Tarih Yazımında Sınırlandırmalar: Tarihçi İçin Ceteris Paribus

Year 2020, Issue: 94, 123 - 135, 20.07.2020

Nuri Adıyeke

https://doi.org/10.12995/bilig.9406

Abstract

Diğer bilimlerde olduğu gibi tarih biliminde de araştırmacının ele aldığı problematiğin sınırlandırmalarını doğru tespit ederek çalışmasını buna uygun olarak yönlendirmesi beklenir. Bu sınırlandırmalar birkaç şekilde düşünülebilir:
I-Yazım amacına göre sınırlandırmalar: Doktora veya kitap çalışmaları, makale çalışmaları, bildiri tebliğ çalışmaları.
II-Kaynak kullanımına göre sınırlandırmalar: Özellikle Osmanlı tarihi ile ilgili birçok çalışma belli bir kaynağa göre yapılmaktadır.
III-Kronolojik sınırlandırmalar: Tarih yazımında en çok rastlanan sınırlama şeklidir. Birçok kez izah edilen sınırlamalara rastlanılsa da kimi zaman hiçbir anlamı olmayan ve tamamen keyfi kronolojik sınırlamalar da görülmektedir.
IV-Olay ve olgulara göre sınırlandırmalar: Problematik olarak tanımlanan konunun analizinde, binlerce değişken/etken faktörün sabit olduğu varsayımı ile hareket edilerek sadece bir değişken analizi esasına dayalı bu çözümleme kuramsal olarak analiz yeteneğimizi güçlendirecektir.
Çalışmamızda yapılamayan sınırlandırmaların oluşturduğu bilimsel problemler; yanlış yapılan sınırlandırmaların oluşturduğu problemler örneklenerek sınırlamalara dair önerilerimiz sunulmaktadır.

Keywords

tarih, tarihçi, metot, sınırlama, ceteris paribus

Limitations in Historiography: Ceteris Paribus for the Historian

Abstract

Just as in the other sciences, in the science of history too, the researcher must detect the limitations of the problematic that s/he dealt with correctly, and lead the research accordingly. These limitations can be considered in several ways:
I-Limitations based on the objective of writing: Doctorate or book studies, article studies, paper/presentation studies.
II-Limitations based on the source usage: Especially many studies on the Ottoman history is done according to a particular source.
III-Chronological limitations: This is the most common limitation method in historiography. Even though limitations which are explained many times are encountered; sometimes, chronological limitations that have no meaning at all and that are arbitrary can be seen too. IV-Limitations based on events and cases: In the analysis of the subject defined as problematic, this solution, that is based on only one variable analysis by moving with the assumption that thousands of variables/ impact factors are fixed, will strengthen our ability of analysis theoretically.
In our study, the scientific problems caused by limitations that were not possible to be set, and the problems caused by the wrongly-set limitations will be exemplified, and our suggestions on limitations will be presented.

Keywords

History, historian, method, limitation, ceteris paribus

References

• Collingwood, Robin George (2005). Tarihin İlkeleri ve Tarih Felsefesi Üstüne Başka Yazılar. Çev. A. Hamdi Aydoğan. İstanbul: YKY.
• Eğilmez, Mahfi (2002). Ekonomi Politikası Sözlüğü. http://www.mahfiegilmez.com/p/ekonomi-sozlugu.html. (Erişim Tarihi:11.02.2017).
• Jenkins, Keith (1997). Tarihi Yeniden Düşünmek. Çev. B. Sina Şener. Ankara: Dost Kitabevi Yay.
• Karasar, Niyazi (2000). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yay.
• Kütükoğlu, Mübahat (1998). Tarih Araştırmalarında Usûl. İstanbul: Kubbealtı Yay.
• Langlois, Charles Victor ve Charles Seignobos (1937). Tarih Tetkiklerine Giriş. Çev. Galip Ataç. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yay.
• Le Bon, Gustav (1932). Tarih Felsefesinin İlmi Esasları. Çev. Haydar Rıfat. İstanbul.
• Reutlinger, Alexander and Matthias Unterhuber (2014). “Thinking about non-universal laws”. Erkenntnis 79: 1703-1713. DOİ: http://dx.doi.org/10.1007/s10670-014-9654-5
• Yıldırım, Cemal (2000). Bilim Felsefesi. İstanbul: Remzi Kitabevi.