Eski Uygur Türkçesi ve Batı Orta Türkçesiyle Yazılmış Tıp Metinlerindeki Fiiller

Year 2014, Issue: 68, 267 - 296, 01.06.2014

Özen Yaylagül

Abstract

Bu çalışmada, Eski Uygur Türkçesiyle yazılmış tıp metinleri ile Batı Orta Türkçesiyle yazılmış tıp metinleri fiiller açısından karşılaştırılmış, fiillerin istem yapıları belirlenmeye çalışılmıştır. Batı Orta Türkçesi ile yazılmış tıp metinlerindeki fiiller, Eski Uygur Türkçesi ile yazılmış tıp metinlerindeki fiillerle büyük ölçüde örtüşür. Fiillerin birçoğu, drog elde edilmesiyle ve ilaç uygulamasıyla ilgili eylemleri gösterir. Bunun dışında hastalık nedenleriyle ve uygulama sonuçlarıyla ilgili fiiller de sıklıkla kullanılmıştır. Bu çalışmada, fiiller üç aşamada ele alınmıştır: Birinci aşamada, mantıkî istem, mantıkî yüklemler ve ilgili unsurlar arasındaki zihinsel ilişkiler incelenmiştir. İkinci aşamada, anlamsal istem; yani üyelerin anlamsal özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Üçüncü aşama, sözdizimsel istem, katılanlar veya tamlayıcıların sözdizimsel özellikleriyle ilgilidir. Bu aşamada ayrıca biçimbilimsel istemlere de dikkat edilmiştir. Eski Uygur ve Batı Orta Türkçesiyle yazılmış tıp metinlerindeki tedaviyle ve ilaç yapımıyla ilgili fiiller genellikle iki veya üç mantıkî istemlidir. Hastalık neden ve sonucuyla ilgili fiiller ise, bir veya iki istemlidir

Keywords

Tıp, Eski Uygurca, Batı Türkçesi, Fiil, Tıp metinleri, durum grameri, istem

Verbs in Old Uyghur Turkic and Western Middle Turkic Medical Texts

Abstract

In this paper, verbs in Western Middle Turkic medical texts
have been compared with verbs in Old Uyghur Turkic medical
texts. The study aims to explain the valency structures of the
verbs of these texts. Verbs in Western Middle Turkic medical
texts are mostly the same with verbs in Old Uyghur Turkic
medical texts. A lot of the verbs are concerned with obtaining
raw materials for drugs and using drugs in treatment. Others
are concerned with the causes of illnesses and the results of
treatment. In this paper, verbs have been considered on three
levels of valency: on the first level, logical valency, mental relations
between logical predicates and related elements are analyzed.
On the second level, semantic valency, the semantic
properties of the arguments are specified by using semantic
properties as well as semantic cases. Finally, the third level, syntactic
valency, deals with the syntactic properties of arguments,
which are at this level called actants or complements.

Keywords

Old Uyghur medicine, Old Anatolian medicine, verbs, verbs in old Uyghur Turkic medical texts, verbs in Western Middle Turkic medical texts, valency, case grammar

References

• Allerton, David J. (1982). Valency and the English Verb. London/New York: Academic Press.
• Bayat, Fuzuli ve Minara Esen Aliyeva (2008). Eski Türkçe Sözlük. İstanbul: Yalın Yay.
• Caferoğlu, A. (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: TDK Yay.
• Canpolat, Mustafa ve Z. Önler (2007). Edviye-i Müfrede. Ankara: TDK Yay.
• Cook S.J. ve A. Walter (1989). Case Grammar Theory. ABD/ Washington: Georgetown University Press.
• Götz-Votteler, Katrin (2008). “Describing semantic valency”. Trends in Linguistics, Studies and Monographs: Valency: Theoretical, Descriptive and Cognitive Issues (eds. Herbst, Thomas Götz-Votteler, Katrin). Mouton de Gruyter. 37-49.
• Haegeman, Liliane (1991). Introduction to Government and Biding Theory. GrBOT Britain: Blackwall.
• Herbst, Thomas and Katrin Götz-Votteler (2008). Trends in Linguistics, Studies and Monographs: Valency: Theoretical, Descriptive and Cognitive Issues. Mouton de Gruyter.
• Kaya, Korhan (2006). Sanskrit-Türkçe Sözlük. Ankara: İmge Kitabevi.
• Levin, Beth (1993). English Verb Classes and Alternations. Chicago and London: University of Chicago Press.
• Önler Zafer (1990). Celâlüddin Hızır (Hacı Paşa) Müntahab-ı Şifâ I (GirişMetin). Ankara: TDK Yay.
• Önler Zafer (1999). Celâlüddin Hızır (Hacı Paşa) Müntahab-ı Şifâ II (Sözlük). İstanbul: Simurg Yay.
• Rachmati, G. R. (1930). Zur Heilkunde der Uiguren, SPAW. Phil: Hist. Klasse, 1930, XXIV, Berlin. 451-473. -2 levha ile.
• Rachmati, G. R. (1932). Zur Heilkunde der Uiguren II, SPAW, Phil: Hist. Klasse 1932, XXII, Berlin. 401-448. -3 levha ile.
• Rachmati, G. R., Eberhard, W. (1936). Türkische Turfan Texte VII, Aus den APAW. Jahrgang, Phil.-Hist. Klasse, Nr. 12, Berlin: Verlag der Akademie der Wissenschaften.
• Von Gabain, A. (1954). Türkische Turfan Texte VIII In Brāhmīschrift. Berlin: Verlag der Akademie der Wissenschaften.
• Yaylagül, Özen (2010). Ebvāb-ı Şifā: Metin Dilbilimsel Bir İnceleme. KÖKSAV: Ankara.