19.Yüzyıl Kırgız Şiiri ve Dönemin Sosyal ve Siyasi Gelişmelerinin Şiirdeki Yansımaları

Year 2015, Issue: 75, 1 - 22, 01.12.2015

Gül Banu Duman

Abstract

Sovyetler Birliği döneminde, Kırgız edebiyatının 1917 Ekim Devrimi’nden önceki dönemi kasıtlı olarak yok sayılmış, devrimden önceki eserlerin incelenmesine müsaade edilmemiştir. 19. yüzyılda Kırgız toprakları, iç çekişmeler, savaşlar, istikrarsızlıklara sahne olmuş, önce Hokand egemenliği altına giren, daha sonra Rus işgaliyle karşı karşıya kalan Kırgızların sosyal hayatında büyük değişmeler meydana gelmiştir. Bu değişmeler ve devrin siyasi, tarihî olayları dönemin şairleri tarafından eserlerde işlenmiştir. Kırgızlar açısından devrin en önemli iki olayı, Kırgız topraklarının önce Hokand egemenliği altına girmesi, ikinci ve daha da önemlisi ise Rus işgalidir. O dönemin şiirlerine bakıldığında her iki işgale de tepkilerin dile getirildiği görülmektedir. Bu çalışmada öncelikle 19. yüzyılın sosyo-ekonomik, siyasi durumu ortaya koyulmuş, daha sonra bu gelişmelerin 19. yüzyıl Kırgız şiirinin önde gelen temsilcilerinin şiirlerine nasıl yansıdığı gösterilmeye çalışılmıştır

Keywords

Kırgız şiiri, Kalıgul, Moldo Niyaz, Arstanbek, Moldo Kılıç, Aldaş Moldo

19th Century Kyrgyz Poetry and the Reflections of the Social and Political Developments of this Period on Poetry

Abstract

During the Soviet regime, the phase of Kyrgyz literature before the October Revolution in 1917 was deliberately ignored and the works before the revolution were not allowed to be surveyed. In the 19th century, Kyrgyz lands witnessed civil wars and instability and thus the social life of the Kyrgyz, who were first under Hokand domination and who then witnessed a Russian occupation of their land, was changed greatly. The poets of this period include these changes and political and historical events in their work. From the point of view of the Kyrgyz, the most important two events of the period are the Hokand domination of the Kyrgyz land and more importantly, the Russian occupation. Reactions against both these occupations are seen in the poetry of this period. This paper aims to explore the socio-economic and political situation of the 19th century and how this was reflected in the works of some prominent poets of 19th century Kyrgyz poetry

Keywords

Kyrgyz poetry, Kalıgul, Moldo Niyaz, Arstanbek, Moldo Kılıç, Aldaş Moldo

References

• Abramzon, Saul Matveyev (1990). Kırgızı i ih etnogenetiçeskiye i istori- ko-kulturnıye svyazi. Frunze.
• Akmataliyev, A. vd.. (2002). Kırgız Adabiyatının Tarıhı: Kırgız El Irçıları. Cilt 5. Bişkek: İlimder Akademiyası.
• Alahan, Sadık (2004). Beş Moldo . Bişkek: Ayat.
• _____, (2006). Unutulgan Adabiyat. Bişkek: Biyiktik.
• Alıbayeva, Aycan (2011). S. M. Abramzon’a Göre XX. Yüzyıla Kadar Kırgızların Sosyal Hayatı. Yüksek Lisans Tezi. Bişkek: KTMÜ.
• Cigitov, Salican (2006). “Çağdaş Kırgız Edebiyatına Dair”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi 3 (1): 7-20.
• Erkebayev, Abdıganı (1990). Eldik Eposton Adabiy Eposko. Frunze.
• _____, (2004). Kırgız Adabiyatının Az İzildengen Baraktarı (Kırgız Edebiya- tınının Az Araştırılan Sayfaları). Bişkek: Uçkun.
• http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-86281/h/arstanbekbuylasuulu. pdf (12.05.2013)
• http://kyryzinfo.ru/yrlar/arstanbek-bujlash-uulu-tar-zaman.html (10.07.2012)
• İdil, Aydın (2007). Yerel Kaynaklara Göre Özet Kırgızistan Tarihi. Bişkek.
• İsakov Baktıbek (2005). XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda Sayak Uruusu’nun Sosyal ve Ekonomik Tarihi. Yüksek Lisans Tezi. Bişkek: KTMÜ.
• Kara, Füsun (2007). “Rusya’nın Kırgızistan’daki Koloni Siyaseti (1852- 1917)”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 17 (3): 329-340.
• Karıyeva, A.K. (2011). Cazgıç-Akındar Cana Kırgız Tarıhı(XIX k. – XX k. başı) [Yazıcı Şairler ve Kırgız Tarihi (19. yüzyıl ve 20. yüzyılın başı)]. Bişkek: Maxprint.
• Moldo Kılıç (1991). Kazaldar. Haz. Omor Sooronov. Frunze: Adabiyat.
• Obozkanov, Abdısalam (2000). “Zamana”. Poeziyasının Genezisi. Bişkek.
• Saparaliyev, Döölötbek. (2007). “Kırgızların Devlet Düzeni (18.Yüzyılın İkinci Yarısı - 19.Yüzyılın Ortası)”. Çev. Bakıt İmanak Sagınbekov. OAKA 2 (3): 149-159.