62, 2019, pp. 73-94.
• Kerimov, Bahadur. Haydar Aliyev Döneminde Azerbaycan’ın Dış Politikası (1993–2003). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, 2007.
• Kılavuz, İdil Tunçer. “Dağlık Karabağ Müzakerelerinin Geleceği”. TİKA Avrasya Etüdleri, vol. 52, no. 2, 2017, pp. 51-78.
• Kouhi-Esfahani, Marzieh. Iran’s Foreign Policy in the South Caucasus: Relations with Azerbaijan and Armenia. Routledge, 2019.
• Laitin, David D., and Ronald Grigor Suny. “Armenia and Azerbaijan: Thinking a Way out of Karabakh”. Middle East Policy, vol. VII, no. 1, 1999, pp. 145-176.
• Leckie, Chanda Allan. The Nagorno – Karabakh Conflict: Obstacles and Opportunities for a Settlement. M.A. Thesis. Polytechnic Institute and State University, 2005.
• Lütem, Ömer E. “Facts and Comments”. Ermeni Arastırmaları/Armenian Studies, no. 2, 2001, pp. 9-29.
• Lütem, Ömer Engin. “Türkiye-Ermenistan İlişkilerinin Güncel Durumu.” Ermeni Araştırmaları, no. 50, 2015, pp. 231-373.
• “Madrid Ministerial Council Document.” OSCE, 29-30 November 2007. https://www.osce.org/mc/36562 [Accessed:14.12.2020].
• Makili-Aliyev, Kamal. “Nagorno-Nagorno-Karabakh Conflict in International Legal Documents and International Law.” Center for Strategic Studies under the President of the Republic of Azerbaijan, Fall 2013, pp. 76-82.
• Maresca, John. “Lost Opportunities in Negotiating the Conflict over Nagorno-Karabakh.” International Negotiation, vol. 1, no. 3, 1996, pp. 471-499.
• Maresca, John J. “Resolving the Conflict over Nagorno-Karabakh Lost Opportunities for International Conflict Resolution.” Chester A. Crocker and Fen Osler
• Hampson with Pamela Aall (eds). Managing Global Chaos Sources of and Responses to International Conflict, United States Institute of Peace Press, 1997, pp.139-175.
• Mehdiyev, Ramiz. Azerbaycan, Küreselleşmenin Talepleri. DA Yayıncılık, 2005. Mehtiyev, Ramiz. Lizbon Sammiti-96. 1997.
• Mehtiyev, Elkhan. “Armenia-Azerbaijan Prague Process: Road Map to Peace or Stalemate for Uncertainty?” Conflict Studies Research Centre Caucasus Series, vol. 5, no. 23, 2005, pp. 1-20.
• Mehmetov, İsmail. Türk Kafkası’nda Siyasi ve Etnik Yapı: Eski Çağlardan Günümüze Azerbaycan Tarihi. Çev. Ekber Necef and Şamil Necefov. Ötüken Yayınları, 2009.
• Mehmediyev, R. Dağlık Karabağ Kaynakların Diliyle Tarih. Berikan Yayınları, 2015.
• Mehmedova, H. Hankendi’den Başlayan İşgal, Karabağ Dün Bugün ve Sabah. Karabağ Azatlık Teşkilatı, 2014.
• Minassian, Gaidz. “Armenia, A Russian Outpost in the Caucasus?” Russia/NIS Center. February 2008. http://www.ifri.org/?page=contributiondetail&id=4943&id_provenance=97 [Accessed:14.12.2020].
• Mufson, Steven. “Leader Had Just Met with State’s Talbott.” The Washington Post, 28 October 1999. https://www.washingtonpost.com/wp-srv/WPcap/1999-10/28/084r-102899-idx.html [Accessed: 14.12.2020].
• Musayev, Tofik. Provovıe Aspektı Nagorno-Karabaxskogo Konflikta. 2001.
• Mustafayev, N. The Impact Of Nagorno-Karabakh Confılıct On Ekonomic Cooperation In The South Caucasus. Gündoğan Yayınları, 2015.
• “Nagorno-Karabakh: New Openning or More Peril?” International Crisis Group, no. 239, 2016, pp. IV+22.
• Neciyev, E. “Azerbaycan’ın Sovyetleştirilmesi Sürecinde Karabağ Problemi.” Ermeni Araştırmaları Dergisi, no. 39, 2011, pp. 163-186.
• “OSCE Minsk Group Co-Chairs Issue Statement on Nagorno-Karabakh.” Press Release. 29 November 2007. http://www.osce.org/mg/49237 [Accessed: 14.12.2020]
• “OSCE Minsk Group Co-Chairs Issue Statement on Nagorno-Karabakh.” Press Release, 19 March 2008 http://www.osce.org/mg/49570 [Accessed: 14.12.2020]
• Özkök, Ertuğrul. “Beş Yerden Çekilsinler Kapıyı Hemen Açalım.” Hürriyet: Interview with Ilham Aliyev, 9 April 2004.
• Özçelik, İsmail. Karabağ Tarihi ve Karabağ’da Ermeni Olayları. Bilge Yayınları, 2003.
• Özkul, Osman. Dağlık Karabağ Problemi. Gündoğan Yayınları, 2014.
• Panossian, Razmik. The Armenians: From Kings and Priests to Merchants and Commissars. Columbia University Press, 2006.
• Papazian, Talin. “From Ter-Petrossian to Kocharian: Explaining Continuity in Armenian Foreign Policy 1991–2003.” Demokratizatsiya, vol. 14, no. 2, 2006, pp. 235-251.
