Osmanlı Devletinde Özel Okullar ve İlk Türk Özel Okulunun Tarihçesine

Year 2014, Issue: 68, 209 - 230, 01.06.2014

Hüseyin Şimşek

Abstract

Türk eğitim tarihinde henüz aydınlatılamamış konuların başında, özel okulların açılış tarihi ve ilk özel okulun hangisi olduğuna ilişkin sorun gelmektedir. Konuyla ilgili özel ve kapsamlı bir araştırma bulunmamakla birlikte, özel okulların tarihçesini irdeleyen az sayıda yayın ve eğitim tarihi hakkında yazılmış kitaplarda yer alan bazı bilgiler bulunmaktadır. Ancak gerek araştırmalar ve gerekse kitaplarda özel okulların tarihçesi hakkında birbirinden farklı görüşler bulunmaktadır. Bu araştırma, Türk eğitim tarihi literatüründeki bu bilgileri tartışmayı ve Türk özel okulculuğunun tarihçesine ilişkin daha önce yer verilmeyen yeni bilgiler sunmayı amaçlamıştır. Araştırmada kullanılan bilgi ve kaynaklar, konuya ilişkin araştırma, kitap ve makaleler ile dönemin özgün kaynaklarından elde edilmiştir

Keywords

Özel okullar, Osmanlı dönemi, Türk eğitim tarihi, 19. yüzyıl

Private Schools in the Ottoman State and New Information on the History of the First Turkish Private School

Abstract

One of the most disputable issues in Turkish Educational History
is related to the early private schools, the date of their establishment
and the name of the firstly established Turkish private
school. Although there is no specific and detailed research
about private schools in Turkey, there are a number of research
results and some limited information in books related to the
history of education. However, these sources include contradicting
results. This study aims to discuss and investigate the
existing information about private schools in Turkish Educational
History and to provide reliable information on the history
of Turkish private schools. The data used in this study have
been gathered from books, articles and original documents
from the period.

Keywords

Private schools, Ottoman period, Turkish educational history, 19th century

References

• Akyüz, Yahya (1989). “Tanzimat Döneminde Eğitim, Öğretim, Anlayış ve Uygulamalarında Görülen Yenilikler”. Milli Eğitim, Aralık 1989: 3-6.
• _____, (1999). Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1999’a). İstanbul: Alfa Yay.
• _____, (2007). Türk Eğitim Tarihi (M.Ö 1000-M.S.2007). Ankara: PegemA Yay.
• _____, (2010). Türk Eğitim Tarihi (M.Ö 1000-M.S.2010). Ankara: Pegem Akademi.
• Alkan, M. Önal (2000). İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e, Selanik’ten İstanbul’a, Terakki Vakfı ve Terakki Okulları (1877-2000). İstanbul: Boyut Matbaacılık.
• Berker, Aziz (1945). Türkiye’de İlk Öğretim I (1839-1908). Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Cevad, Mahmud (1338). Maârif-i Umûmiye Nezâreti, Târîhçe-i Teşkîlât ve İcrââtı. İstanbul: Matba-i ‘Âmire.
• Düstur, (1289/1872). Dersaadet: Matba-i Amire.
• Elöve, E. Mustafa (1991). Bir Demet Işık. İstanbul: Afa Matbaacılık.
• Eren, İsmail (1969). “Atatürk’ün İlk Hocası Şemsi Efendi”. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi V/26: 5-7.
• Ergin, Osman (1977). Türk Maarif Tarihi (I-V). İstanbul: Eser Matbaası.
• Koçak, Cemil (1985). “Tanzimat’tan Sonra Özel ve Yabancı Okullar”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. İstanbul: İletişim Yay.
• Koçer, H. Ali (1991). Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişmesi (17731923). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• “Maarif-i Umumiye Nizamnamesi”. Düstür, (1289/1872). Dersaadet: Matba-i Amire.
• Özcan, Mert (1991). “Atatürk'ün İlk Öğretmeni Şemsi Efendi (1852-1917)”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi: VII/20: http://atam.gov.tr/ataturkunilk-ogretmeni-semsi-efendi-1852-1917/ [Erişim 04.11.2013].
• Sandalcı, Mert (2004). Feyz-i Sıbyan’dan Işık’a Feyziye Mektepleri. İstanbul: Feyziye Mektepleri Vakfı.
• Sevük, İ. Habib (1951). Tanzimat Devri Edebiyatı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Somel, S. Akşin (2001). “The Modernization of Public Education in the Ottaman Empire (1839-1908)”. Islamization, Autocracy and Discipline. Leiden Boston: Brill 2001.
• Ülke Eğitiminde 90. Yıl (1885-1975). Özel Işık Lisesi (1975). İstanbul: Feyziye Mektepleri Vakfı.
• Çocuk Bahçesi Sayı 23: 10.
• Çocuk Bahçesi Sayı 27: 12.
• Çocuklara Kıraat Sayı 11: 83, 1 Recep 1299/19 Mayıs 1882.
• Çocuklara Rehber Sayı 13: 4.
• Çocuklara Rehber Sayı 35: 8.
• Devir Sayı 3, 9 Recep 1289: 1.
• Etfal 1291 (1875): 5.
• Etfal 13 Cemaziyelahir 1292, Numero 14.
• Etfal 21 Cemaziyülevvel 1292/25 Temmuz 1875, Numero 10.
• Rumeli 1 Rebiyyülevvel 1290, No:10: 1.
• Rumeli 16 Sefer 1290, No:7: 3.
• Rumeli 17 Cemaziyelahir 1290, No:25: 1.
• Rumeli 20 Rebiyülahir 1290/16 Haziran 1873, No:17: 2.
• Rumeli 23 Sefer 1290/21 Nisan 1873, No:9: 3.
• Rumeli 24 Cemaziyelahir 1290/18 Ağustos 1873, No:26: 2.
• Rumeli 25 Şevval 1290, No:42: 1.
• Rumeli 29 Cemaziyelevvel 1291, No: 72: 1.
• Rumeli 3 Sefer 1290/1 Nisan 1873: 1.
• Sadakat Gazetesi 23 Nisan 1291, Sayı 10.
• Selanik Vilayet Salnamesi 1288 (1872): 96.
• Takvim-i Vekayi 17 Ş 1264 (1848), Defa 385.
• Tercüman-ı Hakikat Sayı 15: 3.
• Tercüman-i Hakikat 1891, 20 Ağustos 1308.
• Tercüman-i Hakikat 20 Ağustos 1308/1891.
• Zaman 25 Recep 1291/7 Eylül 1874: 1.