Türk Tezkireciliğinin Araştırılmamış Bir Sayfası

Year 2015, Issue: 72, 73 - 92, 01.03.2015

Vüsale Musalı

Abstract

Osmanlı edebiyatında tezkirecilik geleneği Herat tezkirecilik ekolünün etkisiyle XVI. yüzyıldan itibaren gelişmeye başlamıştır. XVI. yüzyılda Garîbî, Sehi Bey, Latîfî, Âşık Çelebi, Kınalızâde Hasan Çelebi, Beyânî; XVII. yüzyılda ise Riyâzî, Kâfzâde Fâizî, Rızâ Zehrimârzâde, Âsım, Yümnî ve Güftî şairlerin hayat ve sanatından bahseden ve eserlerinden örnekleri kapsayan tezkireler kaleme almışlardır. XX. yüzyılın başlarına kadar devam eden Osmanlı tezkireciliğinde otuzdan fazla örnekle karşılaşılır. Bu tezkirelerin büyük bir kısmı Türkiye’de araştırılmaya tabi tutulmuş ve detaylı bir şekilde incelenmiştir. Fakat Sadık Bey Afşar’ın Külliyat’ının Tebriz nüshası içinde rastladığımız ve XVI.-XVII. yüzyıl Osmanlı şairlerini kapsadığını tespit ettiğimiz bir tezkire, Osmanlı tezkireciliğinin araştırılmamış bir sayfasını teşkil etmektedir. Makalede bu tezkire tanıtılarak Türk tezkirecilik tarihindeki yeri belirlenmeye çalışılacaktır

Keywords

Osmanlı, Türk, şair, tezkire, antoloji

An Unresearched Aspect of Turkish Tadhkira Writing

Abstract

In Ottoman literature the tradition of tadhkira writing began from the 16th century onwards with the influence of Herat tadhkira school. In the 16th century Garibi, Sehi Bey, Latifi, Ashiq Chelebi, Qinali-zadeh Hasan Chelebi and Beyani, and in the 17th century Riyazi, Qaf-zadeh Faizi, Riza Zehrimarzadeh, Asim and Yumni wrote tadhkiras, which were devoted to the life and creations of poets and included some examples from their poetry. Until the beginning of the 20th century, more than 30 works in this genre appeared in Ottoman literature. The majority of these works is well-known in the scientific world and have been studied in depth. But in the Tabriz manuscript of Sadiqi’s collection there is a unique tadhkira, which has not been the subject of scientific critique until today. Here we found information about 138 poets, who lived and wrote in the Ottoman Empire in the 16th and 17th centuries. This tadhkira, the author of which is unknown, has an anthological character and is both similar to and different from other Ottoman works of such type.

Keywords

Ottoman, Turkish, poetry, Tadhkira, anthology

References

• Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ Ve Tabsıratü’n-Nuzemâ. Ankara: AKM Yay.
• Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safayi Efendi, Tezkire-i Safayi. Ankara: AKM Yay.
• İnce, Adnan (hzl.) (2005). Sâlim Efendi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: AKM Yay.
• İpekten, Haluk vd. (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.
• İsen, Mustafa (hzl.) (1998). Sehî Bey Tezkiresi Heşt-Bihişt. Ankara: Akçağ Yay.
• İsen, Mustafa vd. (2011). Şair Tezkireleri. Ankara: Grafiker Yay.
• Kâfzâde Fâizî. Zübdetü’l-Eş’âr. Edirne Selimiye Yazma Eser Kütüphanesi, 22 Sel 2201.
• Kəndli-Herisçi Q. (1964). “Sadıq Bəy Sadiqinin Həyat və Yaradıcılığı Haqqında Bəzi Qeydlər”. Azərbaycan ədəbiyyatı məsələləri. Bakı.
• Kılıç Filiz (1994). Meşâirü’ş-Şu’arâ, İnceleme-Tenkitli Metin. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• _____, (1998). XVII Yüzyıl Tezkirelerinde Şair ve Eser Üzerine Değerlendirmeler. Ankara: Akçağ Yay.
• Kılıç Filiz ve M. Macit (1992). “Divan Edebiyatında Poetika Denemeleri”. Yedi İklim 3: 28-33.
• Muradova M. (1999). Sadıq bəy Sadiqinin həyat və yaradıcılığı. Bakı: Elm.
• Musalı (Səmədova) (2007). V. XV-XVII əsrlər türk təzkirəçiliyi. Bakı: Nurlan.
• _____, (2009). V. Osmanlı təzkirələrində Azərbaycan şairləri. Bakı: Nurlan.
• Naxçıvani H. H. Məhəmməd Naxçıvani və şərhi-bəzi əz kütübi-xətti və asari-vey // Nəşriyyeyi-məxsusiyi-kitabxaneyi-milliyi-Təbriz. H.1341, şomare-yi 2.
• Sadiq bəy Əfşar (2008). Məcməül-xəvas. müqayisəli mətnin tərtibi, tərcümə, ön sözün müəllifi Ə.Bağırov. Bakı: Elm.
• _____, Külliyyat. Təbriz nüsxəsinin fotosurəti. AMEA Əlyazmalar İnstitutu, FS– 412, 413.
• Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı. Ankara: AKM Yay.
• Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: Kültür Bakanlığı e-kitap: 83502/beyani----tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 20.03.2013]
• http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1
• _____, (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: Kültür Bakanlığı e-kitap: hasan-celebi---tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 20.03.2013]
• http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/183504/kinalizade
• Woodhead C. (2010). “Ta’lîkîzâde Mehmed Sübhî”. İslam Ansiklopedisi. C. 39. İstanbul: TDV Yay. 510-511.
• Zavotçu, Gencay (hzl.) (2009). Rıza Tezkiresi. İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı Yay.