“Köruğlı Men Bezergen” Destanındaki Özel Adlara Dair

Year 2006, Issue: 37, 91 - 114, 01.12.2006

Aşur Özdemir

Abstract

Köroğlu Destanı, Türk ulus ve boylarının ortak değerlerinden biridir. Kazak sahasındaki Köruğlı men Bezergen (Köroğlu ile Bezirgân) destanı bu açıdan incelendiğinde, destandaki özel adların Kazak Türkçesinin kurallarına uyduğu görülmektedir. Köruğlı men Bezergen destanı, Türkmen sahasındaki Bezirgen destanıyla karşılaştırıldığında Köruğlı-Köruğlı, Bezergen-Bezirgen, Ğalıy Xaydar-Hezretaly, Qıdır İliyas-Hydyr Ylýas, Jämbil/Jämbilbel-Çandybil gibi esas adların aynı olduğu görülmektedir. “Köruğlı men Bezergen” destanındaki özel adlardan hareketle Köroğlu destanının Türklerin etnik ve siyasî olarak bir bütün olduğu dönemde ortaya çıktığı ve bundan sonra farklı coğrafyalara yayıldığı söylenebilir. Destanın değişik kollarında yer alan özel adlar, bu ortaklığı açıkça ortaya koymaktadır. Çünkü her kol, doğduğu coğrafyanın ve devrin, onu meydana getiren topluluğun özelliklerini yansıtmaktadır. Değişik coğrafyalarda ortaya çıkan Köroğlu kollarının devamlı bir etkileşim içinde olduğunu da belirtmek gerekir. İncelediğimiz Türkmen sahasına ait “Köruğlı men Bezergen” destanı ile Türkmen sahasına ait “Bezirgen” destanı arasındaki benzerlik de bunu doğrulamaktadır.

Keywords

Köroğlu, Destan, Özel Adlar, Kazak Türkçesi, Türkmen Türkçesi

On The Proper Names in The Legend of Koroglı Men Bezergen

Abstract

The Legend of Koroglu is a part of the shared values belonging to Turkic nations and clans. The proper names in the
Legend of Koroglu and Bezirgan found on the Kazakhs’ area, when studied in this respect, are seen to be conforming with language rules of Turkic Kazakh Language. When the Legend of Koroglu men Bezergen is compared to the Legend of Bezirgen found on the Turkmens’ area, certain main names like Korogli-Korogli, BezergenBezirgen, Galiy Xaydar-Hezretaly, Qidir Iliyas-Hydyr Ylias, Jambil/Jambilbel-Candybil are defined to be similar.
Associating the proper names in the Legend of Korogli men Bezergen, it may be said that the Legend of Koroglu emerged at a time when the Turks lived as united ethnically and politically and it later travelled to other distinctive areas. Obviously, the proper names found in different branches of the legend reveal that assumption. Every branch reflects the properties of their native people, land and period. It is also necessary to state that branches of the legend emerging in different
areas were influenced by one-another. The studied similarity between the Legend of Korogli men Bezergen found on the Kazakhs’ area and the Legend of Bezirgen found on the Turkmen soil actually confirm that mutual influence.

References

• Batırlar Jırı, Törtinşi Tom, Köruğlı (1989), Haz. Ğumarova, M., Äbişev, J., Almatı: Jazuwşı Yay.
• Boratav, Pertev N. (1931), Köroğlu Destanı, İstanbul: Evkaf Matbaası.
• Güncel Türkçe Sözlük, http://www.tdk.org.tr/tdksozluk.htm
• “Kalmuklar”, Meydan-Larosusse, Altıncı Cilt, İstanbul: Meydan Larousse Yay., 1990.
• Koç, Kenan (2003), Qazaqşa-Türikşe Sözdik, Türkistan: Turan Mat.
• Karadavut, Zekeriya (2002), Köroğlu’nun Ortaya Çıkışı (Türk Dünyasındaki Varyant- ları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma), Bişkek: Manas Üniversitesi Yay.
• Mäwlenov, M. (2001), “Jambıl”, Qazaqstan: Ulttıq Entsiyklopediya, 3, Almatı: Alma- tı: Qazaq Entsiyklopediyası Yay.
• Nurmemmet, Annagulı (1996), “Bezirgen”, Göroğlu: Türkmen Halk Destanı, Ankara: Bilig Yay.
• Nurtaziyna, N. (2001), “Ğayıp Eren”, Qazaqstan: Ulttıq Entsiyklopediya, 3, Almatı: Qazaq Entsiyklopediyası Yay.
• Qazaq Ertegileri, Tom 2, Btırlıq, Tapqırlıq Jaylı Ertegiler (2000), (Haz. Q.Tolıbayev), Almatı: Jazuwşı Yay.
• Qazaq Sovet Entsiyklopediyası, 6 (1975), “Qalmaq”, Almatı: Qazaq Sovet Entsiyklopediyası Yay.
• Qazaq Sovet Entsiyklopediyası, 7 (1975), “Qızılbastar”, Almatı: Qazaq Sovet Entsiyklopediyası Yay.
• Qazaq Sovet Entsiyklopediyası, 11 (1977), “Türikmen”, Almatı: Qazaq Sovet Entsiyklopediyası Yay.
• Qazaqşa-Orısşa Sözdik (2001), Red. Sızdıqova, R. Ğ. ve Xusayın, K. Ş., Almatı: Dayk-Press Yay.
• Qazaq Tiliniñ Sözdigi (1999), Haz. Bolğanbayev, Äset vd., Almatı: Dayk Pres Yay.
• Qazaq Tiliniñ Tüsindirme Sözdigi, I (1974), Red. Isqaqov, A. I., Almatı: Ğılım Yay.
• Qoñıratbay, T., “Köruğlı” (2000), Türkistan: Xalıqaralıq Entsiyklopediya, Almatı: Qazaq Entsiyklopediyası Yay.
• Qoñıratbayev, Ä. (1987), Qazaq Eposı jäne Türkologiya, Almatı: Ğılım Yay.
• Türkmen Diliniñ Sözlügi (1962), Haz. Xamzayev, M., Aşgabat: Türkmenistan SSR Ilımlar Akademiyası Yay.