Bektaşi Nefesleri Üzerine Makamsal Bir İnceleme

Year 2018, Issue: 85, 209 - 231, 30.04.2018

Yavuz Şen

Abstract

Bu araştırmada Bektaşi nefeslerinin makamsal analizlerine yer verilmiştir. Araştırmada betimsel yöntem kullanılmış olup yapılan araştırmanın konusunun temellendirilmesi ve yönlendirilmesi için belgesel
tarama yapılmıştır. Konuyla ilgili ihtiyaç duyulan veriler arşiv- kütüphane ve internet taraması yoluyla elde edilmiştir. Araştırmanın evrenini, İstanbul Konservatuvarı “Tasnif Heyeti” tarafından toplanarak
1933 yılında notaya alınmış olan 27 değişik makamda 87 nefes oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise 87 nefes içerisinden, hicaz
makamında olan 6 nefes oluşturmaktadır. Araştırma sonucunda; incelenen eserlerin çok geniş ses aralığına sahip olmadıkları; bazı eserlerde makamın birinci bölgesine ait seslerin kullanılmış olduğu tespit
edilmiştir. Genel olarak eserlerde Hicaz ailesi fertlerinden Hümâyûn
makamı özelliklerinin hâkim olduğu, Hicaz ailesinin en önemli iki
asma kalış perdesi olan Nîm Hicaz ve Dik Kürdî perdelerinin eser içerisinde oldukça sık kullanıldığı görülmektedir. Teorik olarak genelde
Hicaz makamının tizden genişlediği, incelenen eserlerin birinde (135
no’lu) ise Irâk’ta Segâh 3’lüsü kullanılarak pest taraftan bir genişleme
göstermiş olduğu, bu manada genişleme hususunda farklı bir durum
ortaya çıktığı sonucuna varılmıştır. 

Keywords

Bektaşi, Bektaşi Nefesleri, Makam, Hicaz Makamı, Nefes

References

• Ak, Ahmet Şahin (2009). Türk Din Mûsikîsi Cami ve Tekke Mûsikîsi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Akdoğan, Bayram (2003). “Türk Din Mûsikîsinin Anadolu’da Doğuşu ve Tarihî Seyri Hakkında Bazı Mülâhazalar”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XLIV (1): 345-371.
• Akdoğan, Bayram (2008). “Türk Din Mûsikîsi Tarihîne Bir Bakış”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XLIX (1): 151-190.
• Ayas, Onur Güneş (2015). “Bektaşi Nefesleri Özelinde Gökalpçi Hars-Medeniyet İkiliğine Eleştirel Bir Bakış”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 73: 153-171.
• Büyükyıldız, Hakkı Zeki (2009). Türk Halk Müziği “Ulusal Türk Müziği”. İstanbul: Papatya Yayıncılık Eğitim.
• Coşkun Elçi, Armağan (2009). “Yetiştiği Ortam ve Yetiştiren Unsurlar Işığında Müzik Yönü İle Âşık Veysel”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 51: 189-210.
• Erdoğan, Kutluay (1995). Alevilik Bektaşilik. Cep Üniversitesi. Yeni Yüzyıl Kitaplığı İletişim Yayınları.
• Erkuş, Adnan (2005). Bilimsel Araştırma Sarmalı. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Eröz, Mehmet (1990). Türkiye’de Alevilik Bektaşilik. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Eyuboğlu, İsmet Zeki (1980). Bütün Yönleriyle Bektaşilik. İstanbul: Çığır Kitabevi.
• Fığlalı, Ethem Ruhi (1994). Geçmişten Günümüze Halk İnançları İtibariyle Alevilik-Bektaşilik. Ankara: Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları.
• Karaduman, İrfan (2014). “Geleneksel Türk Halk Müziğinde Makâm Kavramının Kullanılmasına Edvâr Geleneği Açısından Bir Yaklaşım”. Turkish Studies 9/8: 587-601.
• Karasar, Niyazi (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar- İlkeler- Teknikler. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kıncal, Remzi (2006). Eğitim Bilimine Giriş. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Kutlu, Sönmez (2003). Din Anlayışında Farklılaşmalar Türkiye’de Alevilik- Bektaşilik. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Oransay, Gültekin (1990). Makam Kelimesinin Sekiz Küğsel Anlamı. Haz. Yavuz Daloğlu-Serhat Durmaz. İzmir: Belleten Türk Küğ Araştırmaları.
• Özalp, M. Nazmi (1992). Türk Mûsikîsi Beste Formları. Ankara: TRT [Türkiye Radyo Televizyon Kurumu] Müzik Dairesi Yayınları.
• Özalp, M. Nazmi (1986). Türk Mûsikîsi Tarihi. Cilt 1. Ankara: TRT Müzik Dairesi Yayınları.
• Özcan, Hüseyin (2011). Hacı Bektaş Veli. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Özcan, Nuri (1992). “Bektaşi Musikisi”. İslam Ansiklopedisi. C. 5. İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özkan, İsmail Hakkı (1990). Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri “Kudüm Velveleleri”. (3. Baskı). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Öztuna, Yılmaz (1990). Büyük Türk Mûsikîsi Ansiklopedisi. C. 1. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Salgar, M. Fatih (2009). “Tasavvuf Müziği ve Kimliğimiz”. Türk Kimliği. Ed. M. Çağatay Özdemir. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Tasnif Heyeti (1933a). Türk Mûsikîsi Klasiklerinden “Bektaşi Nefesleri I”. C. 4. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Neşriyatı.
• Tasnif Heyeti (1933b). Türk Mûsikîsi Klasiklerinden “Bektaşi Nefesleri II”. C. 5. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Neşriyatı.
• Tekin, Nergishan (2011). Türklük ve Alevilik-Bektaşilik. İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Uslu, Recep (2014). “İlk Derlenen Nefes Antolojisinin Türk Müzikolojisindeki Yeri: Derviş Ruhullah Ahmet Rıfkı’nın Bektaşi Nefesleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 69: 101-117.
• Ünver, Cihan (2011). Türk Tasavvuf (Tekke) Mûsikîsi’nde İcra Edilen Türlere Örnek Eserler ve Bu Eserlerin Mûsikî Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Yahya Kaçar, Gülçin (2009). Türk Mûsikîsi Rehberi. Ankara: Maya Akademi Yayınları.
• Yahya Kaçar, Gülçin (2010). Bektaşi Nefeslerindeki Melodik ve Ritmik Özellikler. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 55: 219-237.
• Yaltırık, Hüseyin (2003). Tasavvufî Halk Müziği “İlahiler- Nefesler- Tatyanlar- Deyişler- Semahlar”. Ankara: TRT Müzik Dairesi Yayınları.
• Yaltırık, Hüseyin (2010). “Trakya’da Ve Batı Trakya’da Seyyid Ali Sultan Bektaşileri ve Müziği”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 53: 331-344.
• Yekta, Rauf (1986). Türk Musikisi. Çev: Orhan Nasuhioğlu. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Yöre, Seyit (2011). “Alevi Bektaşi Kültürünün Müziksel Kodları”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 60: 219-244.