HOCA AHMET YESEVİ'NİN HAZAR ÖTESİ TÜRKMENLERİNE TESİRİ VE BU ÇERÇEVEDE BAZI TESBİTLER

Year 1999, Issue: 8, 47 - 63, 01.06.1999

Yusuf Akgül

Abstract

Hoca Ahmet Yesevi, bütün Türk Dünyası'nda olduğu gibi Uluğ Türkistan'ın bir parçası olan Türkmenistan coğrafyasında da köklü ve derin bir tesir bırakmıştır. Gerek boylar ve uruğlar halinde yaşamış Türkmen topluluklarının sözlü anlatıma dayanan ürünlerinde ve gerekse Türkmen klasik şairlerinin şiirlerinde bu tesirin izleri açıkça görülmektedir. Halen de bir folklor toplumu olma özelliği taşıyan Türkmen halkı, ürettiği veya bizzat yaşadığı olaylarda “Hoca Ahmet”e yer vermiş, O'nun menkıbelerini ve Hikmetlerini mukaddes bir emanet olarak yaşatıp gelmiştir.Türkmenistan coğrafyasındaki ilim ve medeniyetin gelişmesinde çok önemli bir konuma sahip olan Ahmet Yesevi, yetiştirdiği dervişleriyle bu gelişmenin sürekli kılınmasına vesile olmuştur. Bunda Hakim Ata, Gözlü Ata, Koçkar Ata... gibi kendi elleriyle yetiştirdiği dervişlerinin hizmeti büyüktür.
Ahmet Yesevi, Türkmen halk destanlarında ve rivayetlerinde de ulu şahsiyetini hissettirmektedir. Türkistanlı Hoca Ahmet'in, diğer anlatımlarla birlikte, Dede Korkut destanlarının Türkmenler arasında anlatılan rivayetlerinde de yer aldığını görüyoruz.
Türkmenler arasında büyük bir şöhrete sahip olan Türkistanlı Hoca Ahmet'in tarihi ve manevi misyonu; Sovyetler Birliği Devrinde yasaklanmış ve gözlerden uzak tutulmuş olmasının ardından, Türkmenistan'ın bağımsızlığını kazanmasıyla birlikte yeniden gündeme gelmiş, Türkmen ilim adamları yüreklerinde sakladıkları "emanet”i ortaya çıkarmaya başlamışlardır

Keywords

Hoca Ahmet, Evliya, Ata Türkmenleri, Hikmet, Oğuzname Geleneği, Gorkut Ata

SOME NOTES ABOUT THE INFLUENCE OF KHOJA AHMAD YASAWI ON TURKMEN

Abstract

Khoja Ahmad Yasawi has been a great influence on Turkic World as well as on Turkmenistan. One can see this influence both in the folklore and classical poetry of Turkmens.
Ahmad Yasawi has an important place in scientific and cultural progress of Turkmenistan. Hakim Ata, Gezli Ata, Kochkar Ata and other dervishes of Ahmad Yasawi have had also great service in this progress.
The great personality of Ahmad Yasawi is noticed also in the folk epics and tales, for instance in Turkmen tales on Dede Korkut.
The history and spiritual mission of Ahmad Yasawi from Turkestan was hidden from Turkmen people in the Soviet Union. After earning independence, Turkmen researches begin again to put forward the values of Ahmad Yasawi

Keywords

Hoca Ahmet, Evliya, Ata Türkmenleri, Hikmet, Oğuzname Geleneği, Gorkut Ata