• Pokalova, Elena. “Conflict Resolution in Frozen Conflicts: Timing in Nagorno–Karabakh.” Journal of Balkan and Near Eastern Studies, vol. 17, no. 1, 2015, pp. 68-85.
• RİAFAN. “Пригожин считает, что игры Пашиняна с США привели к войне в Карабахе.” 30 September 2020, https://riafan.ru/amp/1316789-prigozhin-schitaet-chto-igry-ssha-s-pashinyanom-priveli-k-voine-vkarabakhe?__twitter_impression=true [Accessed: 13.12.2020].
• RUSEN. “Özal’ın Karabağ Değişim Planı”. (14 November 2020). http://www.rusen.org/ozalin-karabag-degisim-plani/ [Accessed:15.12.2020]. Sarıahmetoğlu, N. Karabağ. IQ Yayınları, 2011.
• Sarkisyan, Manvel. Politiçeskiye Problemi Kavkaza: Armeniya, Politika Armenii v Regione. The Armenian Center for National and İnternational Studies, 1998.
• “Strobe Talbott Returns to Armenia Meets Koçaryan”. Asbarez, 29 October 1999. http://asbarez.com/41457/strobe-talbott-returns-to-armeniameets-Koçaryan/ [Accessed:14.12.2020].
• Swietochowski, T. Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition. Columbia University Press, 1995.
• Şavrov, N.N. Novaya Ugroza Russkomu Delu v Zakavkazie. Sankt Petersburg, 1991.
• Şıhaliyev, Emin. “Ermenilerin Nahçıvan İddiaları ve XX. Yüzyıl Başlarında Yapılan Katliamlarda Büyük Güçlerin Rolü”. Ermeni Araştırmaları, no. 53, 2016, pp. 175-192.
• Taşkıran, Cemalettin. Geçmişten Günümüze Karabağ Meselesi. Genel Kurmay Basımevi, 1995.
• Tohidi, Solmaz Rüstemova. “Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Ermeniler Tarafından Azerbaycan’ın Erivan, Zengezur ve Karabağ Eyaletlerinde Müslüman Nüfusunun Soykırımı.” Yeni Türkiye, Ermeni Meselesi Özel Sayısı, no. 63, 2014, pp. 2653-2666.
• Vahapzade, Bahtiyar. Şenbe Gecesine Giden Yol. Azerneşr, 1991.
• “Vsesoyuznaya perepis naseleniya ot 1926 g.” Zakavkazskaya SFSR, no. XIV, 1929, pp.11-13.
• “War in the Caucasus: A Proposal for Settlement of the Conflict over Nagorno-Karabakh.” Special Report of the United States Institute of Peace.
• Washington DC, 1994. http://www.usip.org/sites/default/files/SR9.pdf [Accessed:14.12.2020].
• Yılmaz, Salih. “Ermenistan Cumhuriyeti’nde Okutulan 10. Sınıf Tarih Ders Kitabında Türkler Aleyhine İfadeler ve Sözde Ermeni Soykırımı.” Türk Dünyası Araştırmaları, no 177, 2008, pp. 111-130.
• Yılmaz, Salih. “Birinci Dünya Savaşı’nın 100. Yılında Ermeni Sorunu, Tehcir ve Pontus Sorununa Genel Bakış.” Yeni Türkiye, no. 63, 2014, pp. 2837-2854.
• Yılmaz, Salih, and Abdullah Yakşi. “Osmanlı Devleti’nden Günümüze Türk-Rus İlişkileri.” TYB Akademi, no. 17, 2016, pp. 9-57.
• Yılmaz, Salih. Türkiye-Rusya İlişkilerine Bakış (2016-2017). Nobel Yayınları, 2018.
• Yılmaz, Salih. Putin Dönemi Rusya Dış Politikası ve Güvenlik Doktrinleri. Nobel Yayınları, 2019.
• Yılmaz, Salih. 2018 Yılında Türkiye-Rusya İlişkilerinde Neler Oldu? Что случилось в турецко-российских отношениях в 2018 Году?. Nobel Yayınları, 2019.
• Yılmaz, Salih. “Rusya’nın Dağlık Karabağ için çözüm planı ne?”. Fikir Turu, 2020. https://fikirturu.com/jeo-strateji/rusyanin-daglik-karabag-icin-cozumplani-ne/ [Accessed: 13.12.2020].
• Yılmaz, Salih. “Ermenistan-Azerbaycan Barış Anlaşmasının Değerlendirilmesi.” Karabağ Zaferi: Kafkasya’da Yeni Dengelerden Türk ve İslam Dünyasında Yeni İşbirliği Modeline, Rapor, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi: ULİSA, 2020, pp. 34-39.
• Yılmaz, Salih. Rusya’nın Suriye Politikası. İlbilge Yayınları, 2020.
• Yılmaz, Salih. Putin Era Russia’s Foreign Policy and Security Doctrines, Nobel Yayınları, 2020.
• Yılmaz, Salih. Rusya’da Kimler Yaşıyor?, Rusya Federasyonu Etnik Atlası. Rusya Federasyonu Büyükelçiliği-Kültür Bakanlığı-Ankara Rusya Araştırmaları Enstitüsü (RUSEN), 2020.
• Yılmaz, Salih. Турецко-Российские Отношения-2019. İlbilge Yayınları, 2020.
• Yılmaz, Salih. Türkiye-Rusya İlişkileri Analizi-2019. İlbilge Yayınları, 2020.
• Ziyadov, Taleh. “Nagorno-Karabakh Negotiations: Through the Prism of a Multi-Issue Bargaining Model.” International Negotiation, vol. 15, no. 1, 2010, pp. 107-131.